Traceerbaarheid Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

INHOUD Deel I : wettelijk kader Deel II : knelpunten in de diervoedersector Deel III : knelpunten in andere sectoren Deel IV : traceerbaarheid op internationaal niveau Deel V : enkele nuttige links Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (1) A. Historiek Ontbreken van een consistent en geharmoniseerd kader van EU-regelingen Crises (BSE, dioxine, …) Witboek Voedselveiligheid : 12.1.2000 http://europa.eu.int/comm/food/food/intro/white_paper_en.htm Uitgangspunt : het bereiken van de hoogste voedselveiligheidsnormen in de EU als cruciale beleidsprioriteit voor de Commissie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (2) Witboek Voedselveiligheid : 12.1.2000 A. Historiek (2) Witboek Voedselveiligheid : 12.1.2000 Doelstellingen : Verhogen voedselveiligheidsnormen ‘ de traceerbaarheid van producten door de hele voedselketen heen is een cruciaal punt’ Verhogen consumentenvertrouwen Verhogen harmonisatie van de wetgeving 84 actiepunten Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (3) Witboek Voedselveiligheid : 12.1.2000 A. Historiek (3) Witboek Voedselveiligheid : 12.1.2000 Voor een succesvol voedselbeleid is vereist dat diervoeders en levensmiddelen alsmede de ingrediënten daarvan traceerbaar zijn. Er moeten geschikte procedures worden ingevoerd om die traceerbaarheid te vergemakkelijken. Dit omvat de verplichting voor de diervoeder- en levensmiddelenbedrijven om te zorgen voor doeltreffende procedures om diervoeder en levensmiddelen van de markt te halen als zich een risico voor de gezondheid van de consument voordoet. Verder moeten de bedrijven een registratie bijhouden van de leveranciers van grondstoffen en ingrediënten, zodat de bron van een probleem kan worden opgespoord. Er zij echter op gewezen dat éénduidige tracering van diervoeder en voedsel en de ingrediënten ervan een complexe zaak is, waarbij rekening gehouden moet worden met de specifieke kenmerken van de verschillende sectoren en goederen. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (4) B. Verordening 178/2002 – EU General Food Law Eén van de 84 actiepunten uit het Witboek Voedselveiligheid Verordening 178/2002 is kaderregeling : waarin de algemene beginselen en voorschriften van de levensmiddelenwetgeving zijn opgenomen – General Food Law oprichting Europese Autoriteit voor voedselveiligheid oprichting ‘Rapid Alert System’ en crisis management hernieuwen van een groot aantal regelingen in het kader van deze nieuwe benadering Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (5) General Food Law : 1 januari 2005 B. Verordening 178/2002 – EU General Food Law (2) General Food Law : algemene beginselen transparantie handel voedsel- en voederveiligheidsvoorschriften traceerbaarheid verantwoordelijkheden: meldingsplicht en recall 1 januari 2005 diervoeder primaire productie ….. consument gericht op volksgezondheid + deugdelijkheid Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (6) B. Verordening 178/2002 – EU General Food Law (3) Artikel 18 « traceerbaarheid » Doelstelling : Een snelle en effectieve terugroeping / recall van een voedings- of voedermiddel van de markt indien deze producten een mogelijk risico inhouden voor de gezondheid van de consument verplichting tot het behalen van een resultaat; niet zozeer de verplichting tot een specifiek systeem om te beantwoorden aan traceerbaarheidsvereisten traceerbaarheid is een middel, geen doel op zich !! Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (7) B. Verordening 178/2002 – EU General Food Law (4) Artikel 18 « traceerbaarheid » Traceerbaarheid in alle stadia van de productie, verwerking en distributie Exploitanten van levensmiddelenbedrijven en diervoederbedrijven moeten kunnen nagaan wie hun levensmiddelen, diervoeders, voedselproducerende dieren of andere stoffen die bestemd zijn om in levensmiddelen of diervoeders te worden verwerkt of kan verwacht worden dat zij daarin worden verwerkt, heeft geleverd Exploitanten van levensmiddelenbedrijven en diervoederbedrijven moeten beschikken over systemen en procedures waarmee kan worden vastgesteld aan welke bedrijven zij hun producten hebben geleverd Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (8) B. Verordening 178/2002 – EU General Food Law (5) Artikel 18 « traceerbaarheid » Exploitanten beschikken over systemen en procedures met behulp waarvan deze informatie op verzoek aan de bevoegde autoriteiten kan worden verstrekt. Levensmiddelen of diervoeders die in de Gemeenschap op de markt worden, of vermoedelijk zullen worden gebracht, worden met het oog op hun traceerbaarheid adequaat geëtiketteerd of gekenmerkt door middel van relevante documentatie of informatie overeenkomstig de desbetreffende voorschriften van meer specifieke bepalingen. