Actuele beleidsthema’s en besluitvorming in de bve-sector Bijdrage aan de Leergang Bve 2010 ecbo Oegstgeest, 19 jan 2010 Dr Olaf McDaniel 5-4-2017

Kort CV Opleiding Werk 1977: pedagogische academie 1983: onderwijskunde UvA 1997: doctoraat UvA Werk 1979 – 1984 Universiteit van Amsterdam (universitair bestuur) 1984 – 1997 Ministerie van OCW (o.a. projectleider WHW, projectleider WEB, NL voorzitterschap EU 1991, projectdirecteur nationaal actieprogramma een “leven lang leren”) 1998 – heden CBE Consultants 5-4-2017

Kort CV (2) Greep uit de werkzaamheden CBE Consultants Amsterdam: Werkzaam in Nederland o.a. ten behoeve van ROC´s; AOC´s; HBO instellingen; scholen voor VO; Kenniscentra (Landelijke organen); PO-Raad (projectleider oprichting), VO-Raad, MBO-Raad en HBO-Raad; Sociale Partners; Ministeries van OCW, Justitie, BiZa, SZW, VWS; diverse gemeenten; Enkele provincies; verschillende bedrijven Werkzaam in het buitenland (beroepsonderwijs) via EU, ETF, Nuffic en wereldbank in o.a. Rusland, Slovenië, Malta, Syrië, Caraïbisch gebied, Macedonië, Egypte, Turkije, Indonesië (vesting CBE internationaal); Mozambique (vestiging CBE internationaal) 5-4-2017

Opbouw vandaag Het belang van de bve-sector Opbouw van de sector De complexiteit van de sector Uitdagingen en sturing Oefening 5-4-2017

Het belang van de sector Deel 1: Het belang van de sector 5

Belang van de sector (1) Het mbo essentieel voor het adequaat bedienen en upgraden van 60% van onze arbeidsplaatsen. En in een kenniseconomie zullen veel van die functies op een hoger niveau moeten gaan werken De volwasseneneducatie moet erin slagen om: Reparaties te verrichten in de individuele leertrajecten Iets te doen aan de taalachterstanden van allochtonen (taalachterstand is in een kenniseconomie gelijk aan beperkte ontwikkelingskansen) De opmaat te vormen voor (hernieuwde) aansluiting bij beroepsonderwijs 5-4-2017

Belang van de sector (2) Is de grootste sector in het post VO onderwijs: Totaal in 2010 3,3 miljard euro (= ongeveer 15% van de OCW begroting) Educatie rond de 200 miljoen euro (lastig te bepalen budget) Kenniscentra rond de 110 miljoen euro Bijna 500.000 deelnemers in het MBO (rond de 360.000 BOL, 140.000 BBL) Rond de 135.000 deelnemers in de (volwassenen)educatie De sector is voor velen een belangrijk schakelpunt 5-4-2017

5-4-2017

Deel 2: De opbouw van de sector 9

De opbouw van de sector (1) Een goed ontwikkeld stelsel van voorzieningen Doordachte checks and balances Behoorlijke aansluiting onderwijs – arbeidsmarkt (poldermodel) Transparant systeem / stelsel Politiek sterk in aanzien gestegen Veel buitenlanden kijken jaloers toe op met name onze transparante kwalificatiestructuur en de wijze waarop deze tot stand komt….. 5-4-2017

Het basismodel sinds 1996 Niveau 5 Middenkaderopleiding en specialistenopleiding Niveau 3 Vakopleiding Niveau 2 Basisberoepsopleiding Niveau 1 Assistentopleiding 5-4-2017

Mogelijkheden tot doorstroming en stapeling Niveau 5 Mogelijkheden tot doorstroming en stapeling Niveau 4 Niveau 3 Niveau 4 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 5-4-2017

Twee leerroutes Beroepsopleidende leerweg Beroepsbegeleidende leerweg Kwalificatie Kwalificatie Minimum 40 % theorie Qualification Minimum 20 % theorie Qualification Minimum 60, Maximum 80 % Praktijk als werk Minimum 20, maximum 60 % praktijk

