DARMKLACHTEN M.J.A. Alleman, MDL-arts en internist Rijnland Ziekenhuis Leiderdorp en Alphen aan den Rijn

Waarom over Darmklachten en Darmziekten? Darmklachten komen zeer veel voor. Onge-veer 15-20% van de bevolking heeft min of meer regelmatig darmklachten (lang niet altijd is er sprake van een ernstige ziekte). Dikke Darmkanker behoort tot een van de meest voorkomende gezwellen Ook chronische ontstekingsziekten van de darm zoals de ziekte van Crohn komen steeds meer voor

Wat gaan we bespreken Werking van het Maag-Darmkanaal Ziekteverschijnselen, wanneer naar de dokter? Darmziekten en hoe kom je daar achter Darmklachten, voeding en wat kan je er zelf aan doen.

Hoe werkt ons maag-darmkanaal

Ziekteverschijnselen Buikpijn Veranderd ontlastingspatroon : verstopping, diarree, loze aandrang, verandering frequentie, incontinentie Bloed bij de ontlasting Vermagering Koorts Borrelingen Slijm bij de ontlasting

Wanneer naar de dokter ? Bloed bij de ontlasting Aanhoudende verandering van de stoelgang Aanhoudende buikpijn Veel dikke darmkanker in de familie Vermagering en/of verlies van eetlust

Een aantal Darmziekten Darmpoliepen en darmkanker Prikkelbaar Darm Syndroom Divertikel ziekte Infecties van de darm Chronische ontstekingsziekten van de darm (bijvoorbeeld ziekte van Crohn) Glutengevoelige spruw, lactose (melksuiker) intolerantie, voedselallergie.

Hoe stel je een diagnose van een darmziekte? Wat zijn precies de klachten en is er iets te vinden bij het lichamelijk onderzoek? Onderzoek van bloed, onderzoek van ontlasting Een endoscopie, röntgenonderzoek Aanvullend onderzoek

De Dikke Darm R L

ENDOSCOPIE : Colonscopie

Colonscopie De dikke darm moet goed schoon zijn : dus intensief laxeren Het onderzoek kan pijnlijk zijn : veel mensen kiezen voor roesje Kans op complicaties is klein, maar bij het verwijderen van poliepen niet uitgesloten. Er kunnen weefselstukjes weggenomen worden.

Normaal dikke darmslijmvlies

CT-scan

DARMKANKER & DARMPOLIEPEN Als we praten over darmkanker, dan hebben we eigenlijk altijd over dikke darmkanker. Dunne darm kanker is uiterst zeldzaam. Er zijn circa 50 nieuwe gevallen van dikke darmkanker per 100.000 mensen per jaar. Het risico om in het leven darmkanker te krijgen is 5% 50% van deze patiënten zal uiteindelijk geheel genezen van deze ziekte In bijna alle gevallen wordt dikke darmkanker vooraf gegaan door een goedaardige poliep. Het kan soms wel 15 jaar duren voor dat zo’n poliep kwaadaardig wordt

Van Darmpoliep tot Darmkanker

DARMKANKER : ZIEKTEVERSCHIJNSELEN Bloedverlies met de ontlasting Een veranderd patroon van de stoelgang, al dan niet met buikkrampen Een onverklaarde bloedarmoede door een gebrek aan ijzer Soms : minder eetlust en afvallen

Poliepen : Verschijnselen Meestal geen klachten, bij toeval gevonden Bloedverlies bij de stoelgang Soms veranderd patroon van de stoelgang Soms buikkrampen Soms bloedarmoede

Poliepen : behandeling Verwijderen : Endoscopisch of desnoods met een operatie

Dikke Darmkanker : Behandeling Opereren als mogelijk (het gezwel en de omliggende lympheklieren worden verwijderd) Chemotherapie (eventueel nabehandeling) Voorbestraling (soms met chemotherapie) bij endeldarmkanker Bij endeldarmkanker is een stoma soms onvermijdelijk

Het prikkelbaar darmsyndroom Buikpijn Verandering stoelgang Opgeblazen gevoel Vermindering klachten na stoelgang Geen andere oorzaak voor de klachten te vinden

ROME CRITERIA De diagnose PDS wordt alleen gesteld als er andere verklaring voor de verschijnselen zijn te vinden. De verschijnselen moeten in ieder geval al langer dan 6 maanden bestaan voordat de diagnose gesteld kan worden en moeten 3 maanden actief aanwezig zijn geweest. Naast buikpijn of een vervelend gevoel in de buik moet men tenminste twee van de volgende drie verschijnselen hebben: De pijn wordt minder na toiletbezoek.  Een verandering van de frequentie van de stoelgang, meer dan drie keer per dag: diarree, of minder dan drie keer in de week: obstipatie.  De vorm van de stoelgang is veranderd: te hard of te waterig. 

