PREVENTIE verwachte en onverwachte gevolgen CONGRES NVVA 28 NOVEMBER

Goed Bezig

Een geschenk voor U Geven en nemen Ik heb gezegd wat ik aan haar moest zeggen Zij heeft gedaan wat zij aan mij moest doen En nu zij nooit meer wezen zal als toen Valt er ook verder niets meer uit te leggen Zij lacht me toe en ik geef haar een zoen Ik jaag zo goed ik kan haar angsten weg en Hoop dat ze ze niet meer op zal dreggen Uit 't water van 't verdronken land van Toen Zo zitten wij en wachten op de dood Die voor ons beiden uit de nacht zal komen Zij is zo klein en breekbaar, ik zo groot Ik leef nog in het leven, zij in dromen Toch is wat wij elkander aandoen, lood Voor lood gelijk gegeven en genomen

Hoeveelheid mensen

Er is veel veranderd Bevolking is enorm snel toegenomen Techniek is enorm snel geëvolueerd Dat gaf ons een enorme toename in macht over de natuur Daardoor is onze kennis enorm toegenomen Daardoor is het aantal vragen enorm toegenomen Dus is de specialisatie enorm toegenomen En de organisatie moest dus heel sterk toenemen Wat weer maakte dat onze afhankelijkheid enorm toenam En dat alles in twee eeuwen –200 jaar= 1/1000e van mensengeschiedenis

© 2006 JP van de Sande RuG De mens reist langs twee sporen NATUUR Niets dierlijks is ons vreemd Instincten en emoties Gedragsmechanismen Langzame ontwikkeling Samenleving: Gemeinschaft Behoefte aan erbij horen Groepsdoelen Plicht; Eer; Traditie Conservatief; Stabiliteit Religie; Magie Zorg is vanzelfsprekend Strong ties Specifieke reacties op crisis IMPROVISATIE Fight-Flight Arousal Cohesie CULTUUR Ratio beïnvloedt gedrag Normen & Waarden Kosten-Baten analyse Snelle planning Samenleving: Gesellschaft Behoefte aan vrijheid Individualistische doelen Vrijheid; Geld; Vernieuwing Progressief; Schijnverandering Ideologie; Techniek Zorg kan gekocht Weak ties Specifieke reacties op crisis PLANNING Prioriteiten stellen Professionaliteit Organisatie

De mens verandert eigenlijk niet Erbij horen (Kudde, School, Zwerm, Familie, Stam, Netwerk, Volk, Natie, COMMUNITY) Voortplanting (Hofmaken, Paring, Stalking, Porno, SEXINDUSTRIE) Kinderzorg (Temperatuur, Voedsel, Veiligheid, WOONERF, KINDERINDUSTRIE) Communicatie (Signaalsystemen, Taal, Media, , CHAT, GSM, de NIEUWE MEDIA) Verkennen (Omgeving, Sociale netwerk, Wacht houden, INTERNET, TV) Status (Dominantiehierarchie, RESPECT, RECLAME, STATUSINDUSTRIE) Agressie (Dreigen, Vecht/vlucht, Jagen, Doden, ZINLOOS GEWELD, VECHTINDUSTRIE) Fourageren (Zoeken, Eten, Delen, Herkauwen, Cantine, CONSUMEREN, McDONALDS) Voorraad maken (Eikeltjes, Hamsteren, Vrienden, Banken, RIJK WORDEN, FINANCE) Territorium maken (Gebied, Gebouw, Persoonlijke ruimte, Eigen plek, WOONINDUSTRIE) Bouwen (Hol, Nest, Val, Dam, Kantoor, Stadion, SCHOENENDOZEN, BOUWINDUSTRIE) Ruilen (Quid pro quo, oog om oog, geschenken, ruilhandel, HANDEL) Lichaamsverzorging (Gladstrijken, Wassen, Vlooien, COSMETICA & MODE INDUSTRIE) Afwachten (Pauzeren,Wachten, Uitrusten, Zonnen, LEKKER LUIEREN, GEMAKSINDUSTRIE) Migratie (Trek, Nomadisme, Auto's, UITGAAN, MIGRATIE, VACANTIEINDUSTRIE ) Spel (Sociaal, Vecht/vlucht, Prooi, Paintball, Status, Pokeren, Poppen, COMPUTERSPELLETJES, SPEELINDUSTRIE CONTROLEMECHANISMENCONTROLEMECHANISMEN