De 5 hoofdthema’s van de educatie Breed maatschappelijk functioneren Sociale redzaamheid Inburgering NT-2 VAVO 5-4-2017 14

De aansturing van de educatie Budgetten lopen via de gemeente (berekeningswijze aantal inwoners, scholingsniveau en aantal allochtonen) Tot 2004: verplichte winkelnering bij ROC’s Vanaf 2005 inburgering bij ministerie van VROM, budget daar naar toe, vrije aanbesteding Vanaf 2010: participatiebudget (alle gemeentelijke middelen voor geleiding naar werk, scholing, inburgering en reïntegratie) vrij aanbesteedbaar 5-4-2017 15

Samenvattend: opleidingsstructuur bve mbo educatie Type opleidingen Opleidings-vormen Type opleidingen Assistentopleiding Breed maatschappelijk functioneren bol Basisberoepsopleiding Sociale redzaamheid bbl Vakopleiding NT-2 deeltijd Middenkaderopleiding Inburgering Specialistenopleiding vavo (vmbo tl havo vwo)

Deel 3: De complexiteit van de sector 17

3.1. Het bedienen van de arbeidsmarkt; weinig is zo moeilijk te plannen 18

In een bewegend maatschappelijk kader… Groeiberoepen in 1899 (Lezing de Grip 2005): Rijwielsteller en radermakers Blikslager en moertappers Spanningregelaars Assuradeurs en busbodes Builenvullers en siccareurs (tabaksindustrie) maar ook: Onderwijzers Verplegers

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 20

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 21

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 22

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 23

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 24

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 25

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 26

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 27

Uit: CWI prognose 2008 - 2011 28

Afwijking groei percentage t.o.v. landelijk gemiddelde Uit: CWI prognose 2008 - 2011 29

Economische ontwikkeling heeft ook effecten op de BPV plaatsen! Beroepsopleidende leerweg Beroepsbegeleidende leerweg Kwalificatie Kwalificatie 40 – 80 % Qualification 20 – 40 % Qualification Theorie 60 – 80 % 20 – 59 % Praktijk Deelnemers-aantal 2009 360.000 140.000

Zeer actuele stageplaatsenbarometer is van COLO (www.colo.nl) December 2009 (december 2008)

Vakoverstijgende elementen van persoonlijke ontwikkeling….. Vaardigheden Uitwerking Attitudes Flexibiliteit Onderwijs concept Klantgerichtheid Aanpassings-vermogen Verantwoorde-lijkheid Praktijk gebruik Communicatie vaardigheden Afrekenen op prestaties Docentenattitude Initiatief Discipline Leren leren Investeren in eigen loopbaan Creativiteit Pro-actief in de samen-leving Samenwerken Bedrijfscultuur Zeer ICT vaardig

aantal betrokken actoren 3.2. Met een groot aantal betrokken actoren 33

Met een reeks actoren: Diverse ministeries Sociale Partners en branche organisaties Alle gemeenten Onderwijsinstellingen, bekostigd en niet bekostigd Onderwijsinspectie, accountantsdienst OCW Directies Ministerie van OCW (en andere ministeries), CFI, IBG Europa Deelnemers, ouders, opdrachtgevers Kenniscentra beroepsonderwijs (voormalige landelijke organen) 5-4-2017

+ Aequor + KOC Nederland - Lift Group

Drie soorten instellingen ROC’s (Regionale Opleidingencentra) AOC’s (Agrarische Opleidingencentra) Vakscholen en overige instellingen Instellingen het resultaat van intensieve fusies 5-4-2017 36

Fusieproces ROC Midden Nederland 150 scholen verzameld 5-4-2017 37

ROC’s en AOC’s als netwerkstructuur Unit 1 Unit 2 Unit 3 Unit 4 Unit 5 Huisv College van Bestuur Data P&O FacB Fin M&C Units, sectoren, divisies, domeinen, scholen, schools, werkmaatschappijen etc. ICT O&K 5-4-2017

