Bestuurlijke verhoudingen en ontwikkelingen in Vlaanderen Mark Andries Kabinetschef Minister Geert Bourgeois

Inhoud Ontwikkelingen in de bestuurlijke structuur Resultaat bestuurlijke ontwikkelingen Knelpunten Oplossingslijnen – een interne staatshervorming Realisaties 2009-2014 Toekomstige uitdagingen

Ontwikkelingen in de Bestuurlijke structuur Vóór 1980 – Unitair België: Drie grote bestuursniveaus De Belgische Staat Negen provincies (5) 596 gemeenten en ocmw’s (waarvan 308 in Vl.) Eerste fusiegolf in 1976 Vóór 1976 telde België 2356 gemeenten

Ontwikkelingen bestuurlijke Structuur

ontwikkelingen bestuurlijke structuur

Resultaat Ontwikkelingen

Ontwikkelingen in de bestuurlijke structuur Belangrijke interne ontwikkelingen sinds 1980: Opeenvolgende staatshervormingen Een nieuw overheidsniveau: Vlaanderen (Gewest en Gemeenschap) Eigen instellingen Steeds meer bevoegdheden Toenemend belang “Europa” 5de overheidsniveau met impact op lokale besturen Toenemend aantal overheidsstructuren (ook op lokaal niveau) Brandweer- en politiezones Veel structuren tussen gemeenten onderling en in tussengebied tussen gemeente en provincie

Resultaat ontwikkelingen druk bestuurlijk landschap met 5 overheidsniveaus druk Vlaams bestuurlijk landschap in 308 gemeenten, 308 OCMW’s en ongeveer 350 verzelfstandigde agentschappen 2200 Samenwerkingsverbanden Intergemeentelijke samenwerking Ad hoc tussenstructuren vb. Resocs, Logo’s 117 Politiezones en 35 brandweerzones 1792 Kerkfabrieken + 332 Centrale Kerkbesturen 65 polders en wateringen Antwerpen: 9 districten (=binnengemeentelijke decentralisatie)

Resultaat Ontwikkelingen Gemeentelijke autonomie is het principe, MAAR: Beleidsmatige aansturing van de Vlaamse en federale overheid Politie Brandweer OCMW Ruimtelijke ordening, milieu, huisvesting, … Wettigheidstoezicht vanuit de Vlaamse overheid Gemeentefonds & sectorale subsidiestromen vanuit de Vlaamse overheid (22% van de inkomsten) Sectorale subsidiestromen vanuit de federale overheid. Vb. inzet gemeenschapswachten, susbidies i.k.v. politie- en brandweer

Knelpunten Beleidsmatig: mismatch tussen de schaal van maatschappelijke problematieken en de schaal van lokale besturen. Vb. mobiliteit, arbeidsmarkt Beheersmatig: zijn onze de gemeenten nog voldoende bestuurskrachtig? Capaciteit van de gemeenten versus meer en complexere beleidsdomeinen

AFM (% exploitatie-inkomsten) Knelpunten Financieel: financiële krapte ook bij lokale besturen *AFM: autofinancieringsmarge (verschil exploitatie-inkomsten en uitgaven)   AFM* AFM (% exploitatie-inkomsten) ESR 2006 964.817.555 11,8 517.448.153 2007 964.010.926 11,7 559.144.429 2008 622.885.567 7,4 256.820.841 2009 927.710.672 10,3 814.539.839 2010 821.089.908 9,0 617.802.741 2011 543.458.909 6,0 -185.655.214 2012 (156.377.659) (1,7) -615.356.902 2013 (-15.549.987) (-0,1) (-217.808.166) 2014 (385.149.093) (4,0) (-243.747.416)

Knelpunten Bestuurlijk: een (te) druk bestuurlijk landschap verrommeling kan leiden tot: Onoverzichtelijkheid Gebrek aan democratische legitimiteit Interbestuurlijk = de relatie tussen lokaal niveau en hogere overheden: Te veel detailsturing, controle en toezicht (“keizer-koster”)

Oplossingen – Een interne staatshervorming Vlaams regeerakkoord 2009-2014: “interne staatshervorming” Nadruk op Vlaanderen versus lokale besturen Vijf uitvoeringslijnen: versterking bestuurskracht van de gemeenten meer autonomie en bevoegdheden voor de gemeenten performante processen - minder interveniërende niveaus afbakening provinciale taakstelling vereenvoudiging van de intermediaire ruimte.

Oplossingen – Een interne staatshervorming Methodiek Van groenboek naar Witboek 69 concrete doorbraken binnen de geschetste uitvoeringslijnen

Realisaties 2009-2014 Afgebakende provinciale taakstelling Een gesloten taakstelling Grondgebonden bevoegdheden Persoonsgebonden bevoegdheden enkel in zoverre bepaald door decreten Wegwerken van overlappingen tussen Vlaams en provinciaal niveau Kader voor vrijwillige fusies van gemeenten Vrijwilligheid werkte niet Het debat werd opengetrokken – veranderende mindsetting

Realisaties 2009-2014 Samenwerking en integratie gemeente en OCMW Maximale integratie Volledige fusie nog niet mogelijk Planlastendecreet Ontvoogding van gemeenten in het vergunningenbeleid Omgevingsvergunning Regioscreening

Realisaties 2009-2014 De Regioscreening vereenvoudiging van de intermediaire ruimte Toegenomen aantal structuren op het intermediaire niveau leidt tot problemen op het vlak van: Efficiëntie Doelmatigheid Democratisch draagvlak Transparantie Drie Stappen Inventarisatie Evaluatie Actieplannen

Realisaties 2009-2014 De Regioscreening Stap 1: De inventarisatiefase Complex intermediair niveau Grote variëteit in zowel vraag als aanbod van samenwerkingsverbanden Sterke stijging samenwerkingsverbanden sinds 2000

Realisaties 2009-2014 De Regioscreening Stap 2: De evaluatiefase Verloop: Bottom-up proces Begeleiding door de gouverneurs als commissarissen van de Vlaamse Regering Kwalitatieve bevraging Resultaten: Bottom up proces (via de regiotafels) heeft tot weinig eenduidige en concrete resultaten geleid Breed gedragen vraag naar rationalisatie, maar een gebrek aan consensus rond de manier waarop. Meestal ontbreekt een structurele koppeling met het lokale bestuur en een structurele evaluatie van de verbanden

Realisaties 2009-2014 De Regioscreening Stap 3: Actieplannen? 2 hefbomen Bestuurlijke verrommeling op het intermediaire vlak wegwerken Streven naar schaalvergroting van de besturen Slagkracht lokale besturen verhogen Parallel inzetten op 3 werkdomeinen (volgende regering) Snoeien in wildgroei van samenwerkingsverbanden Grondig optimaliseren van het samenwerkingslandschap Fusies doorvoeren van lokale besturen

Toekomstige uitdagingen

Toekomstige uitdagingen Geschetste problemen blijven bestaan Interne staatshervorming betekent geen eindpunt: Fusies van gemeenten? Afschaffing provincies? Volledige integratie OCMW en gemeente? Meer autonomie en verantwoordelijkheid voor bestuurskrachtige gemeenten? Minder en transparante samenwerkingsverbanden? Nieuwe Vlaamse Regering?