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (9) Autocontrole Traceerbaarheid Meldingsplicht Gidsen C. KB betreffende autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen – 14.11.2003 Autocontrole Traceerbaarheid Meldingsplicht Gidsen Delegatie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (10) TRACEERBAARHEID KB 14-11-2003 : Artikel 4 Belgische bedrijven, vestigingseenheden en hun exploitanten moeten geïdentificeerd en hun coördinaten moeten geregistreerd zijn door het Agentschap (= kruispuntbank voor ondernemingen) KB 14-11-2003 : Artikel 5 Onverminderd de bestaande reglementaire bepalingen, kan de Minister, met het oog op de traceerbaarheid, van de in de handel gebrachte producten aanvullende vermeldingen op het etiket bepalen. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (11) KB 14-11-2003 : Artikel 6 § 1 § 2 Elke exploitant moet beschikken over systemen of procedures waarmee van de ontvangen producten wordt geregistreerd: de aard, de identificatie en de hoeveelheid van het product, de ontvangstdatum, de identificatie van de vestigingseenheid die het product levert Elke exploitant moet beschikken over systemen of procedures waarmee van de afgevoerde producten wordt geregistreerd: de aard, de identificatie en de hoeveelheid van het product, de leveringsdatum, de identificatie van de vestigingseenheid die het product afneemt § 2 Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (12) KB 14-11-2003 : commentaren op sommige artikelen Identificatie is de unieke code die een verband legt met de kenmerken van het product. Deze unieke code kan ook bekomen worden door een combinatie van bestaande gegevens. In bepaalde gevallen kan het artikelnummer in combinatie met de vervaldatum een afdoende unieke code vormen als bedoeld in deze definitie. Deze code kan dus ook via lotnummers bekomen worden. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (13) KB 14-11-2003 : Artikel 6 § 3 Elke exploitant moet beschikken over systemen of procedures waarmee het verband tussen de aangevoerde en de afgevoerde producten kan worden gelegd en waarmee ze in alle stadia van productie, verwerking en distributie traceerbaar zijn. In overleg met de betrokken sector bepaalt de Minister tot op welk niveau dit verband moet worden aangegeven. Commentaar : Het verband hoeft niet noodzakelijk voor alle sectoren tot op het lotnummer van een product vastgelegd te worden. Een link tussen de leveranciers van de grondstoffen en de bestemmelingen van de eindproducten kan in bepaalde gevallen ook volstaan. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (14) KB 14-11-2003 : Artikel 7 § 1 1° Bij de registraties moet er, voor zover mogelijk, gebruik gemaakt worden van ingebouwde controleberekeningen of andere technieken die fouten uitsluiten Rekening houden met de mogelijkheden en in sommige gevallen de verplichtingen per sector of firma vb.: gebruik van barcodes Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (15) KB 14-11-2003 : Artikel 7 § 1 2° Voor de identificatie van de vestigingseenheden moet, daar waar deze aanwezig is, het uniek, federaal identificatienummer gebruikt worden, of een ander door het Agentschap erkend nummer dat hiermee in verband kan gebracht worden. Voor niet-Belgische vestigingseenheden die niet beschikken over een unieke identificatie binnen Europa : naam en adres registreren. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (16) KB 14-11-2003 : Artikel 7 § 1 3° De producten moeten in de vestigingseenheid die het product afneemt, geregistreerd worden met dezelfde identificatie als diegene die er door de vestigingseenheid die het product levert aan gegeven werd. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (17) KB 14-11-2003 : Artikel 7 § 2 Ten einde het Agentschap de mogelijkheid te geven snel en volledig inzicht te krijgen in de tracering van de producten kan de Minister : Het formaat bepalen waaronder de geregistreerde gegevens ( art. 6) ter beschikking gesteld moeten worden aan het Agentschap Naargelang de sector of het product bepalen om de geregistreerde gegevens ( art. 6) op te slaan in een door hem erkende gegevensbank en de modaliteiten hiertoe vastleggen Voedselveiligheid + dierenwelzijn, dierengezondheid, … Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (18) KB 14-11-2003 : art. 11 Alle documenten die betrekking hebben op autocontrole en traceerbaarheid moeten bewaard worden gedurende 2 jaar volgend op het verstrijken van de periode van houdbaarheid van het betreffende product of bij gebrek daaraan min. 2 jaar. Voor de primaire productie is de bewaartijd van deze documenten 5 jaar. