Grensoverschrijdend incasso algemeen juridisch kader – capita selecta Bart Volders° - advocaat Oud-Turnhout – 12 juni 2012 ° BV o.v.v. BVBA

Plan Europese instrumenten? Incasso van onbetaalde facturen voor de Belgische rechter? ADR (= buitengerechtelijke geschillenregeling) Richtlijn Betalingsachterstand? Insolventie van de schuldenaar?

Deel 1: Europese instrumenten?

Vooraf: begrippen Erkenning = aanvaarden van de bindende (rechts-)kracht van een vreemde rechterlijke beslissing (of authentieke akte) in de eigen rechtsorde*. Tenuitvoerlegging = onder welke voorwaarden kan aan een buitenlandse rechterlijke beslissing (of authentieke akte) het Belgische overheidsgezag (‘sterke arm’) worden gekoppeld*. Exequatur(-procedure) = intermediaire procedure voor de Belgische rechter waarin wordt onderzocht of aan de voorwaarden voor erkenning/tenuitvoelegging is voldaan*. * Definities/omschrijvingen gegeven door J. Erauw, Internationaal Privaatrecht, Mechelen, Kluwer, 2009, p. 230, nr. 165 en p. 234, nr. 168.

Inleiding: naar een afschaffing van het exequatur! De tenuitvoerlegging van een vreemde rechterlijke beslissing onderstelt het doorlopen van een exequaturprocedure in de aangezochte (lid-)staat. Europese Raad van Tampere van 15 en 16 oktober 1999: afbouwen en/of afschaffen van het exequatur binnen Europa. Afbouwen = vereenvoudigen (~ formalise-ren) van de exequaturprocedure (EEX-vo (Nr. 44/2001); Brussel IIbis-vo (Nr. 2201/2003); Insolventie-vo (Nr. 1346/2000)).

Inleiding (2) Afschaffen van de exequaturprocedure = op welbepaalde domeinen (1) Op het domein van het familierecht voor specifieke materies binnen het toepassingsgebied van de Brussel IIbis-vo (Nr. 2201/2003) en de Alimentatie-vo (Nr. 4/2009). (2) In burgerlijke en handelszaken door de EET-vo (Nr. 805/2004), de Betalingsbevel-vo (Nr. 1896/2006) en de EPGV-vo (Nr. 861/2007).

Inleiding (3) Volledige afschaffing van de exequaturprocedure door de (herziene) EEX-vo (Nr. 44/2001)? Groenboek Herziening EEX-vo (Nr. 44/2001) COM (2009) 175 def. (21 april 2009). (1) Intermediaire (vereenvoudigde) exequaturprocedure is (nog steeds) tijdrovend en heeft een kostprijs. (2) Exequatur wordt in meer dan 90% van de gevallen toegestaan.

Europese Executoriale Titel: uitgangspunt De duurtijd van een exequaturprocedure (zelfs indien de EEX-vo (Nr. 44/2001) toepassing krijgt) verschilt van lidstaat tot lidstaat. Gevolg: schuldenaar kan vermogensbestanddelen verplaatsen naar een andere (lid-)staat om aan een gedwongen tenuitvoerlegging te ontkomen. Oplossing: Europese Executoriale Titel (‘EET’) = afschaffen van het exequatur in de aangezochte lidstaat (~ ‘verplaatsen’ van het ‘exequatur’ naar de lidstaat van herkomst). Praktisch: de rechterlijke beslissing, gerechtelijke schikking of authentieke wordt in de lidstaat van herkomst gewaarmerkt als een EET, en staat vervolgens in de aangezochte lidstaat – wat de tenuitvoerlegging betreft – gelijk aan een nationale beslissing.