Vormen van PDS Bij een deel van de mensen pijn staat op de voorgrond Bij een ander deel diarree staat op de voorgrond Bij sommigen staat verstopping op de voorgrond

Hoe kom je aan een Prikkelbaar Darm Syndroom? De klachten berusten op een stoornis in de functie van het maagdarmkanaal met betrekking tot de bewegingen van de darm. Mensen die geen PDS hebben kunnen dezelfde klachten hebben, maar bij PDS zijn de verschijnselen chronisch. Men kan vele jaren last hebben, soms in meerdere, soms in mindere mate. Dé oorzaak van PDS is nog niet bekend. De factoren die kunnen samenhangen met oorzaken van PDS zijn: Bewegingsstoornissen in het maagdarmkanaal;  Voedingsfactoren;  Verlaagde pijndrempel in het maagdarmkanaal;  Psychosociale factoren; Afwijkingen in de darmflora; Mogelijke ontstekingscellen in de darmen.  

Behandeling PDS Er is nog geen afdoende behandeling gevonden voor PDS. Veel nadruk wordt gelegd op voeding en leefregels. In de reguliere geneeskunde wordt veel gebruik gemaakt van medicijnen, die worden onderscheiden als: Bulkvormende stoffen (vezels!) Krampwerende middelen  Laxeermiddelen  Middelen tegen diarree  Pijnstillers  Kalmerende middelen  Antidepressiva  SOMS : Hypnotherapie : Hypnotherapie kan bij PDS de problemen verminderen en helpen beter met de aandoening om te gaan.

Darmklachten : Wat kunt u er zelf aan doen Voorkomen is beter dan genezen Gezonde voeding Eenvoudige middelen tegen verstopping en diarrhee

Relatie Voeding en Darmziekten Slechts bij enkele darmziekten is het directe verband tussen voeding en de ziekte ondubbelzinnig aangetoond Google voeding en darmziekten en je krijgt 51000 verwijzingen Google dieet en darmziekten en je krijgt 40000 verwijzingen

Trouw, 28 januari 2011 Prof Martijn Katan

VOEDING en DARMZIEKTEN Slechts bij een klein aantal darmziekten is een ingewikkeld dieet als behandeling noodzakelijk : melksuikerverteringsstoornis of glutengevoelige spruw Voor het prikkelbare darm syndroom en dikke darm divertikels gelden de richtlijnen gezonde voeding met daarbij extra voedingsvezels. Daarnaast geldt het vermijden van voeding die de klachten doen verergeren. Soms kan een eliminatiedieet geprobeerd worden. Het eten van veel rood vlees lijkt een iets verhoogd risico voor dikke darmkanker te geven

OVER VOEDINGSVEZELS Voedingsvezels zitten vooral in (volkoren)brood, aardappelen en groente en fruit. Ze zijn belangrijk voor: Een goede darmwerking. Een tekort aan voedingsvezels veroorzaakt darmproblemen, zoals een te trage stoelgang, obstipatie en aambeien of uitstulpingen van de dikkedarmwand. Om overgewicht te voorkomen. Want hoewel voedingsvezels nauwelijks calorieën leveren, geven ze wel een verzadigd gevoel. Als richtlijn geldt voor volwassenen zo’n 30-40 gram voedingsvezels per dag. Daarbij heeft het de voorkeur voedingsvezels via het eten binnen te krijgen. Het is aan te raden voorzichtig te zijn met voedingsvezelpreparaten: gebruik deze alleen in overleg met arts of diëtist.

Verstopping : Oorzaken Vernauwing in de darm Trage Dikke darm PDS Spastische bekkenbodem Zomaar

Verstopping Vezels en veel (minstens 2 Liter) drinken. Yoghurt met twee flinke eetlepels Muesli of Cruesli Gewelde pruimen Verse pruimen, fruit Lichaamsbeweging Laxeermiddelen : PAS OP : Bij chronisch gebruik kunnen sommige laxeermiddelen schadelijk zijn! Ook sennapreparaten! Oplosbare vezels : psyllium Transipeg® (macrogol) Lactulose bisacodyl (Dulcolax®)

Plotselinge Diarrhee Acute diarrhee : meestal infectie met virus of bacterie, gaat meestal vanzelf over. Goed drinken ook zorgen voor zout (bv ontvette bouillon met zout) ORS (zit in zakjes, bevat suiker en zout, moet worden opgelost met water) BRAT : bananas, rice, applesauce, and toast = ouderwets, nooit bewezen dat het echt helpt, maar.......... Zelden : antidiarrheemiddel zoals loperamide (Immodium®) Nooit indien ook koorts Nooit als er ook bloed in de ontlasting zit

Tot Slot Darmklachten komen veel voor Vaak berusten ze op een onschuldige aandoening Soms is er sprake van een ernstige aandoening Raadpleeg de dokter bij : Bloed bij de ontlasting Aanhoudende verandering van de stoelgang Aanhoudende buikpijn Veel dikke darmkanker in de familie Vermagering en/of verlies van eetlust

Divertikels (uitstulpsels) van de Dikke Darm Eigenlijk zwakke plekjes van de spierlaag. Een soort slijtage. Op 70 jarige leeftijd heeft 50 % van de autochtone Nederlanders divertikels Voeding speelt een belangrijke rol (VEZELS) Erfelijke factoren spelen misschien ook een rol Meeste mensen hebben er geen last van maar :