Maar de techniek verandert sterk! De techniek en de organisatie daarvan zijn enorm toegenomen en hebben revolutie ondergaan. Dit maakt ons extreem afhankelijk van de infrastructuur. Soorten techniek: –Energie techniek: stroom, benzine, kernreactoren –Regel techniek : computers, software –Distributie techniek : Verkeer, luchtvaart, logistiek –Fysische & Chemische techniek: Apparaatjes en stofjes –Medische techniek: Hygiene, geneesmiddelen, diagnostiek –Communicatie techniek: Media, telefoon, internet –Economische techniek: marketing, modellenbouw, accountancy – Sociale techniek: Training, therapie, opinieonderzoek, organisatie, HRM

Geen wonder dat we in de war zijn

HOE GAAT DIT AFLOPEN ?

Er wordt wel gezegd dat op dit moment meer mensen leven dan er ooit gestorven zijn Het blad Quest heeft dit laten narekenen MISSCHIEN VALT HET NOG EEN BEETJE MEE? † De huidige 6,7 miljard aardbewoners vormen dus slechts 6 procent van alle mensen die ooit hebben geleefd

En die 6% willen allemaal leven Sinds 1900 is in de USA de gemiddelde leeftijd bij overlijden met bijna 50 jaar toegenomen Het aantal doden door ongelukken is gehalveerd Wildavsky: we zijn nog nooit zo gezond geweest en ook nog nooit zo bang We zijn continu op zoek naar risico's die we vervolgens willen beheersen Hoe meer we er vinden, hoe meer nieuwe we ontdekken en ieder heeft zijn favoriet Voor al deze risico's willen we eigenlijk beleid ontwikkelen

Annual Fatality Rates per 100,000 Persons Motorcycling 2000 B Aerial acrobatics (planes) 500 Smoking (all causes) 300 B Sport parachuting 200 Smoking (cancer) 120 B Fire fighting 80 B Hang gliding 80 Coal mining 63 B Farming 63 Motor vehicles 24 B Police work (nonclerical) 22 Boating 5 Rodeo performer 3 Hunting 3 Fires diet drink per day (saccharin) 1.0 B 4 tbsp. peanut butter per day (aflatoxin) 0.8 B Floods 0.06 B Lightning 0.05 B Meteorite SOURCE: Adapted from E. L. Crouch and R. Wilson, Risk/Benefit Analysis, Cambridge: Balinger, Reported in Paul Slovic, "Informing and Educating the Public about Risk," Risk Analysis, 6, no. 4 (1986): 407.

Beleid heeft onbedoelde gevolgen (Merton, 1936) Beleid is gericht op het verbeteren van een toestand Maatregelen hebben, naar men aanneemt gunstige gevolgen voor die aspecten waar men zich bewust van is Er zijn ook vele aspecten die men niet in de redenering betrekt omdat men ze niet ziet Het effect op deze aspecten is dus niet voorzien We noemen dat onbedoelde gevolgen Deze kunnen soms zo nadelig zijn dat ze het nuttig effect van de bedoelde gevolgen overtreffen

Effets pervers (Boudon, 1965) Factor 1 Factor 2 Factor 3 Factor 4 Factor 5 Factor 6 BELEID POSITIEVE GEVOLGEN + - NEGA- TIEVE GEVOLGEN

10 Onbedoelde gevolgen van huidig beleid 1.Door nadenken over mogelijkheden worden steeds meer mogelijkheden saillant. Daardoor moet steeds meer georganiseerd worden 2.Hoe hoger de kwaliteit van diensten, hoe hoger de standaarden 3.Door organiseren voorbereiding wordt reactie meer star 4.Grotere efficiency leidt tot mindere kwaliteit 5.Door professionalisering daalt efficacy publiek 6.Door professionalisering ontstaat valse zekerheid 7.Als er iets mis lijkt te gaan dus grote commotie 8.Door continue verandering en vernieuwing gaat vertrouwen verloren 9.Door wonderen der techniek verwacht iedereen wonderen 10.Door statistische benadering raakt individu i.d. knel