Vanaf wanneer is de EET bruikbaar? Rechterlijke beslissingen die na 21 januari 2005 zijn gegeven, kunnen vanaf 21 oktober 2005 als een EET worden gewaarmerkt. Dit volgt uit de artikelen 26 en 33 EET. Toepassing: Hof ‘s Hertogenbosch 25 mei 2005 (zaaknummer: LJN BC 6583), www.rechtspraak.nl

Welke rechterlijke beslissingen, schikkingen of authentieke akten kunnen als een EET worden gewaarmerkt? Beslissingen, schikkingen of authentieke akten komende uit een lidstaat (uitgezon-derd Denemarken). Beslissing: art. 4.1 EET = art. 32 EEX-vo Gegeven door een gerecht van een lidstaat, ongeacht benaming. Procedure moet voldoen aan de vereisten van een ‘fair trail’. De rechter moet een zelfstandig oordeel geven over de vordering (géén homologatiebeslissingen). Inbegrepen vaststelling door de griffier van het bedrag der proceskosten.

Welke rechterlijke beslissingen, schikkingen of authentieke akten kunnen als een EET worden gewaarmerkt? Het materieel toepassingsgebied van de EET sluit aan bij de EEX-verordening (Nr. 44/2001). Verklaring: EET vormt een concurrente regeling aan de EEX-verordening Gevolg: rechtspraak van het Hof van Justitie omtrent artikel 1 EEX-vo (begrip ‘burgerlijke en handelszaken’) ook bruikbaar in het raam van de EET.

Welke rechterlijke beslissingen, schikkingen of authentieke akten kunnen als een EET worden gewaarmerkt (2)? Bijkomende voorwaarde: de EET is van toepassing op beslissingen, gerechtelijke schikkingen en authentieke akten inzake niet-betwiste schuldvorderingen. Schuldvordering = vordering tot betaling van een geldbedrag dat opeisbaar is of waarvoor in de beslissing, gerechtelijke schikking of authentieke akte de datum van opeisbaarheid is bepaald (art. 4.2 EET). Begrip “opeisbaar” = vaststellen aan de hand van het toepasselijke recht op de schuldvordering. Schuldvordering moet niet (noodzakelijk) opeisbaar zijn op de datum van de waarmerking als een EET.

Welke rechterlijke beslissingen, schikkingen of authentieke akten kunnen als een EET worden gewaarmerkt (3)? Niet-betwist = art. 3 EET (1) Schuldenaar heeft het bestaan van de schuld uitdrukkelijk erkend in een door de rechter goedgekeurde schikking dan wel in een in de loop van een gerechtelijke procedure getroffen gerechtelijke schikking. De erkenning van het bestaan van de schuld kan ook voortvloeien uit een authentieke akte. (2) Schuldenaar voert geen verweer tegen de schuldvordering. Verstekbeslissing? Louter formeel (niet-inhoudelijk) verweer?

Welke rechterlijke beslissingen, schikkingen of authentieke akten kunnen als een EET worden gewaarmerkt (4)? Niet-betwist = art. 3 EET (3) Schuldenaar verschijnt niet tijdens de terechtzitting (en wordt niet vertegenwoordigd), nadat hij de schuldvordering aanvankelijk had betwist. Voorwaarde: deze handelswijze staat volgens het nationale procesrecht van de lidstaat van herkomst gelijk aan een stilzwijgende erkenning van de schuldvordering. Verklaring: Duitse “Mahnverfahren” Rol / belang van art. 3.2 EET? Het enkel instellen van een rechtsmiddel heeft niet tot gevolg dat geen waarmerking als EET meer mogelijk is.

Waarmerken van een beslissing als een EET? Waarmerking ≠ ambtshalve = verzoek aan het gerecht van oorsprong Waarmerken van de beslissing = bevoegdheid van de rechter en niet van de griffier (i.a. Kh. Hasselt 1 feb. 2006, RW 2007-2008, afl. 30, p. 1259; Vred. Brussel 14 nov. 2006, JLMB 2007, afl. 20, p. 842; contra: Kh Dendermonde 13 mei 2008, Tijdschrift@ipr.be 2008, afl. 3, p. 70). Wanneer? Te eniger tijd (art. 6.1 EET) = drie mogelijkheden: In de gedinginleidende dagvaarding / verzoekschrift. In de loop van de gerechtelijke procedure. Nadat de beslissing is gewezen.

