Opvoedbaarheid en jeugdbeleid Henk de Vos Hanzehogeschool Groningen – Lectoraat Integraal Jeugdbeleid 16 september 2010

1. In het jeugdbeleid gaan we uit van de opvoedbaarheid van kinderen 2. Maar we overschatten die opvoedbaarheid 3. Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden

Jeugbeleid gaat uit van opvoedbaarheid kinderen We willen dat kinderen later verantwoordelijkheid kunnen dragen voor zichzelf en anderen (goede sociale en morele ontwikkeling) En we denken dat een goede opvoeding door de ouders daarvoor zorgt

Jeugbeleid gaat uit van opvoedbaarheid kinderen En als ouders tekortschieten, dan vinden we dat ook scholen moeten opvoeden En als ouders én scholen tekortschieten, dan vinden we dat de jeugdzorg in actie moet komen

Jeugbeleid gaat uit van opvoedbaarheid kinderen De jeugdzorg moet dan de ouders helpen (opvoedingsondersteuning, gezinscoaches) En als dat niet werkt, de opvoedingstaak overnemen (behandeling, opvoedingskampen) Dus: “jeugdinterventies”

Maar we overschatten de opvoedbaarheid van kinderen Judith Rich Harris, Het misverstand opvoeding. Amsterdam: Uitgeverij Contact. 1999

Maar we overschatten de opvoedbaarheid van kinderen Kinderen worden veel meer beïnvloed door de peer-omgeving dan door de ouders Ruwweg: van gedrag wordt 60% beïnvloed door genen, 30% door de peer-omgeving en 10% door de opvoeding door de ouders

Maar we overschatten de opvoedbaarheid van kinderen En er is weinig wetenschappelijk bewijs voor effectiviteit van jeugdinterventies (zie bijvoorbeeld de Databank Effectieve Jeugdinterventies van het NJI)

Maar we overschatten de opvoedbaarheid van kinderen Algemener geldt dat mensen vooral, onbewust, worden beïnvloed door wat ze zien dat anderen doen En veel minder door wat anderen hen zeggen dat ze moeten doen (expliciete instructie)

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Als de opvoedbaarheid van kinderen maar gering is......, dan moet het jeugdbeleid zich dus meer richten op de sociale omgeving van het gezin dan op het gezin zelf

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Advies “Investeren rondom kinderen” van RMO en RVZ aan de minister voor Jeugd en Gezin, 10 september 2009

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden H. de Vos, A. Glebbeek en R. Wielers. “Overheidsonmacht in de jeugdzorg: een pleidooi voor omwegbeleid” (achtergrondstudie): het opgroeien in een gemeenschapsnetwerk rondom het gezin is noodzakelijk voor een goede sociale en morele ontwikkeling

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Kinderen leren verantwoordelijkheidsgedrag door er mee in aanraking te komen Dus door op te groeien in een verantwoordelijkheidsgemeenschap Dit is vergelijkbaar met hoe kinderen hun eerste taal leren

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Zo'n verantwoordelijkheidsgemeenschap bestaat uit kinderen van verschillende leeftijden, familieleden en andere vertrouwde volwassenen Verantwoordelijkheid berust op empatisch vermogen En dat ontstaat in (voldoende) interacties met vertrouwde anderen en waarnemen van zulke interacties

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Huidige gezinnen zijn sterk sociaal geïsoleerd vergeleken met het (verre) verleden Sinds 1975 is tijdsbesteding aan wederzijds bezoek met 33% afgenomen Familie woont minder vaak in de buurt Mensen hebben wel veel “contacten”, maar weinig vertrouwde relaties in de directe woonomgeving

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Gezinnen zijn kleiner geworden, waardoor kinderen ook binnen het gezin minder kansen hebben op sociale en morele ontwikkeling Kinderen brengen dus veel tijd door met alleen de eigen ouders en met alleen leeftijdsgenootjes (kinderopvang, school, sport e.d.)

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Door dit alles ook: De ouderschapsparadox: “Kinderen maken je niet gelukkig” (Volkskrant 28 augustus) Uitstel van kinderen Vrouwen krijgen minder kinderen dan ze zouden willen

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Conclusie Oorzaken van problemen met jeugd liggen in Het toegenomen sociale isolement van (kleiner geworden) gezinnen, Niet in de tekortschietende opvoeding door de ouders

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Onderzoek Kinderen groeien beter op in buurten waar mensen elkaar beter kennen Ze groeien beter op als het gezin meer contacten heeft met familie Ze hebben meer voor anderen over als ze meer oudere broers en vooral zussen hadden

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Advies RMO/RVZ: Omwegbeleid! Beleid gericht op verbetering van sociale opgroei- omgeving van kinderen

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden De korte omweg Centra voor Jeugd en Gezin moeten een buurtfunctie krijgen: meehelpen bij verbetering lokale sociale leefbaarheid Motto: “de buurt voor de kinderen; en de kinderen voor de buurt”

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden De lange omweg Overheid moet meer doen voor lokale sociale leefbaarheid, zoals Ontmoetingsplekken Woonerven Wonen en werken dichter bij elkaar Zelfbeheer van buurten en dorpen Schaalverkleining (buurtvoorzieningen)

Daarom moeten we het jeugdbeleid opnieuw uitvinden Kortom: Buurten en dorpen zijn er niet alleen omdat mensen nu eenmaal ergens moeten wonen Maar vooral ook omdat kinderen een sociale omgeving nodig hebben om sociaal en moreel goed te kunnen opgroeien