Bijscholing persoonlijkheidsstoornissen PCC Zorgprogramma Stemmingsstoornissen/ ouderenzorg 3 april 2008

Persoonlijheidsstoornissen: ontstaansfactoren Aangeboren aanleg Opgedane ervaringen Hechtingsfactoren Bevestiging en bekrachtiging Ingrijpende gebeurtenissen Bureau Gaijmans

Hechting: Hoe reageert de ouder op (de noden van) het kind Voorspelbaar en betrouwbaar: veilige hechting Diskwalificerend naar het kind als persoon: onveilige hechting Diskwalificerend over de prestaties van het kind: angstige hechting Overbeschermend: angstige hechting Onvoorspelbaar en onbetrouwbaar: gedesorganiseerde / gedesoriënteerde hechting Bureau Gaijmans

Bevestiging en bekrachtiging Onvoldoende bevestigd als persoon (onveilige hechting)  Cluster B problematiek Narcistisch Theatraal Borderline Antisociaal Behoefte aan bevestiging. Heeft de ander nodig om er te ‘mogen’ zijn (maar de ander is ook degene die afkeurt, diskwalificeert) Bureau Gaijmans

Bevestiging en bekrachtiging Onvoldoende bekrachtigd qua prestaties (angstige hechting)  Custer C problematiek Afhankelijke persoonlijkheid Vermijdende persoonlijkheid Dwangmatige (obsessief-compulsieve) persoonlijkheid Overtuiging incompetent te zijn, niet in staat zichzelf te autoriseren. Heeft de ander nodig als autorisator. Bureau Gaijmans

Gevolgen bevestiging & bekrachtiging De persoon met cluster B zoekt voortdurend bevestiging bij de ander De persoon met cluster C vraagt voortdurend om autorisatie door de ander Onmacht deze bevestiging / autorisatie in zichzelf te vinden Bureau Gaijmans

Onmacht Eigen, interne referenties worden onbruikbaar Afstemmen op de (voortdurend wisselende) externe referentie als voornaamste coping Hoge inzet om te proberen aan de (vermoede, want onduidelijke) eisen te voldoen (blijkt zelden ‘genoeg’ te zijn) Bureau Gaijmans

Effect van onmacht Radeloosheid Uitputting Opportunisme Woede Vervorming van het zelfbeeld en van het beeld van de ander Wantrouwen Bureau Gaijmans

Reactie op onmacht De onmacht van de een wordt makkelijk ook de onmacht van de ander De impuls bij de ander is om die onmacht ongedaan te maken Neiging tot ‘grote gebaren’ om gevoel van eigen onmacht te neutraliseren Ingezette actie(s) niet altijd zinnig en zinvol Bureau Gaijmans

Componenten van de persoonlijkheid volgens John Livesley Aangeboren kenmerken Zelfbeeld, beeld van anderen, manier van interactie aangaan Omgevingsfactoren (Emotie-)regulatie mechanismen Het zichtbare gedrag (‘output”) Bureau Gaijmans

Model: John Livesley Bureau Gaijmans

Persoonlijkheidsstoornissen DSM-IV Cluster A: Paranoïde persoonlijkheidsstoornis Schizoïde persoonlijkheidsstoornis Schizotypische persoonlijkheidsstoornis Cluster B: Antisociale persoonlijkheidsstoornis Borderline persoonlijkheidsstoornis Theatrale persoonlijkheidsstoornis Narcistisch persoonlijkheidsstoornis Cluster C: Ontwijkend persoonlijkheidsstoornis Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsst.

Cluster A: vooral biologische factoren, dus genetische aanleg. Cluster B: met name hechtingsproblemen, dus invloed van omgevingsfactoren Cluster C: autorisatieproblemen, men voelt zich niet gemachtigd zelfstandig zaken aan te pakken of af te handelen.

Verificatie en autorisatie. De wijze van gehecht-zijn heeft gevolgen voor twee andere factoren die we hier willen noemen, namelijk verificatie (bevestiging) en autorisatie (machtiging).

Verificatie. Voor het identiteitsbesef is het nodig dat je in je verhaal over jezelf bevestigd wordt. Dat de ander je teruggeeft hoe hij of zij jou ervaart en waarneemt. Het beeld dat je van jezelf hebt, wordt in het contact als het ware voortdurend getoetst: “zoals ik over mezelf denk, komt dat overeen met wat de ander van mij vindt?”. Dit kan aangeduid worden als een proces van verificatie (bevestiging).

Verificatie is de basis van het besef: “Ik mag er zijn”.

Autorisatie. Autorisatie is het verlenen van bevoegdheden. Als je geautoriseerd bent om dingen te doen dan versterkt dat je zelfbewustzijn en voel je je zeker over de dingen die je doet. Geautoriseerd-zijn houdt dus in dat je de erkenning hebt dat je iets kunt, maar ook dat je bevoegd bent om dat naar eigen oordeel te doen, uit te voeren. Dat je daar niet iedere keer weer toestemming voor hoeft te vragen.

Autorisatie vormt de basis van het besef: “Ik kan iets” Autorisatie vormt de basis van het besef: “Ik kan iets”. Dit kan alleen als je er eerst ‘mag zijn’.

Mentaliseren.. Mentaliseren houdt in dat mensen het doen en laten van zichzelf en anderen waarnemen en begrijpen in termen van gevoelens, gedachten, bedoelingen, verlangens.

Referentie en betekenis. Als de ander de betekenis dwingend ‘invult’, en de eigen betekening ‘ongeldig’ wordt verklaard, dan ontstaat uiteindelijk een onvermogen om valide eigen, interne referenties te vormen. Afstemmen op de actuele context is dan de enig werkbare optie. Kan leiden tot dissociatie.