Waarmerken van een beslissing als een EET (2)? Voorwaarden voor waarmerking? Beslissing is uitvoerbaar in de lidstaat van oorsprong (art. 6.1 (a) EET) = vaststellen aan de hand van het recht van de lidstaat van herkomst. Bevoegdheidstoets bij de waarmerking (art. 6.1 (b) EET). Vergelijk: art. 35 EEX-vo. Maar: bijzondere beschermende regel voor consumenten. Werden in de procedure die tot de waar te merken beslissing hebben geleid, bepaalde vormvoorschriften / minimumnormen in acht genomen? Enkel bij een “passief” niet-betwiste schuldvordering (art. 3.1 (b) en (c) EET).

Waarmerken van een beslissing als een EET (3)? Deze vormvoorschriften / minimumnormen hebben in de eerste plaats betrekking op de betekening of kennisgeving van het gedinginleidend stuk (art. 13-15 EET). De vormvoorschriften / minimumnormen hebben in ten tweede ook betrekking op de informatieverschaffing aan de schuldenaar (art. 16-17 EET). Inlichtingen omtrent de schuldvordering (i.a. bedrag van de vordering, rentevoet, termijn waarover rente wordt gevorderd, grondslag van de vordering, ...). Informatie omtrent de wijze van betwisting en de gevolgen van het ontbreken van het voeren van een verweer tegen de schuldvordering.

Waarmerken van een beslissing als een EET (4)? Mogelijkheid tot herstel bij niet-naleving van de vormvoorschriften / minimumnormen? (art. 18 EET) Vergelijk: art. 34.2 EEX-vo. Doel: schuldenaar die op de hoogte is van een tegen hem ingestelde procedure mag niet “rekenen” op een verzuim bij het inleiden van de procedure. Heroverweging van de waarmerking? Twee gevallen (art. 19 EET): (i) recht van verdediging en (ii) het niet-betwisten van de schuldvordering ingevolge overmacht of buitengewone omstandigheden buiten de wil van de schuldenaar. Beroep op verjaring kan niet in het kader van een verzoek tot heroverweging worden gevoerd (Rb. ‘s Gravenhage 24 sep. 2010, NIPR 2011, afl. 1, p. 236.

Waarmerken van een beslissing als een EET (5)? Procedure voor heroverweging? Verzet (art. 1047 Ger.W.) Herroeping van het gewijsde (art. 1133 et seq. Ger.W.) Rechtsmiddelen tegen de waarmerking? Rectificatie (art. 10.1 (a) EET) of intrekking (art. 10.1 (b) EET). Verzoek tot rectificatie of intrekking te richten tot de hoofdgriffier van de rechtsinstantie die de EET heeft uitgevaardigd (notaris in geval van een authentieke akte). Tegen de waarmerking kan géén rechtsmiddel ten gronde worden ingesteld (art. 10.4 EET).

Tenuitvoerleggen van een gewaarmerkte beslissing? Voorwaarden? Tenuitvoerleggingsprocedure = recht van de aangezochte lidstaat (art. 20.1 EET). Overleggen van welbepaalde documenten (art. 20.2 EET). Weigeren van de tenuitvoerlegging? Géén beoordeling van de juistheid van de beslissing (art. 21.2 EET). Géén beoordeling van de juistheid van de waarmerking (art. 21.2 EET). Géén beroep op de (internationale) openbare orde. Wel controle van een eventuele onverenigbaarheid met een andere (eerdere) beslissing (art. 21.1 EET).

Europees Betalingsbevel Vereenvoudigde grensoverschrijdende geschillenvoering voor niet-betwiste geldvorderingen EBB = alternatief op de EEX-vo (Nr. 44/2001) Bijstand door advocaat is niet verplicht (art. 24 EBB) Vred. Moeskroen 29 juni 2010, JT 2010, afl. 6406, p. 522, noot P. Gielen: vertegenwoordiging door een incassobureau is niet mogelijk Bewerkstellingen van een vrij verkeer van Europese Betalingsbevelen (afschaffen van het exequatur) (art. 1 EBB)

Europees Betalingsbevel (2) Vanaf wanneer een EBB vragen? 12 december 2008 Maar: ook geldvorderingen die zijn ontstaan vóór 12 december 2008. Toepassingsvoorwaarden? Burgerlijke en handelszaken (art. 2 EBB). Opgelet: niet-contractuele verbintenissen! Grensoverschrijdende gevallen (art. 3 EBBV) = minstens één van de partijen heeft haar woonplaats of gewone verblijfplaats in een andere lidstaat dan de lidstaat van het aangezochte gerecht.

