Symposium ‘Professionele ontwikkeling van vo- en mbo-docenten: vergelijkingsperspectieven uit de onderwijspraktijk!’ Kenmerken voor een professionaliseringsprogramma om de implementatie van een vakoverstijgende-module te bevorderen. Presentatie ORD 24 juni 2010 Talitha Visser t.c.visser@utwente.nl Fer Coenders; Jules Pieters; Cees Terlouw

Deze presentatie Probleemstelling Onderzoeksvraag Onderzoeksaanpak Resultaten Context vakoverstijgend vak t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Probleemstelling Nieuw onderwijs invoeren is ingewikkeld, dit geldt speciaal voor NLT: NLT heeft een modulaire structuur, waardoor veel keuzevrijheid. Minimaal 3 eerstegraads bevoegde docenten uit de vakkan fysische geografie, biologie, natuurkunde, scheikunde en wiskunde moeten samenwerken. Docenten hebben geen specifieke gerichte scholing of voorbereiding op de modules. Nieuwe kennis, vaardigheden en routines moeten eigen gemaakt worden. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Probleemstelling Bijzonderheden vak NLT & Ontbrekende voorbereiding op implementatie HOE ? Docenten voorbereiden Effectieve implementatiestrategie voor NLT-modules. Met behulp van kenmerken voor een effectieve implementatie kunnen NLT-docenten zich optimaal voorbereiden op de implementatie van NLT-modules. Door middel van een professionaliseringsprogramma waar docenten actief bij worden betrokken. (Loucks-Horsley, 2003; Penuel, Fishman & Yamaguchi, 2007,Verloop & Lowyck, 2003) Implementatie = selectie, invoering en uitvoering van een NLT-module. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksvraag Welke kenmerken voor een professionaliseringsprogramma bevorderen de implementatie van een NLT-module? Professionaliseringsprogramma: ondersteuningsprogramma voor docenten Implementatie: selectie, invoering en uitvoering van een NLT-module t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak Bij het selecteren van deze kenmerken maken we gebruik van 3 bronnen: Implementatiekenmerken van scholen, Specifieke kenmerken van het vak NLT en Stimulerende factoren voor effectieve implementatie. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak – bron A A. Implementatiekenmerken van scholen Professionaliseringsprogramma laten aansluiten bij bestaande implementatiesituaties van school (schoolpraktijk) Bestaande implementaties in kaart brengen. Niet eenvoudig, docenten opnieuw bedenken wat ze bij eerder modules hebben gedaan. Analyseschema voor ontwikkeld die implementatiesituatie van een school weergeeft. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Analyseschema Analyseschema bestaat uit 2 dimensies: Kolommen: Onderwijsontwikkelingsfasen, gebaseerd op het ADDIE-model zoals van Verhagen, Kuiper & Plomp (1999) Onderwijs- ontwikkelings fasen→ Curriculum componenten ↓ Selectie van een NLT-module Voorbereiding Uitvoering Effect Reflectie NLT- module Doel   2. Inhoud 3. Didactiek 4. Voorwaarden 5. Toetsing t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Analyseschema Analyseschema bestaat uit 2 dimensies: Rijen: tot vijf gereduceerde curriculumcomponenten, gebaseerd op het curriculumspinnenweb van Van den Akker (2003) Onderwijs- ontwikkelings fasen→ Curriculum componenten ↓ Selectie van een NLT-module Voorbereiding Uitvoering Effect Reflectie NLT- module 1. Doel   2. Inhoud 3. Didactiek 4. Voorwaarden 5. Toetsing t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Analyseschema Onderwijs- ontwikkelings fasen→ Curriculum componenten ↓ Selectie van een NLT-module Voorbereiding Uitvoering Effect Reflectie NLT- module 1. Doel   2. Inhoud 3. Didactiek 4. Voorwaarden 5. Toetsing Een ingevuld analyseschema laat zien welke keuzes docenten hebben gemaakt en welke (implementatie)kenmerken er in de praktijk worden gebruikt bij de implementatie van een NLT-module. Uit het analyseschema worden kenmerken voor het professionaliseringsprogramma gedestilleerd die voortkomen uit de bestaande schoolpraktijk. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak – bron B Om een professionaliseringsprogramma op te stellen dat bijdraagt aan een effectieve implementatie van een NLT-module willen we kenmerken boven tafel krijgen die aandacht nodig hebben in een dergelijk programma. Bij het opstellen van deze kenmerken maken we gebruik van 3 bronnen: Implementatiekenmerken van scholen, Specifieke kenmerken van het vak NLT en Stimulerende factoren voor effectieve implementatie t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak – bron B B. Specifieke kenmerken voor het vak NLT. Autonomie scholen, Modulaire structuur, Vakoverstijgende karakter Nieuwe kennis, vaardigheden en routines Geen specifieke/ gerichte scholing of voorbereiding Docent moet over een brede kennisbasis en didactische vaardigheden beschikken. Hoyle and John, 1995  Beperkte & Uitgebreide professionaliteit Een professionaliseringsprogramma voor NLT is bedoeld om de uitgebreide professionaliteit van docenten te bevorderen. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak – bron C Om een professionaliseringsprogramma op te stellen dat bijdraagt aan een effectieve implementatie van een NLT-module willen we kenmerken boven tafel krijgen die aandacht nodig hebben in een dergelijk programma. Bij het opstellen van deze kenmerken maken we gebruik van 3 bronnen: Implementatiekenmerken van scholen, Specifieke kenmerken van het vak NLT en Stimulerende factoren voor effectieve implementatie. t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak – bron C C. Stimulerende factoren voor effectieve implementatie uit implementatieliteratuur. Bij implementeren van een NLT-module (curriculumimplementatie) spelen veel aspecten een rol. Van den Akker (1998) heeft schema ontwikkeld die dit weergeeft. Kan stimulerend en/of belemmerend zijn. Curriculum- intenties Curriculum-implementatie Curriculum-effecten Context Docent- kenmerken Leerling- Omgevings- factoren Aspecten die invloed hebben op curriculumimplementatie (Van den Akker, 1998) t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Onderzoeksaanpak – bron C Deze 3 bronnen hebben er voor gezorgd dat we de onderzoeksvraag kunnen beantwoorden. Welke kenmerken voor een professionaliseringsprogramma bevorderen de implementatie van een NLT-module? t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Resultaten Tijdens het professionaliseringsprogramma moet aandacht worden besteed aan 5 kenmerken om de invoering en uitvoering van een NLT-module te bevorderen. 1. Docenten moeten hun kennis ontwikkelen. 2. Docenten moeten samenwerken met collega's. 3. Docenten moeten netwerken. 4. De module moet relevant en aantrekkelijk worden gemaakt voor leerlingen. 5. Docenten moeten goed voorbereid zijn voor hun lessen. Op basis van deze vijf kenmerken is een generiek professionaliseringprogramma ontwikkeld en uitgevoerd voor 2 NLT-modules t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Bedankt voor u aandacht . Talitha Visser t.c.visser@utwente.nl Tel: 053 489 4814