Deel 4: Kernprobleem één uit de BVE sector anno 2010: De professionaliteit en de productiviteit van het personeel 39

Uitdagingen (selectie) komende jaren Hoger prestaties niveau Minder voortijdige uitval Betere en snellere aansluiting met de arbeidsmarkt Hoger innovatief vermogen (bedenksel van de politiek) De omvang van de instellingen We zoomen hier in op het HRM beleid 5-4-2017

Instrumentarium is problematisch (selectie) HRM beleid is overwegend zwak ontwikkeld Docenten zijn niet automatisch professionals Er wordt weinig op kwaliteit en resultaat gestuurd Conserverende onderwijstradities blijven in stand (last in first out) Onderwijsmodel is gebouwd rondom de vakantieregeling van docenten i.p.v. als afweging van hetgeen een deelnemer nodig heeft Geen inzicht in kosten niveau Matige informatievoorziening door informatiesystemen met technologie van begin negentiger jaren (NoiSe, Magister, Icarus, Probol) en veel zelfbouw Overheid stelt overwegend bureaucratische eisen en is nauwelijks dwingend 5-4-2017 41

Stelsel is te duur, met een laag service niveau Rond de 75 % van de middelen gaat naar personeel Van elke euro in het personeel gaat 41,3 % naar contacttijd onderwijs Feitelijk nog bijna overal 60 vakantiedagen; 6 feestdagen Tussen de 30 en 35 weken onderwijsaanbod. Continuïteit (dus weinig onderbrekingen) draagt voor een hoog percentage bij aan het voorkomen van uitval! 10% scholingstijd: 50% niet invulbaar door werkgever Uurtarieven docenten (zonder bijdrage overhead) hoog: 88 euro voor schaal 10 97 euro voor schaal 11 Mythe van 42 uur in de week werken 5-4-2017

5-4-2017

Basismodel Cliënten macht Permanente educatie Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 44 44 44

Verpleegkundige Cliënten macht Permanente educatie Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 45 45 45

Financieel adviseur Cliënten Permanente macht educatie Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 46 46 46

Medisch Specialist Cliënten macht Permanente educatie Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 47 47 47

Politieagent Cliënten macht Permanente educatie Professional Werkgever/ manager Handelings- regels Branche conventies 48 48 48

Wetenschappelijk onderzoeker Cliënten macht Permanente educatie Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 49 49 49

Docent MBO Permanente educatie Cliënten macht Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 50 50 50

Psycholoog Permanente Cliënten educatie macht Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 51

Psycholoog Permanente Cliënten educatie macht Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 52

Advocaat Permanente educatie Cliënten macht Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 53

Medewerker kinderdagverblijf Cliënten macht Permanente educatie Professional Werkgever/ manager Handelings- regels Branche conventies 54

Architect Permanente Cliënten educatie macht Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 55

Uit: onderzoek naar Professionaliteit in opdracht van de MBO-Raad (McDaniel c.s. 2009)

Nieuwe positie? Cliënten Permanente macht educatie Professional Handelings- regels Werkgever/ manager Branche conventies 57 57 57

Opdracht Hoe de professionaliteit van docenten in het MBO op korte termijn te versterken?

Rendement (Bron: Benchmark document MBO-Raad december 2006) 5-4-2017

Rendementen (2) (Bron: Benchmark document MBO-Raad december 2006) 5-4-2017

Rendementen (1) (Bron: Strategische agenda BVE 2008 - 2011) 5-4-2017 61

Rendementen (2) (Bron: Strategische agenda BVE 2008 - 2011) 5-4-2017 62

Rendementen (3) (Bron: Strategische agenda BVE 2008 - 2011) 5-4-2017 63

Relatie tussen omvang en rendement Relatie tussen omvang en rendement? (Uit de cijfers van de strategische beleidsagenda 2008-2011) 5-4-2017 64