Grootschalige implementatie van zonnestroom in Friesland en Leeuwarden Job Swens Sinnestream Fryslân / Ljouwert

Inhoud Inleiding visie / beleid / doelstellingen Aanpak plan van aanpak / aanjager / activiteiten / budget Plan van Aanpak verdeling over segmenten / benadering per segment / parallelle aanpak Bijzondere elementen GDEB / Smart-grids / kennisontwikkeling Samenvatting

Inleiding /achtergrond Fryslân: Energieakkoord Noord-Nederland: a PJ duurzame energie in 2011 b. 4-5 Mton CO2-emissiereductie in 2011 b Mton-emissiereductie CO2 na 2011 Fryslân Duurzaam: a. een duurzame manier van werken bij alle provinciale programma’s en projecten. b. behoud van de Friese basiskwaliteiten c. ruimte voor duurzame innovaties Fryslân geeft energie (duurzame elektriciteit) a. 1,5 – 2 PJ windenergie per jaar in 2015 b. 50 ha / 50 MW zonnepanelen in 2015

Inleiding /achtergrond Ljouwert: Full Sustainable City: a. fossiel arme / -vrije stad b. klimaatneutrale gemeente Werkplan intensivering duurzame energieprojecten a.12 demo- of haalbaarheidprojecten voor 2012 b.6 bedrijven in energietransitie in 2012 c.lagere energielasten voor burgers en bedrijven d.1 kennisinstituut in energietransitie in 2015 e.1000 schone voer- en vaartuigen in 2012; 4000 in 2015 f.100 gebouwen met energieinnovaties in 2012 g.5% energie uit biomassa in 2012 h.marktomvang “transitieactiviteiten” van 5 M€ in 2012 i.15 MW zonnepanelen opgesteld in 2015 j.1000 gebouwen met ledverlichting in 2012; in 2015

Ambitie in perspectief 50 MW zonnestroom Fryslân: =100 voetbalvelden =Vergelijkbaar met het nu in NL opgesteld vermogen =Hoogste aantal Watt per inwoner ter wereld: > 75 W / inw. (DE nu: ong. 50 W / inw.) =1/4 a 1/5 van het in 2015 in NL opgesteld vermogen

Ambitie in perspectief 15 MW zonnestroom Ljouwerd: =5 x Stad van de Zon (grootste urbane zonnestroomproject ter wereld) =30 voetbalvelden =1/4 van nu in NL opgesteld vermogen (=Hoogste aantal Watt per inwoner ter wereld: 150 W / inw. (DE: ong. 50 W / inw.))

Aanpak Fryslân / Ljouwert 1.Opstellen plan van aanpak externen 2.Aanstellen aanjager externe 3.Aansluiten bij subsidietrajecten SDE / Friese subsidie zonestroom 4.Samenwerken met kennisinstellingen NHL / Stenden / Cartesius instituut 5.Budgettoewijzing 2009 – 2010: ong. € voor PvA, aanjager, samenwerking en communicatie

Plan van Aanpak Inventarisatie potentieel Beschikbaar oppervlak op woningen, bedrijfspanden, boerderijen enz. Verdeling over segmenten doelstelling vermogen per segment Differentiatie aanpak naar segment afhankelijk van stakeholder: workshops, campagnes, enquêtes Betrekken kennisinstellingen onderzoek / ondersteuning MKB / curriculum ontwikkeling Fasering Ljouwert -> Fryslân pilot Ljouwert, participatie kopgroep, uitrol overige gemeenten

Inventarisatie potentieel Leeuwarden Woningen: m2: 75 MW Scholen / sporthalen: m2 - 0,6MW Boerenbedrijven: m2 - 1,5 MW Overheidsgebouwen: m2 - 4MW Bedrijven / kantoren: m2 - 30MW Weilanden / grote infrastructurele werken: ∞MW Kleine infra (straatverlichting, parkeermeters, e.d.) 0,0....MW Totaal111,1 + ? MW

Verdeling 15 MW Leeuwarden Woningen: 8 % van de woningen heeft een systeem van 2,25 kW: 5,5 MW Scholen / sporthalen: 75 scholen hebben een zonnestroomsysteem van 2 kW: 0,05 MW Boerenbedrijven: 1 op de 4 boerenbedrijven heeft een zonnestroomsysteem van 100 kW: 0,75 MW Overheidsgebouwen: 5 zonnestroomsystemen van gem. 20 kW zijn op dak of gevel geplaatst: 0,1 MW Bedrijven / kantoren: 75 bedrijven hebben een zonnestroomsysteem van 100 kW: 7,5 MW Weilanden / infrastructurele werken: 1 systeem van 1 MW op het terrein van de luchtmachtbasis: 1,0 MW Kleine systemen / eye catchers 60 straatlantaarns, parkeermeters en dergelijke: ong. 0,1 MW Totaal15,0 MW

Aanpak per segment - 1 Woningen: Bevolkingsonderzoek. Op basis daarvan gerichte campagne (samen met kerngroep Sinnestream: Ljouwert, Tytjerkstradiel, Het Bildt en Menaldumadiel); ontwikkeling van gebouwgeïntegreerde zonnestroom- producten Scholen / sporthalen: Speciaal project met netbeheerder als mede-investeerder: ontzorging van de schoolleiding Boerenbedrijven: Opzet boeren – energie – coöperaties; combineren met asbest sanering

Aanpak per segment Overheidsgebouwen: Eye-catchers en demoprojecten; gevelsystemen met zonweringsfunctie Bedrijven / kantoren: Bedrijven samenbrengen met financiers en installateurs, waar nodig financiering en eventueel samenwerking (coöperatie) coördineren Weilanden / infrastructurele werken: Grote investeerders; afspraken over afname; event. oprichting LDEB Kleine systemen / eye catchers Ontwikkeling bijzondere producten in samenwerking met MKB en onderwijsinstellingen: straatlampen, parkeermeters, oplaadpunten voor elektrisch vervoer

Bijzondere projecten 1.LDEB Lokaal Duurzaam EnergieBedrijf: wegnemen knelpunten door informatievoorziening en deelneming. Mogelijk als PPS met bedrijven en/of particulieren 2.Smart Grids (event. in combinatie met LDEB) Begrensde delen van distributienetten; afstemming vraag/aanbod; minimaliseren import/export naar/van het deelnet; interne verkoop van duurzame elektriciteit tegen marktprijs 3.Kennisontwikkeling Samenwerking met NHL, Stenden, Drive4Electric, MKB, gemeenten en provincie om te komen tot een kennisinstituut op het gebied van (toepassing van) zonne-energie

Kennisontwikkeling 1.Samenwerking Stenden Onderzoek naar kennis en bewustzijn ten aanzien van zonne-energie bij de bevolking van Leeuwarden, Tytjerkstradiel, Menaldumadiel en Het Bildt 2.Samenwerking NHL Aansluiten bij Hotspot duurzame energie en PV embedded voor bijzondere en nieuwe toepassingen van zonnestroom: oplaadpunten voor elektrisch varen, gebouwgeïntegreerde oplossingen en eye-catchers 3.Samenwerking Drive4Elektric Aansluiten bij activiteiten op het gebied van elektrisch vervoer voor grootschalige toepassing van zonnestroom: oplaadpunten voor elektrisch vervoer

Samenvatting Hoge ambitie, maar niet onmogelijk Geen budget, dus creatieve oplossingen Gedifferentieerde aanpak Betrokkenheid van Stakeholders Geregisseerde bottom-up Publiek – Private samenwerking Gezamenlijke kennisontwikkeling

Dank voor uw aandacht Oant sjen by de Sinne