19 September 2008 Getting you there. De veroudering bekeken door een macro- economische bril. Freddy Van den Spiegel Chief Economist - Director Public Affairs

19 September De economische impact van vergrijzing. 2.Vergrijzing en financiële markten 3.Conclusie.

19 September 2008 De economische impact van vergrijzing. Snelle veroudering van de bevolking

19 September 2008

Snelle veroudering van de bevolking –Actieve bevolking (15-64j) blijft stabiel –Aantal gepensioneerden neemt toe –Afhankelijkheidsratio stijgt van 25% in 2010 tot 45% in 2050 => toenemende druk op actieve bevolking

19 September 2008 Demografische evolutie EU-15

19 September 2008 De economische impact van vergrijzing. Snelle veroudering van de bevolking Met belangrijke repercussies voor de overheidsfinanciën

19 September 2008

De economische impact van vergrijzing. Snelle veroudering van de bevolking Met belangrijke repercussies voor de overheidsfinanciën En eventueel tragere economische groei

19 September 2008 Er is een positief verband tussen de groei van de actieve bevolking en de economische groei (BBP per hoofd van de bevolking) Source: IMF

19 September 2008 België: Gedurende de periode 1982 – 2007: gemiddelde groei van de beroepsbevolking: 0.63% gemiddelde groei van het BBP: 2.20%  Periode Verwachte groei beroepsbevolking: 0.3% Bijgevolg: verwachte gemiddelde groei: 1.05%

19 September 2008 Macro-economische assumpties van de Studiecommissie voor de Vergrijzing: Gemiddelde jaarlijkse groeivoet (2007 – 2050): Werkgelegenheid: 0.3% Productiviteit: 1.7% Lonen: 2.0% BBP: 1.9% BBP/hoofd: 1.6%

19 September 2008 Mogelijke oplossingen. –Logische oplossing I: meer en langer werken. –Logische oplossing II: meer sparen. => Dus belangrijke rol voor de financiële markten.

19 September De economische impact van vergrijzing. 2.Veroudering en financiële markten.

19 September 2008 –De uitdaging van het lange termijn sparen. 2. Veroudering en financiële markten.

19 September 2008 De beperkingen van het sparen. Interestvoet : 3 % Beginkapitaal : 1 EURO Looptijd : 2000 ans RESULTAAT WERELD BBP De uitdaging van het lange termijn sparen.

19 September 2008 –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? 2. Veroudering en financiële markten.

19 September 2008 Reeds teveel gespaard?

19 September 2008 –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) 2. Veroudering en financiële markten.

19 September 2008

2. Veroudering en financiële markten. –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) –Het « boom-bust » scénario

19 September 2008 Het « boom - bust » scenario. –Het nu accumuleren van activa doet de prijs stijgen. –Verkoop van activa binnen 30 jaar leidt tot een ineenstorting.

19 September Veroudering en financiële markten. –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) –Het « boom-bust » scenario. –Maar de globalisering kan helpen.

19 September 2008

2. Veroudering en financiële markten. –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) –Het « boom-bust » scenario. –Maar de globalisering kan helpen. –Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten.

19 September 2008

AAA-subprime

19 September 2008

EURO/ maand sparen tussen 45 en 65 jaar EURO/ maand uitkeren na 65 jaar. (in reële termen) Het belang van rendement, een eenvoudig voorbeeld.

19 September 2008 Evolutie in het geval van een reëel rendement van 1%.

19 September 2008 Evolutie in het geval van een reëel rendement van 3%. 85 age capital

19 September 2008 Evolutie in het geval van een reëel rendement van 5% age capital

19 September Veroudering en financiële markten. –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) –Het « boom-bust » scenario. –Maar de globalisering kan helpen. –Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten. –Het spaarvolume is niet het enige probleem.

19 September 2008 –Transmissie van risico: –Van de publieke sector naar de privé sector. –Van DB naar DC: van de ondernemingen naar het individu. –De gevolgen. –De risico’s voor ondernemingen. Andere problemen dan het spaarvolume: de overgang van collectieve verantwoordelijkheid naar individuele verantwoordelijkheid.

19 September 2008

Déficit fonds de pensions - Royaume-Uni (En milliard de £) Source: De Tijd - Watson Wyatt

19 September 2008 –Transmissie van risico: –Van de publieke sector naar de privé sector. –Van DB naar DC: van de ondernemingen naar het individu. –De gevolgen. –De risico’s voor ondernemingen. –De impact op de allocatie van activa. –Naar een suboptimale diversificatie? –Het raadsel van de investeringshorizon. Andere problemen dan het spaarvolume: de overgang van collectieve verantwoordelijkheid naar individuele verantwoordelijkheid.

19 September Veroudering en financiële markten. –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) –Het « boom-bust » scenario. –Maar de globalisering kan helpen. –Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten. –Het spaarvolume is niet het enige probleem. –De nieuwe risico’s: zullen de financiële markten kunnen helpen?

19 September 2008 –Levensduur. –Gezondheidszorg. –Individueel evenwicht versus collectief evenwicht. De nieuwe risico’s: zullen de financiële markten kunnen helpen?

19 September Veroudering en financiële markten. –De uitdaging van het lange termijn sparen. –Reeds teveel gespaard? –De impact op de reële interestvoeten (= rendement!) –Het « boom-bust » scenario. –Maar de globalisering kan helpen. –Risico op destabilisering: grillige markten, complexe producten. –Het spaarvolume is niet het enige probleem. –De nieuwe risico’s: zullen de financiële markten kunnen helpen? –Epiloog: risico’s op middellange termijn.

19 September 2008 Epiloog: Wat doen met de geopolitieke uitdagingen?

19 September 2008 De uitdagingen van de vergrijzing: meerdere oplossingen. –Meer werken. –Meer sparen. –Toezicht houden op de financiële markten. –De toekomst van de EU (grondwet, uitbreiding). –Europa en het geopolitieke aspect. De diversificatie van de oplossingen is de beste garantie. 3. Conclusie.

19 September 2008 Getting you there. Dank u.