Salmonella bij pluimvee en varkens Katie Vermeersch DG Controlebeleid Raadgevend Comité 25/03/2009

Salmonella bij pluimvee en varkens Problematiek Historiek Salmonella in diervoeders Salmonellabestrijding pluimvee Salmonellabestrijding varkens Monitoring Salmonella in slachthuizen en uitsnijderijen Resultaten Algemene conclusies

Problematiek Salmonellabacterie Terug te vinden bij: Zoönose Diervoeder Plantaardige producten Dierlijke producten Omgeving Zoönose Weinig of geen symptomen bij de dieren Symptomatisch bij de mens Antimicrobiële resistentie

Historiek Pluimvee Gezondheidsprogramma sedert 1999 (KB gezondheidskwalificatie 10/08/1998) Infrastructuur Werking Controle op hygiëne Monitoring Preventieve maatregelen Logistieke slacht

Historiek Humane Salmonellose 2003-2008

VERORDENING (EG) Nr. 2160/2003 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD Historiek VERORDENING (EG) Nr. 2160/2003 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD van 17 november 2003 inzake de bestrijding van salmonella en andere specifieke door voedsel overgedragen zoönoseverwekkers

Salmonellabestrijdingsprogramma’s Verordening (EG) nr. 2160/2003 Vastleggen doelstellingen door COMM Verplichte monitoring Enkele verplichte maatregelen Verplicht programma uit te werken door LS Salmonellabestrijdingsprogramma’s BE COMM Doelstelling Fokpluimvee 2005 2006 ≤ 1% van de tomen (12/2009) Leghennen Juni 2007 2008 1e jaar 30% reductie, volgende jaren elk 10% Braadkippen 2009 ≤ 1% van de tomen (12/2011) Kalkoenen 2010 ≤ 1% van de tomen (12/2012) Vleesvarkens 2011-2012? Nog niet gekend Zeugen

Verordening (EG) nr. 1177/2006 – bestrijdingsmethodes Vastleggen doelstellingen door EC Verplichte monitoring Enkele verplichte maatregelen Verplicht programma uit te werken door LS Verordeningen (EG) nrs. 1003/2005 (fokpluimvee), 1168/2006 (leghennen), 646/2007 (braadkippen), 584/2007 (kalkoenen) Doelstellling Monitoring KB van 27/04/2007 betreffende de bestrijding van Salmonella bij pluimvee bijkomende technische specificatie monitoring Vaccinatie Maatregelen Tegenonderzoek KB van 10/08/1998 houdende bepaalde voorschriften voor de gezondheidskwalificatie van pluimvee Infrastructuur Werking Controle op hygiëne Verordening (EG) nr. 1177/2006 – bestrijdingsmethodes Verplichte vaccinatie leghennen Verbod gebruik van AM Alle bedrijven vanaf 200 stuks pluimvee van de betreffende soort en categorie

Salmonella in diervoeders Salmonella is volgens EFSA belangrijkste gevaar voor microbiologisch contaminatie feed Bestaande productnorm en actielimiet BE Afwezigheid in 25g voor dierlijke producten (bvb vismeel) (wettelijke norm) Afwezigheid in 25g voor plantaardige producten (acties volgens beslissingsboom) (actielimiet) In beslissingboom specifieke aanpak voor pluimveevoeder (niet voor varkens) op basis van 7 ‘kritische’ serotypes

Salmonella in diervoeders Op EU niveau discussie begonnen om algemene norm (product en procesnorm) Focus zal waarschijnlijk naar procesnorm verschuiven Nog niet voor zeer nabije toekomst, maar normen moeten volgens VO 183/2005 vastgelegd worden In tussentijd in BE discussie voor eventuele aanpassing van huidige strategie (oa beslissingsboom) Behouden/aanpassen/afschaffen huidige boom? Voorstel tot uitsplitsing acties species-specifiek en operator-specifiek rekening houdend met serotype Onzeker of het in actielimietendocument zal komen

Salmonellabestrijding pluimvee Fokpluimvee Gezondheidskwalificatie A Verplichte vaccinatie tegen S. Enteritidis, aangeraden tegen S. Typhimurium Monitoring (EC) Opfok: eendagskuikens, 4 weken, 16 weken (off) Productie: om de 2 weken, officieel op 24, 46 en 56 (62) weken

Salmonellabestrijding pluimvee Fokpluimvee Maatregelen (S.E., S.T., S.V., S.H., S.I.) Verbod op behandeling AB (EC) Verplichte slacht binnen de maand (EC) Kanalisatie naar eiverwerkende industrie niet bebroede broedeieren voor hittebehandeling (EC) Vernietiging reeds bebroede broedeieren (EC) Swabcontrole op Salmonella en hygiënogram na R&O Opzet indien swabcontrole Salmonella negatief