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (19) D. KB autocontrole versus GFL GFL = verordening = kracht van wet België : gekozen voor omzetting naar KB Ruimer toepassingsgebied : GFL : sectoren van dierenvoeders en levensmiddelen KB : ook leveranciers aan de primaire sector Autocontrolesysteem : voedselveiligheid + kwaliteit (wettelijk bepaald) Meldingsplicht : vanaf 1 maart 2004 Systeem van delegatie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (20) D. KB autocontrole versus GFL (2) Traceerbaarheid Concrete vermelding van interne traceerbaarheid : link tussen ‘in’ en ‘uit’ Specifieke vereisten naar identificatie en registratie van producten Traceerbaarheid niet alleen in functie van voedselveiligheid / volksgezondheid; ook planten- en dierenziektes Traceerbaarheid van vestigingseenheid naar vestigingseenheid ipv. van ‘operator’ naar ‘operator’. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (21) E. Nederland: interpretatie van GFL Geen omzetting in nationale wetgeving Wel een aantal extra eisen : bij voorkeur in EU-verband 1. Eisen aan lotgrootte ? nee, producent bepaalt zelf lotgrootte en kan daarin eigen afweging maken Maximale lotgrootte duidelijk beschrijven obv. traceringsanalyse 2. Bewaartermijn documenten Aansluiten bij termijnen van hygiëneverordeningen : Food : 5 jaar (korter of langer indien relevant) Feed : 5 jaar Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (22) E. Nederland: interpretatie van GFL (2) 3. Responstijd Voor elke stap in de keten zo snel mogelijk maar max. 4 u Termijn start na tweezijdig contact bedrijf en VWA Systeemeis Doel : inzicht in de gehele keten binnen 24 u België : geen specifieke eis Frankrijk : 4 u = te lang Ierland & Denemarken : willen geen aanvullende eisen Groot-Brittannië wil ‘guidelines’ Indien notificatie door alle EU-lidstaten : 4 u als aanvullende eis in Warenwet; anders : ‘guidelines’ Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (23) E. Nederland: interpretatie van GFL (3) Studie Hogeschool Gent & Belgische en Nederlandse diervoederindustrie : Tracking en tracing in de diervoederindustrie DG-4 project , mei 2001-maart 2002 Concept richtlijnen traceerbaarheid diervoeder B : Benodigde info (van klant naar artikelnummer/productiedatum) : binnen 12 u beschikbaar (recall 1e aanleg) B : Benodigde info (van artikelnummer/productiedatum naar grondstoffen naar artikelnummer/productiedatum ) : binnen 24u beschikbaar (recall 2e aanleg) H : Benodigde info (van klant naar productierunnummer) : binnen 4u beschikbaar (recall 1e aanleg) H : Benodigde info (van productierunnummer naar grondstoffen naar productierunnummer ) : binnen 12u beschikbaar (recall 2e aanleg) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (23) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid KB van 30/10/1998 betreffende de erkenning en de registratie van fabrikanten en tussenpersonen en de toelating van operatoren en handelaars in de sector dierenvoeding Voor het bekomen van een toelating van operatoren en handelaars een erkenning van fabrikanten en tussenpersonen een registratie van fabrikanten en tussenpersonen voldoen aan minimale voorwaarden eisen met betrekking tot traceerbaarheid Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (24) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (2) Twee luiken : monstername documentatie / gegevensbestand Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (25) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (3) Erkenning 1. Monstername : Monstername van grondstoffen Van iedere partij kritische voeder- en toevoegingsmiddelen representatief monster van 500 g, bewaren ged. 6 maanden + analysebulletin Monstername van eindproducten Volgens procedure Voldoende aantal Verzegeld en geëtiketteerd Correcte bewaaromstandigheden Termijn : tot uiterste garantiedatum, minstens 3 maanden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (26) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (4) 2. Documentatie bij erkenning : Documentatie productieproces Kritieke punten en kwaliteitsbewakingsplan Productiehistorie traceren Gegevensbestanden Register in : Naam en adres van leveranciers Aard en hoeveelheid Ontvangstdatum Partijnummer of nummer van productiegedeelte Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (27) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (5) 