Samenvatting Onderzoeksaanpak Per school (8x): Semigestructureerd interview afgenomen, invullen alle cellen van analyseschema + docent vraag beantwoord: “Wat is voor u stimulerend / belemmerend aan het invoeren/verzorgen van NLT”. Interview transcriberen, kernwoorden achter zin Vb. ”.. omdat veel van onze leerlingen geneeskunde gaan studeren en dus de interesse van de leerlingen daar ligt..” (interesse student) Kernbegrippen in analyseschema Totaal (scholen samen): Acht schema’s samenvoegen Kernbegrippen samennemen Stimulerende en Belemmerende elementen ook in analyseschema Validiteit: controle onafhankelijk persoon, 86% direct gelijk t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Samenvatting Onderzoeksaanpak Kernbegrippen analyseschema (bron A) indelen volgens Hoyle and John in een van de 3 groepen. (bron B) Uitgebreide professionaliteit Beperkte professionaliteit Geen professionaliteit De kernbegrippen uit de groep van de uitgebreide professionaliteit en de kernbegrippen die worden aangegeven als stimulerend worden vergelijken met de implementatie literatuur. (bron C) Hieruit blijven 5 kernbegrippen over die de onderzoeksvraag beantwoorden t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Factoren die een rol spelen bij selectie van een NLT-module de module sluit aan bij de interesse/ belevingswereld van de leerlingen leerlingen kunnen zelfstandig met de module aan het werk de inhoud van de module sluit aan bij de voorkennis van leerlingen de module is voldoende verdiepend voor de leerlingen de module is voldoende verbredend voor de leerlingen de module is voldoende gevarieerd in zijn vaardigheden en werkvormen de module is inhoudelijk kloppend, helder en gestructureerd de module brengt samenhang tussen de verschillende mono-vakken de module heeft een maatschappelijke betekenis voor leerlingen de module sluit aan bij de interesse van de docent in de module is ruimte voor eigen inbreng (creativiteit) van de docent de module is realiseerbaar en uitvoerbaar door de docent de module bevat een goede docentenhandleiding materialen en faciliteiten die nodig zijn voor de module zijn makkelijk te realiseren t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

onderwijskundige ontwerpen van Verhagen, Kuiper & Plomp (1999) Generieke Model voor onderwijskundige ontwerpen van Verhagen, Kuiper & Plomp (1999) t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

Curriculumspinnenweb van Van den Akker (2003) Curriculumcomponenten worden teruggebracht van 10 naar 5: Doel = Rationale, Aims & Objectives Inhoud = Content Didactiek = Learning activities, teacher role, materials & resources, grouping Voorwaarden= Location, time Toetsing = Assessment t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010

t.c.visser@utwente.nl ORD presentatie 24-06-2010