Europees Betalingsbevel (3) Inning van liquide opeisbare geldvorderingen, ongeacht de hoogte van het gevorderde bedrag (art. 4 EBB). Bevoegde rechter? Vaststellen overeenkomstig de EEX-vo (Nr. 44/2001) (art. 6.1 EBB). Maar: bijzondere beschermende regel voor consumenten (art. 6.2 EBB). Territoriaal bevoegde vredegerechten, rechtbanken van eerste aanleg of koophandel en arbeidsgerechten.

Europees Betalingsbevel (4) Procedure voor het verkrijgen van een EBB? Eenzijdige (schriftelijke) procedure met gebruik van standaardformulieren. Maar: Voorz. Arbrb. Doornik 25 okt. 2010, JT 2011, afl. 6420, p. 38: rechter is niet verplicht om de door de Europese Betalingsbevelverordening voorgeschreven standaardformulieren te gebruiken. Standaardformulieren worden elektronisch ter beschikking gesteld via de Europese Justitiële Atlas voor Burgerlijke Zaken (website: http://ec.europa.eu/justice_home/judicialatlascivil/html/index_nl.htm).

Europees Betalingsbevel (5) In het verzoek tot EBB (standaardformulier A van bijlage I) moeten bepaalde vermeldingen worden opgenomen (art. 7 EBB). Belangrijk: een “beschrijving van het bewijs tot staving van de schuldvordering” kan volstaan. Behandeling van het verzoek (art. 8 EBB) + mogelijkheid tot aanvulling of correctie (art. 9 EBB) + mogelijkheid tot wijzigen van het verzoek (art. 10 EBB). Daarna: 2 mogelijkheden: Afwijzing van het verzoek (art. 11 EBB) Uitvaardiging van een EBB (art. 12 EBB)

Europees Betalingsbevel (6) Indien een EBB wordt uitgevaardigd: betekenen of ter kennis geven van de verweerder Slechts op dit ogenblik neemt de verweerder kennis van het EBB! Opnieuw: 2 mogelijkheden (art. 12.3 EBB): Betalen van het bedrag vermeldt in het EBB Verweer aantekenen tegen het EBB binnen de 30 dagen na betekening of ter kennisgeving Het is voldoende dat de schuldenaar de schuldvordering betwist. Hij hoeft geen verdere motivering aan te geven (art. 16.3 EBB).

Europees Betalingsbevel (7) Bij (tijdig) verweer tegen een EBB = procedure wordt verdergezet volgens de gewone regels van het burgerlijk procesrecht Behoudens indien de eiser bezwaar maakt tegen de overgang naar een gewone procedure (art. 7.4 EBB). Indien geen (tijdig) verweer = rechter verklaart het EBB uitvoerbaar (art. 18.1 EBB). Afschaffing van het exequatur (art. 19 EBB). Mogelijkheid tot heroverweging (art. 20 EBB)? Lopende wetgevende initiatieven? Weigeren van de tenuitvoerlegging slechts in beperkte gevallen mogelijk (art. 22 EBB).

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen Uitgangspunt Procedures in burgerlijke en handelszaken waarvan de waarde niet meer bedraagt dan EUR 2.000 verbeteren en versnellen = “small claims” Facultatief EPGV geldt als een alternatief op de EEX-vo. Vanaf wanneer is de EPGV bruikbaar? EPGV is bruikbaar vanaf 1 januari 2009. Maar: EPGV stelt niet dat de vordering moet ontstaan zijn op of na 1 augustus 2007 (datum van inwerkingtreding) of op of na 1 januari 2009 (datum van toepassing).