2. Documentatie bij erkenning (2) : Productieregister Aard en geproduceerde hoeveelheid Productiedata Nummer van partij of productiegedeelte Register uit Naam en adres afnemer Leverdatum Nummer van partij of van het productiegedeelte of van de betrokken beslagen Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (28) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (6) Registratie 1. Monstername : Monstername van grondstoffen :  erkenning Van iedere partij kritische voeder- en toevoegingsmiddelen representatief monster van 500 g, bewaren ged. 6 maanden + analysebulletin Monstername van eindproducten Indien noodzakelijk van elke partij of elk productiegedeelte Termijn : tot uiterste datum van waarborg (voormengsels) tot datum van minimale houdbaarheid (mengvoeders) minstens 3 maanden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (29) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (7) 2. Gegevensbestand : Documentatie productieproces Kritieke punten en kwaliteitsbewakingsplan Productiehistorie traceren Gegevensbestanden Register in Productieregister  erkenning Register uit Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (30) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (8) Toelating operatoren 1. Monstername : Van iedere partij kritische voeder- en toevoegingsmiddelen die in het verkeer wordt gebracht: representatief monster van 500 g in drievoud EN 45004 inspectie-organisme: staalname, verzegelen, etiketteren Bewaaromstandigheden: geen veranderingen 1) PCB/dioxine, 2) bevoegde overheid (6 maanden), 3) operator Ieder lot van bijzondere, stikstofhoudende producten die in het verkeer gebracht wordt: analysebulletin Representatief monster van de oorspronkelijke partij Traceerbaarheid tussen monster en oorspronkelijke partij behouden Genomen door EN 45004 inspectie-organisme Invoer Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (31) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (9) 2. Gegevensbestand voor fabrikant of invoerder: Productieregister Aard Hoeveelheid geproduceerd of ingevoerd Fabricatiedatum / datum ontvangst Nummer van partij of productiegedeelte Precieze aanduiding van opslag in geval van bulk Register uit Naam en adres bestemmeling Leverdatum Oorspronkelijk opslagplaats bij bulk Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (32) F. Diervoederwetgeving en traceerbaarheid (10) Toelating handelaars Gegevensbestand : In chronologische volgorde van ontvangst : Ontvangstdatum Naam en adres leverancier Hoeveelheid aangekochte mengvoeder Datum van levering Namen en adressen van kopers aan wie producten geleverd worden met vermelding van beslagnummer Aard van het voeder (handelsbenaming) Geleverde hoeveelheid Lotnummer of fabrikatiedatum Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (33) G. GMP-code en traceerbaarheid Inkoop - Leveranciers : Inkoopvereisten – GMP-certificatie Lijsten van leveranciers Register in Jaarlijkse evaluatie Identificatie en naspeurbaarheid - Afnemers : Afgeleverde voedermiddelen moeten traceerbaar zijn Administratie: Namen van afnemers Identificatie van transportmiddelen; transportvolgorde Per soort, per afnemer en per aflevering: de hoeveelheden en soorten afgeleverde voedermiddelenproducten Monstername : Inkomende grondstoffen - Eindproducten Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel I: Wettelijk kader Historiek Verordening 178/2002 – EU General Food Law KB van 14/11/2003 KB autocontrole versus GFL Nederland: interpretatie van GFL Diervoederwetgeving en traceerbaarheid GMP-code en traceerbaarheid Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Wettelijk kader (34) KB autocontrole - monstername H. Dierenvoederwetgeving versus KB autocontrole KB autocontrole - monstername + interne traceerbaarheid + volledige keten Diervoederwetgeving + monstername - interne traceerbaarheid - volledige keten Beperkt : erkenning registratie toelating Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel II: Knelpunten in de diervoedersector Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in de diervoedersector Studie Hogeschool Gent ism. Belgische en Nederlandse diervoederindustrie Tracking en tracing in de diervoederindustrie DG-4 project , mei 2001-maart 2002 Prioriteit: productieproces mengvoeders Doel : formuleren van richtlijnen toegevoegd aan de wettelijke en de GMP-procedure Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in de diervoedersector (2) Tracing houdt in dat men in staat is om op elk ogenblik binnen een zo kort mogelijke tijd zo nauwkeurig mogelijke informatie te verstrekken over de aard en de herkomst van de grondstoffen die gebruikt zijn bij de productie van een diervoeder, de bestemming van het diervoeder en het naspeuren van diervoeders waarin dezelfde grondstoffen verwerkt werden Tracking houdt in dat men het product tijdens het doorlopen van het gehele traject kan volgen, zodat in elk stadium informatie over de toestand van dit product verkregen kan worden. Een goede tracking is belangrijk hulpmiddel indien naspeuring zich opdringt. