Het Akkoord van Spelderholt 27 juni 2014 Het Akkoord van Spelderholt Lodewijk Valk De toekomst van de pacht

Wat wil ik met u bespreken? Waar we vandaan komen Wat de situatie nu is Wat de knelpunten zijn Wat de Evaluatie van Bruil ons bracht Hoe het Akkoord van Spelderholt tot stand is gekomen Wat de hoofdlijnen van het akkoord zijn Uitwerking/beschouwing Hoe nu verder?

Waar we vandaan komen * C.C. Kleinhout, Het hek op den dam, gedenkboek ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de Vereniging “Het Grondbezit” op 13 februari 1951: Door de rechtsfiguur van de pacht staat het landbouwbedrijf stevig op beide benen, die de pijlers zijn van cultuur en economie van het platteland. Logisch en harmonisch vloeien in de pacht twee primaire belangen samen tot een verbinding van hogere orde: een verbinding die voorwaarde van onmisbare productie is. Wie aan de pacht tornt, tornt aan deze verbinding en loopt de kans een draad los te trekken, die een der levensdraden van de plattelandsstructuur is. Wat is de context van deze uitspraak en hoe kan het dat grondeigenaren er nu zo anders in staan?

Waar we vandaan komen ** De context van de uitspraak van Kleinhout is landbouw als onze nationale voedselvoorziening Ook toen grond al schaars Tot 1953 prijsstop op landbouwgrond (prijsniveau 1939) Van 1953 tot 1962 Wet vervreemding landbouwgronden: vervreemding tegen agrarische waarde Pachtsysteem paste daarbij: hoog beschermingsniveau van pachters met gereguleerde prijzen Niet of nauwelijks pachtdruk (!)

Waar we vandaan komen *** 1962: afschaffing prijsregulering bij verkoop van landbouwgrond: de pachtdruk ontstaat Vervolgens: opkomst zwarte en grijze pacht (strafbaar) 1995: Teeltpacht en eenmalige pacht; opheffing strafbaarheid van zwarte en grijze pacht 2000: Ruimte voor pacht (commissie Leemhuis) 2004: Akkoord tussen (vrijwel) alle organisaties 2006: Evenwicht in pachtprijzen (commissie Van Hall) 2007: Pachtwet gewijzigd overgenomen in het BW; geliberaliseerde pacht Al die tijd: ieder gericht op bescherming van eigen positie (houden wat je hebt en zien wat je krijgen kunt)

Wat de situatie nu is * Twee pachtvormen beeldbepalend 1. Reguliere pacht: sterke bescherming pachter verlenging indeplaatsstelling voorkeursrecht én: maximumprijs 2. Geliberaliseerde pacht: geen enkele bescherming én vrije pachtprijs (mits zes jaar of korter)

Wat de situatie nu is ** Het huidige systeem is tweeslachtig Bedenk: de pachtmarkt is een verpachtersmarkt Consequentie: de reguliere pacht is een sterfhuis en kortdurende geliberaliseerde pacht is het moderne alternatief Is dat erg dan?

Wat de knelpunten zijn 1. Ongelijkheid oudere pachters en verpachters zitten misschien nog wel tientallen jaren vast in systeem met vele waarborgen jongere hebben los verband 2. Huidige systeem werkt ‘ontduurzamend’ pachters kunnen geen grote investeringen doen op onzekere basis van geliberaliseerde pacht ook verpachters hebben belang bij duurzaam grondgebruik 3. Het oude systeem (zonder draagvlak) staat nog overeind voor hoeven en gebouwen

Wat de Evaluatie van Bruil ons bracht Belangrijkste observatie: duurzaamheid is zoek Voorstellen van Bruil zijn gepresenteerd als verdere liberalisering Die liberalisering betrof de prijs en de overige voorwaarden Maar niet de duur: dwingendrechtelijke minimum aanvangstermijn 25 jaar voor hoeves 6 jaar in andere gevallen met een escape voor bijzondere omstandigheden, achteraf door de pachtrechter te beoordelen (!) Meest waarschijnlijke vervolg zonder Akkoord van Spelderholt: voortduren van de patstelling