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (2) Toepassingsgebied Burgerlijke en handelszaken (art. 2 EPGV). Grensoverschrijdende gevallen (art. 3 EPGV) = minstens één van de partijen heeft haar woonplaats of gewone verblijfplaats in een andere lidstaat dan de lidstaat van het aangezochte gerecht (vergelijk: COM (2005) 87 def.) Waarde van de vordering < EUR 2.000 (art. 2) Rente, kosten en uitgaven worden niet meegerekend. EPGV is niet beperkt tot geldvorderingen. Tegenvordering < EUR 2.000 (art. 5.7)

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (3) Bevoegde rechter EEX-verordening (Nr. 44/2001) (of andere relevante instrumenten). Géén bijzondere bevoegdheidsregel voor consumenten (>< Europees Betalingsbevel). Intern materieel en territoriaal bevoegd = vrederechter en rechtbanken van eerste aanleg en koophandel. Procedureverloop In principe een schriftelijk procedureverloop (behoudens indien de rechtbank een hoorzitting nodig acht) (art. 5.1 en 8) + tegensprekelijk. Gebruik van standaardformulieren (zie: Europese Justitiële Atlas) (art. 5 EET).

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (4) Procedureverloop (vervolg) Termijnen (art. 5, 7 en 14). Bijstand door een advocaat is niet verplicht (art. 10). Mogelijkheid tot beroep (art. 17): ja! Rechtbanken van eerste aanleg of koophandel of hoven van beroep. Ger.W. = materiële en territoriale bevoegdheid Termijn = één maand na betekening of kennisgeving. Aanvullende rol van het nationaal procesrecht (art. 19).

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (5) Kosten Principe = in het ongelijk gestelde partij Máár: geen vergoeding van onnodige kosten die niet in verhouding staan tot de vordering (art. 16). Deze regel geldt ook in het raam van een beroepsprocedure.

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (6) Tenuitvoerlegging Uitvoerbaar bij voorraad en zonder zekerheid (art. 15). Bevoegde instantie voor de tenuitvoerlegging in België = gerechtsdeurwaarder Erkenning en tenuitvoerlegging zonder exequatur (art. 20). Tenuitvoerleggingsprocedure = lidstaat van tenuitvoerlegging + voorleggen van welbepaalde documenten (art. 21).

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (7) Tenuitvoerlegging (vervolg) Weigering van de tenuitvoerlegging indien onverenigbaarheid met andere (eerdere) beslissing gegeven in een lidstaat of een derde staat (art. 22). Opschorting of beperking van de tenuitvoerlegging (art. 23) bij heroverweging of indien er een rechtsmiddel is ingesteld tegen de beslissing in de lidstaat van herkomst. Bij bevoegde gerecht of instantie in de lidstaat van de tenuitvoerlegging. Voor België = beslagrechter van de plaats van het beslag (tenuitvoerlegging) + rechtbank van eerste aanleg.

Europese Procedure voor Geringe Vorderingen (8) Voorbeelden Belgische rechtspraak? Nederlandse rechtspraak (www.rechtspraak.nl) Sector Kanton Rb. Maastricht 05.02.2010 (LJN: BL4324) Sector Kanton Rb. Maastricht 05.02.1010 (LJN: BL5933) Sector Kanton Rb. Groningen 08.03.2010 (LJN: BO2532) Sector Kanton Rb. ‘s Hertogenbosch 06.07.2010 (LJN: BN0588) Rb. Amsterdam 30.08.2010 (LJN: BO2995)

Websites Publicatieblad van de Europese Unie http://eur-lex.europa.eu/ Europese justitiële atlas voor burgerlijke zaken http://ec.europa.eu/justice_home/judicialatlas civil/html/index_nl.htm Europees justitieel netwerk in burgerlijke en handelszaken http://ec.europa.eu/civiljustice/index_nl.htm European law of procedure: databank KU Leuven http://www.law.kuleuven.be/ipr/eng/euprocedu re/index.php?language=en

Deel 2: Incasso van onbetaalde facturen voor de Belgische rechter?

Procedure voor de Belgische rechter? Dagvaarding van de schuldenaar? Grensoverschrijdende betekening (~vertaling)? Behandeling van de zaak met korte debatten? Kosten? Exequatur van de Belgische rechterlijke beslissing?