Kans op onbedoelde gevolgen 1.Hoe complexer een systeem is, hoe groter de kans op OG 2.Hoe meer het beleid door ethische overwegingen gestuurd wordt, hoe minder discussie en hoe minder aandacht voor werkelijke situatie en dus hoe meer OG 3.Bij korte termijn beleid hogere kans op OG op lange termijn en omgekeerd 4.Als steun voor beleidsmakers niet unaniem is, is tegenwerking door andere partijen waarschijnlijk. Hoe meer tegenwerking, hoe meer OG 5.Schijnbare OG: soms bedoelen beleidsmakers iets anders dan ze zeggen te bedoelen en zijn OG feitelijk bedoeld.

preventiebeleid Wat is doel preventiebeleid in verpleeghuizen? –Langer leven voor bewoner –Betere kwaliteit van leven voor bewoner –Tonen dat men rationeel beslissende manager is –Tegemoet komen aan wensen familie –Zorgen dat ons niets te verwijten valt Wat zijn onbedoelde gevolgen? HUISWERK Wat zijn achterliggende factoren? –De dokter als held der wetenschap –De dokter als psycholoog –De dokter als manager –De dokter als klem zittend professional –De dokter als foutvermijder

Mijn favoriet De dokter als mens

2 slot

© 2006 JP van de Sande RuG Rationaliteit Is vooral een overweging in Prescriptieve (Normatieve) modellen. Wat is Rationaliteit? –Keuzemakers hebben als doel de eigen opbrengst te maximaliseren –Keuzemakers weten voor welke termijn ze kiezen –Keuzemakers zijn volledig op de hoogte van de regels en mogelijkheden van de situatie, en kennen de kansen –Keuzemakers kennen utitilies van alle mogelijke uitkomsten en kunnen deze met elkaar vergelijken

© 2006 JP van de Sande RuG De wet van Pleuris P = VRM² P= pleuris-sterkte V= verwijtbaarheid R= relevantie M= mediageniekheid

© 2006 JP van de Sande RuG INDEXEN VOOR VERWIJTBAARHEID Is er een persoon of instantie die de schuld kan krijgen? Bezit deze ook formele verantwoordelijkheid? Is deze verantwoordelijkheid juridisch te onderbouwen? Hebben verantwoordelijken een persoonlijk belang? Hebben verantwoordelijken Idiosyncratisch crediet (draagvlak) Is er door verantwoordelijken in het verborgene gehandeld? Houdt men nog steeds dingen achter? Was gebeurtenis voorzienbaar? Is zoiets al eens eerder gebeurd? Is er achteraf een betere oplossing denkbaar?

PROBLEEMOPLOSSEN voor crisismanagers

© 2006 JP van de Sande RuG INDEXEN VOOR RELEVANTIE Sluit gebeurtenis aan op belangrijke ontwikkelingen? Tast de gebeurtenis de belangen van mensen aan? Is gebeurtenis symbolisch voor andere zaken? Toont de gebeurtenis inherente fouten in organisatie? In hoeverre is er maatschappelijke onrust waar gebeurtenis op aansluit? Tast gebeurtenis vertrouwen van burger aan? Leidt gebeurtenis tot ontstaan van een vijandbeeld? Wat zijn kosten die met gebeurtenis samenhangen? Hoe groot is geografische en psychologische afstand?

© 2006 JP van de Sande RuG INDEXEN VOOR MEDIAGENIEKHEID Hebben de verantwoordelijken een hoge positie? Hebben de verantwoordelijken eerder fouten gemaakt? Ernst van gevolgen: hoeveel slachtoffers en schade? Zijn er saillante details die beklijven kunnen? Mogelijkheden tot identificatie? Mooie plaatjes met symboolfunctie? Is het probleem op begrijpelijke wijze uit te leggen? Is er überhaupt informatie te krijgen (foto’s, interviews, toegang terrein) Worden de media door andere hypes gedomineerd?

© 2006 JP van de Sande RuG Waarheid of relativisme? Things that people believe to be real, are real in their consequences (Thomas’ dictum) Waarheid is daarom een te abstract begrip Waarheid is eerder een persoonlijke of groeps-waarde dan een feit Feiten kunnen dus meer of minder waar gevonden worden De verwachte consequenties spelen hierbij een grote rol 2 dimensies beinvloeden waarheids-gevoel sterk: Angsten en Wensen