DIVERTIKELS van de dikke darm

Verschijnselen Divertikels van de dikke darm Soms verschijnselen als van prikkelbaar darm syndroom Ontsteking van de divertikels : Diverticulitis Bloeding van de divertikels Doorbraak van een divertikel naar de vrije buikholte (Perforatie)

Verschijnselen Diverticulitis (Plotselinge) pijn, meestal links onder in de buik Koorts Ziek zijn Pijn bij bewegen Verandering stoelgang

Diagnose Lichamelijk Onderzoek van de buik Bloedonderzoek Echo buik of CT-scan

Behandeling Darmrust (vloeibaar dieet), voorzichtig laxeren Indien ernstig : Opname ziekenhuis : infuus, darmrust, antibiotica, eventueel pus verwijderen, indien aanwezig bij ontsteking Zelden acute operatie Ook later is meestal geen operatie nodig, wel veel vezels eten en goed drinken.

De Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa Burrill B. Crohn Hij beschreef de naar hem genoemde ziekte als eerste in 1932

Wat zijn dat voor ziekten? Chronische ontstekingsziekten van het maag-darmkanaal Oorzaak onbekend, het lichaam lijkt de ziekte zelf op te wekken Genezing niet mogelijk, tenzij ......

Ziekte van Crohn Kan in het gehele maag-darmkanaal voorkomen Voorkeur voor dikke darm en dunne darm De ziekte gaat gepaard met zweren in de darm met veel ontsteking daar om heen, vernauwingen en zogenaamde fistels (zweren die doorvreten naar andere organen, andere delen van de darm, of naar buiten)

Ziekte van Crohn : ziekteverschijnselen Buikpijn Diarree, soms met bloed Koorts Afvallen Fistels (met name rond de anus) Soms verschijnselen buiten het maag-darmkanaal : oogontsteking, gewrichtsontsteking, huidontsteking

Endoscopie M. Crohn

Oorzaak Aangeboren risicofactoren (genetisch) Omgevingsfactoren (roken, hygiëne) De balans in de afweer in de darm is verstoord

Behandeling ziekte van Crohn Medicijnen die de afweercellen onderdrukken : Prednison Thiopurines en Methotrexaat Anti-TNF : Remicade en Humira

Colitis Ulcerosa Lijkt op ziekte van Crohn, maar zit alleen in de dikke darm Diarree met bloed en slijm staan meer op de voorgrond Meestal geen koorts, vermagering. Geen fistels Is genezen als gehele dikke darm verwijderd is. Roken lijkt eerder te beschermen!

Glutengevoelige Spruw Dicke WK. Simple dietary treatment for the syndrome of Gee-Herter. Ned Tijdschr Geneeskd 1941; 85: 17154 Coeliakie Glutengevoelige Spruw

Coeliakie Coeliakie is een ziekte waarbij er in de dunne darm een ontsteking ontstaat als het slijmvlies daar in aanraking komt met gluten. Die ontsteking leidt tot afvlakken van de darmvlokjes, waardoor we ons voedsel niet meer goed kunnen verteren en opnemen. Het lichaam wekt die ontsteking zelf op en verdraagt gluten dus niet. Waarschijnlijk heeft 0,5-1% van de autochtone Nederlandse bevolking coeliakie

Coeliakie : ziekteverschijnselen In het begin vrij vaag, lijkt op PDS Later (vettige) diarree, afvallen, moe, tekorten. Soms andere afwijkingen zoals een huidziekte genaamd dermatitis herpetiformis

Verschijnselen/aandoeningen die samen met coeliakie voorkomen Darmklachten: diarree, verstopping buikpijn, vermagering, opgezette buik Groeiachterstand Dermatitis herpetiformis Bloedarmoede, ijzergebrek, foliumzuur gebrek, vitamine B12 gebrek Botontkalking, Vit D tekort Glazuurdefect tanden, veel aphten in de mond Neuropsych.-klachten: depressie, angst, migraine, epilepsie Andere Auto-immuunziekten : Suikerziekte, schildklierziekten Psoriasis Syndroom van Down Menstruatie stoornissen Overgewicht sluit coeliakie niet uit!

Diagnose Coeliakie Antistoffen in het bloed Weefselstukjes uit de dunne darm

Behandeling Coeliakie Glutenvrij dieet Soms middelen die de afweer onderdrukken, zoals prednison

Coeliakie: Hoe ziet dat eruit?

Is coeliakie erfelijk? 30% van de bevolking heeft de aanleg voor coeliakie, erfelijkijdsmodus onbekend. Wel associatie HLA DQ2 en DQ8 (weefselbloedgroepen) Eerstegraads prevalentie 3-17% op 1 kind met coeliakie zijn er 7 die niet gediagnostiseerd zijn Op 1 volwassen patiënt zijn er 22 niet herkend

Melksuikerverteringsstoornis Heet ook wel lactoseintolerantie Gedurende het leven verliest een deel van de mensen het vermogen om melksuiker (lactose) te splitsen. Ze missen het enzym lactase in de dunne-darmwand. De ziekteverschijnselen zijn een opgeblazen gevoel en diarree