Behandeling met korte debatten (1) Art. 735 § 1 Ger. W. Ten aanzien van iedere verschijnende partij worden de zaken waarvoor slechts korte debatten nodig zijn, behandeld op de inleidende zitting of verdaagd opdat er op een nabije datum over wordt gepleit, voor zover daartoe een met redenen omkleed verzoek is gedaan in de akte van rechtsingang of door de verwerende partij.

Behandeling met korte debatten (2) Art. 735 § 2 Ger. W. De zaken worden in korte debatten behandeld ingeval de partijen daarmede akkoord gaan. De rechter houdt de zaak op de inleidingszitting aan of verwijst ze opdat er op een nabije datum over wordt gepleit, waarbij hij de duur van de debatten bepaalt. Behoudens akkoord van de partijen zal het geding op grond van de voor de korte debatten voorziene procedure worden behandeld in de volgende gevallen: – de invordering van de niet betwiste schuldvorderingen; – de vorderingen bedoeld in artikel 19, tweede lid, Ger.W.; – de taalwijzigingen als geregeld in van de wet van 15 juni 1935; – de regeling van geschillen van bevoegdheid; – de vorderingen om uitstel van betaling.

Behandeling met korte debatten (3) Art. 735 § 3 Ger. W. In de zaken bedoeld in de §§ 1 en 2, kan het vonnis worden gewezen zelfs indien er geen conclusies zijn neergelegd. Wanneer de partijen conclusies nemen, moeten zij die overhandigen aan de rechter, die ze voor gezien tekent. Van deze neerlegging wordt melding gemaakt op het zittingsblad.

Procedure voor een vreemde rechter? Voordelen vs/ nadelen? Hoe vermijden: forum- en rechtskeuze? Gebruik van algemene voorwaarden?

Deel 3: ADR (= buitengerechtelijke geschillenregeling)

Wanneer gebruik ik arbitrage? Wat is arbitrage? Wanneer gebruik ik arbitrage? Arbitrage en internationaal incasso van onbetaalde facturen?

Instellingen (selectie): CEPINA (www.cepina.be) VOBA (www.voba.be) Arbitrage (2) Instellingen (selectie): CEPINA (www.cepina.be) VOBA (www.voba.be)

Wanneer gebruik ik bemiddeling? Wat is bemiddeling? Wanneer gebruik ik bemiddeling? Bemiddeling internationaal incasso van onbetaalde facturen?

Bemiddeling (2) Instellingen (selectie): CEPINA (www.cepina.be) Brussels Bussiness Mediation Center

Rechtstreekse gesprekken tussen de partijen? Onderhandelingen Rechtstreekse gesprekken tussen de partijen? Onderhandelingen tussen raadslieden? Opgelet: vertrouwelijkheid?

Deel 4: Richtlijn Betalingsachterstand?

Eerste Richtlijn Betalingsachterstand (2000/35/EG) Van toepassing: B2B en B2overheid Uniforme betalingstermijn: 30 dagen Interest bij betalingsachterstand Vergoeding invorderingskosten Eigendomsvoorbehoud Omzetting: W. 2 augustus 2002 betreffende de bestrijding van de betalingsachterstand bij handelstransacties

Tweede Richtlijn Betalingsachterstand (2011/7/EU) Van toepassing: B2B en B2overheid Maximale uniforme betalingstermijn: (in principe) 30 dagen Interest bij betalingsachterstand Vergoeding invorderingskosten: in elk geval en zonder aanmaning EUR 40 Eigendomsvoorbehoud Omzetting: uiterlijk op 16 maart 2013 – op heden nog geen Belgische omzettingswetgeving

Deel 5: Insolventie van de schuldenaar?

Insolventie-verordening (nr. 1346/2000) Hoofdinsolventieprocedure? Secundaire insolventieproce-dure? Eigendomsvoorbehoud? Zakelijke zekerheden?

Vragen? Bart Volders° Advocaat Loksumstraat 25 1000 Brussel E. bart.volders@stibbe.com ° BV o.v.v. BVBA