Hoe het Akkoord van Spelderholt tot stand is gekomen Initiatief: Valk, Snijders en Verbakel-van Bommel Kasteel Spelderholt, 27 juni 2014 FPG LTO-Nederland BLHB NAJK ASR De 12 Landschappen Natuurmonumenten In samenspraak met SBB, RVOB en NVR

Wat de hooflijnen van het akkoord zijn Laat de pachtprijs bij het aangaan van reguliere pacht vrij Verruim de geliberaliseerde pacht, maar bindt de pachtprijs tot op zekere hoogte aan een maximum (= flexibele pacht) Nieuwe pachtvorm: ‘loopbaanpacht’

Uitwerking (1): reguliere pacht Pachtprijs bij aangaan vrij Ook afspraak over periodieke aanpassing (indexering?) Geen toetsing grondkamer vooraf; wel ‘registratie’

Uitwerking (2): reguliere pacht Wel toetsing bij verlenging, indien één van partijen dat wenst Dan kan geldende pachtprijs door de grondkamer worden getoetst Voorwaarde: omstandigheden sinds aangaan zijn substantieel gewijzigd Maatstaf: de gemiddelde pachtprijs voor vergelijkbare objecten in de regio (rekening houdend met uitgangspunten partijen bij aangaan)

Overgangsrecht ‘Deelakkoord’ Gaat over reeds bestaande reguliere overeenkomsten (want voor nieuwe reguliere overeenkomsten gelden straks marktprijzen) Wel overeenstemming over jaarlijkse wijziging van rechtswege: percentage afgeleid van prijsontwikkeling agrarisch onroerend goed Niet over de vraag of en wanneer het prijsniveau gelijk wordt getrokken met de marktprijzen

Voorstel initiatiefnemers ‘Persoonlijk overgangsrecht’ Nieuw recht inzake toetsing bij verlenging gaat gelden zodra pacht wordt ‘overgenomen’ door bedrijfsopvolger Maar niet als indeplaatsstelling is gevorderd binnen 4 jaar na inwerkingtreding opvolging door overlijden pachter binnen 6 jaar na inwerkingtreding

Uitwerking (3): flexibele pacht Moet worden geregistreerd Uitbreiding: kan ook voor gebouw (stal, kas etc.) Maar toetsing prijs op verzoek Maatstaf: gemiddelde reguliere prijs voor vergelijkbaar object in regio, minus 10 tot 30%, afhankelijk van de duur (langer dan 20 jaar: 10% korting; korter dan 5 jaar: 30% korting)

Uitwerking (4): loopbaanpacht Voor minimaal 25 jaar en Tot minimaal AOW-gerechtigde leeftijd pachter Indeplaatsstelling (einddatum!) Pachtprijs is vrij (inschatting: lager dan bij regulier, hoger dan bij flexibel) Moet worden geregistreerd Eventueel flexibel hieraan toetsen (korting 5- 25%)

Per saldo Reguliere pacht, met vrije prijs bij aanvang Flexibele pacht, met mogelijke toetsing pachtprijs Tussenvorm: loopbaanpacht Gehandhaafd blijven : teeltpacht pacht van kleine oppervlakten

Winst voor wie? Verpachters Pachters Uitzicht op einde van reguliere pacht tegen lage prijs (uitgaande van door initiatiefnemers voorgestelde overgangsrecht) Duurzame pachtvormen (nieuwe reguliere pacht en loopbaanpacht) nu met vrije prijs Hoeves en gebouwen flexibel te verpachten Weer kans op afsluiten van nieuwe reguliere pacht, of anders loopbaanpacht Extra kansen wat betreft pacht van hoeves en gebouwen

Pijn voor wie? Pachters Verpachters Prijsbescherming van reguliere pacht verdwijnt (voor nieuwe contracten meteen en voor de bestaande op termijn, het laatste uitgaande van voorstel van initiatiefnemers) Mogelijkheid van prijstoetsing bij flexibele pacht (als opvolger van geliberaliseerde pacht)

Hoe verder Akkoord is voorgelegd aan Staatssecretaris EZ Brief aan voorzitters van Eerste en Tweede Kamer: ‘Akkoord moet wet worden’ Ligt nu bij Vaste Commissie EZ van Tweede Kamer Groen licht in voorjaar 2015?