Salmonellabestrijding pluimvee Leghennen Resultaten baselinestudie EC 2004-2005 Waargenomen prevalentie op bedrijfsniveau Aantal bedrijven Salmonella spp. S.e en/of S.t. BE 141 37,6% 27,7% EU 5.007 29,7% 19,7% Bron: EFSA

Salmonellabestrijding pluimvee Leghennen Gezondheidskwalificatie Verplichte vaccinatie tegen S. Enteritidis (EC), aangeraden tegen S. Typhimurium Monitoring (EC) Opfok: eendagskuikens, 16 weken Productie: om de 15 weken Officiële controle van 1 toom per bedrijf per jaar

Salmonellabestrijding pluimvee Leghennen Maatregelen (S.E., S.T.) Verbod op behandeling met AB (EC) Logistieke slacht op het einde van de productie Kanalisatie naar eiverwerkende industrie van eieren voor hittebehandeling (EC) Swabcontrole op Salmonella en hygiënogram na R&O Opzet indien swabcontrole Salmonella negatief Officiële controle van andere aanwezige tomen en van volgende toom in zelfde stal (EC) Kanalisatie eieren: economisch een probleem voor biokippen

Salmonellabestrijding pluimvee Braadkippen (2009)/vleeskalkoenen (2010) Resultaten baseline studie EC Geschatte prevalentie op toomniveau bij braadkippen 2005-2006 Salmonella spp. S. Enteritidis S. Typhimurium S.e en S.t BE 12,4% 0% 1,2% 2,0% EU 23,7% 10,9% 0,5% 11,0% Gewogen prevalentie op toomniveau bij vleeskalkoenen 2006-2007 Aantal bedrijven Salmonella spp. S.e en/of S.t. BE 74 17,8% 7,1% EU 3.702 30,7% 3,8% Bron: EFSA

Salmonellabestrijding pluimvee Braadkippen (2009)/vleeskalkoenen (2010) Gezondheidskwalificatie Monitoring (EC) Uitgangscontrole in laatste 3 weken voor het slachten Officiële controle van 1 toom op 10% van de bedrijven per jaar Maatregelen (S.E., S.T.) Verbod op behandeling met AB (EC) Logistieke slacht Swabcontrole op Salmonella en hygiënogram na R&O Ev. ontsmetten door externe firma na volgende ronde Ev. opzet van eendagskuikens afkomstig van S.T. gevaccineerde moederdieren Ev. begeleiding door bedrijfsdierenarts (ondersteund door dierenarts DGZ) indien probleem blijft

Salmonellabestrijding pluimvee Toekomst Opstellen programma voor kleine braadkippenbedrijven die enkel rechtstreeks vlees leveren aan de eindconsument Vanaf 12/12/2010 criterium voor vers pluimveevlees: “SALMONELLA: AFWEZIG IN 25G”

Salmonellabestrijding varkens Vleesvarkens Middelen Sensibilisering varkenssector Verbetering hygiëne en bioveiligheid op varkensbedrijven Monitoring 4 maandelijks serologisch onderzoek op Salmonella bij 10 tot 12 varkens (stalen Aujeszkyprogramma) Salmonellarisicobedrijf Gemiddelde resultaat van het 4 maandelijks onderzoek 3 maal na elkaar boven de 0.6 (S/P ratio)

Salmonellabestrijding varkens Salmonellarisicobedrijf Maatregelen Bacteriologisch onderzoek Checklist bioveiligheid en hygiëne Opstellen bedrijfsspecifiek salmonella-actieplan Uitvoeren van het actieplan over de periode van 1 jaar Indien een tweede keer risicobedrijf na minimum 1 jaar Verplichte begeleiding door DGZ of ARSIA

Salmonellabestrijding varkens Toekomst (2011-2012?) Aanpassen Salmonellabestrijdings- programma bij vleesvarkens aan de doelstellingen van de Europese Commissie Starten met een Salmonellabestrijdingsprogramma bij zeugen

Financiering door FAVV Programma’s pluimvee Monitoring (2008) Fokpluimvee: 155.000€ Leghennen: 25.000€ Dierenarts (2009) Braadkippen: 111.000€ Programma varkens 2008 Monitoring: 473.000€ Dierenarts: 159.000€ 923.000€ 10.945 stalen aan 14

Resultaten (detail)

Resultaten PLUIMVEE 2006 2007 2008 Fokpluimvee 558 2,33% 0% 496 3,4% Totaal aantal tomen % +* Te bestrijden % +* % + Te bestrijden % + Fokpluimvee 558 2,33% 0% 496 3,4% 1,07% 550 7,27% 1,09%* Leghennen 676 4,88% nvt 307 5,54% 378 5,55 % 2,91%* 649 11,1%* 3,54%* Braadkippen 8593 2,9% 8809 3,12% 7755 3,02% *: na tegenonderzoek

Serologisch onderzoek Resultaten Varkens Serologisch onderzoek 2006 2007 2008 Aantal stalen 207.820 200.697 188.257 Aantal stalen S/P ratio > 0,6 9,6% (>1) 16,7% 21% Aantal bedrijven 7.197 6.978 6.658 Aantal bedrijven minstens 1 maal > 0,6 nvt 31% 40%

Resultaten Varkens Salmonellarisicobedrijven Risicofactoren Sedert juli 2007: 700 risicobedrijven 200 statuut opgeheven 45 begeleiding door DGZ of ARSIA Ongeveer 30 nieuwe bedrijven per maand Risicofactoren Bedrijfsstructuur (all-in, all-out) Voederkwaliteit Structuur Samenstelling … darmgezondheid

Salmonellamonitoring in slachthuis en uitsnijderij Bewaking van zoönoseverwekkers (Richtlijn 2003/99/EG) Methodologie PB00-P14-REV1-2006-23 Karkassen en vlees van varkens en pluimvee Per jaar slacht men in België : 10 miljoen varkens 250 miljoen braadkippen 30 miljoen hennen

Evolutie Salmonellabesmetting van karkassen en versneden vlees van varkens

Karkassen (600 cm2) Versneden vlees (25g) Gehakt vlees (25g) Jaar N p 2000 319 24.1% 291 32.3% 308 16.6% 2001 293 20.8% 248 17.7% 300 10.3% 2002 298 15.4% 224 11.2% 301 11.0% 2003 287 14.6% 278 6.1% 299 6.4% 2004 374 12.1% 241 10.4% 437 9.4% 2005 442 9.3% 307 7.3% 155 6.5% 2006 154 7.1% 328 2.4% 83 2.6% 2007 16% 411 4,1% 2008 281 14,6% 122 5,7%

Conclusies: Toename van de besmetting van karkassen en versneden vlees van varkens in 2007 Besmettingsniveau bleef stabiel in 2008 Vaakst voorkomende serovars: S. Typhimurium en S. Derby Seizoenseffect : hogere prevalentie in april en mei

Resultaten baselinestudie EC 2006-2007 ‘Baseline survey on the prevalence of Salmonella in slaughter pigs’, EFSA Journal (2008) Waargenomen prevalentie op slachthuisniveau Aantal onderzocht karkassen Salmonella spp. S. Typhimurium BE 381 18,8% 10,9% EU 5.736 8,3% 3,9%

Evolutie Salmonellabesmetting van karkassen en versneden vlees van braadkippen

Jaar karkassen (1g) Versneden vlees (25g) N p 2000 289 6.6% 276 12.7% 2001 281 11.4% 232 15.1% 2002 259 7.0% 230 12.6% 2003 290 12.1% 247 11.7% 2004 265 7.9% 297 19.9% 2005 228 5.7% 260 14.2% 2006 69 1.4% 293 13.3% 2007 406 8.4% 172 5.8% 2008 200 7% 568

Salmonellabesmetting van karkassen van soepkippen In 2008 werden 281 karkassen onderzocht op Salmonella spp. Het percentage besmette karkassen bedroeg 40,9% (115/281) : BE 23,4% (30/128) DE 72,7% (8/11) FR 30,8% (8/26) NL 59,5% (69/116)

Conclusies: Grote verschillen in prevalentie tussen de slachthuizen Slachten van Salmonella positieve partijen uit het buitenland

Door exploitanten uitgevoerde bacteriologische analyses Op HACCP gesteund autocontrolesysteem (Verordening (EG) nr. 178/2002) Microbiologische criteria (Verordening (EG) nr. 2073/2005)

Toepassing van Verordening (EG) nr. 2073/2005 Salmonella Niet-destructieve bemonsterinigsmethode : schuurspons Proceshygiënecriterium Bij ongunstig resultaat corrigerende acties ondernemen en reden van non-conformiteit opsporen Resultaten registreren in de vorm van controlekaarten

Algemene conclusies Grote investering door primaire sector en overheid Diervoeders Verdere actie te ondernemen in de toekomst Nemen toe in belangrijkheid naarmate prevalentie in primaire productie daalt Darmgezondheid Insleep Salmonella Pluimvee Reeds intensieve programma’s bij de verschillende categorieën kippen Prevalentie te bestrijden serotypes daalt Vaccinatie Hygiëne op bedrijfs- en slachthuisniveau darmgezondheid

Algemene conclusies Varkens Humaan Haalbare maatregelen op bedrijfsniveau op korte of middellange termijn onvoldoende om humane Salmonella gevallen te doen dalen Slachthuizen eveneens een belangrijke rol te vervullen (conclusies METZOON-project, EFSA-rapport) Humaan Dalend aantal humane salmonellagevallen Voornamelijk daling S.e. (leghennen) Lichte stijging van het aantal humane Salmonella Typhimuriumgevallen