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in de diervoedersector (3) Diervoederproductieproces = complex Specifieke knelpunten : 1. Geen fysieke scheiding van loten Groot en vaak wisselend assortiment grondstoffen Partijen van uiteenlopende grootte Niet voor elke partij een vrije opslagplaats beschikbaar Gelijksoortige grondstofpartijen blijven bij ontvangst niet fysiek gescheiden vermenging Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in de diervoedersector (4) 2. Geen zekerheid over FIFO-uitstroming In silo’s is er geen zekerheid over de handhaving van het first-in-first-out principe Uitstromingsgedrag is afhankelijk van tal van factoren Studie van het uitstromingsgedrag ? Modellen ? Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in de diervoedersector (5) 3. Versleping Combinatie van batch- en continuprocessen Meer of mindere mate van versleping Contaminatie van opeenvolgende productstromen 4. Grote diversiteit eindproducten Groot aantal partijen en assortiment voeders Wisselende samenstelling Problemen met beschikbare opslagplaatsen Onvoorspelbaar stromingsgedrag van de producten Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in de diervoedersector (6) 5. Tracking en tracing tussen verschillende vestigingen Interne stockage Transport tussen verschillende vestigingen KB autocontrole : 1 stap terug en 1 stap verder op niveau van vestigingen 6. Link verkoop, productie, voorraadbeheer, aankoop Knelpunt voor bedrijven met beperkt geautomatiseerd informatiesysteem Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel III : Knelpunten in andere sectoren Brouwerijsector Chocoladeverwerking Conclusie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren A. Brouwerijsector Gids voor de brouwerijsector, deel III: traceerbaarheid CBB (federatie) + S&V management consultants Procescelmodel voor de brouwerij Unitklassenmodel Methodologie : per unitklasse transfers in en transfers uit Voorbeeldfiches voor manueel documentatiesysteem Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (2) A. Brouwerijsector (2) 1. Vermenging van partijen bij bulkopslag Per silo in- en uitgaande bewegingen vastleggen in logboek Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (3) A. Brouwerijsector (3) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (4) A. Brouwerijsector (4) 1. Vermenging van partijen bij bulkopslag Er wordt niet uitgegaan van FIFO-lediging Geen verplichte leegmeldingstermijn Gecontamineerde grondstof tijdstip van leveren mogelijk gecontamineerde eindproducten Beslissing ligt bij exploitant om dit te verfijnen, door : Regelmatige leegmeldingen door te voeren Ontdubbeling van silo’s Nauwkeuriger afbakening van producthoeveelheden door studie van leegstroming (motivatie !) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (5) A. Brouwerijsector (5) 2. Stromen die niet (kunnen) getraceerd worden Waterverbruik Wel gebruikte bronnen en waterbehandeling Opvolging waterkwaliteit via HACCP Gistrecuperatie Continue vermenging; beperkt risico CO2-recuperatie 1 tank die nooit leegkomt; grote mengfase; beperkt risico Hervulbare verpakkingen (flessen, vaten) Volledig heterogeen Strikte controle via HACCP Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (6) A. Brouwerijsector (6) 3. Outbound traceerbaarheid in magazijn en eventueel via depots naar de klant Verschillende varianten mogelijk, afhankelijk van: Hoe ver actief getraceerd wordt Op basis van welk informatie-element getraceerd wordt (lotnummer, afvulrunnummer of palletnummer Graad van automatisatie in magazijnen (vb. barcode scanning van palletlabels) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (7) A. Brouwerijsector (7) Optie 1: Volledig passieve tracering ahv lotnummer op product Optie 2: Volledig passieve tracering ahv lotnummer op product en palletnummer op pallet Optie 3: Tijdsgebaseerde actieve outbound tracering in het productiemagazijn Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (8) A. Brouwerijsector (8) Optie 4: barcodescanning Palletnummergebaseerde actieve outbound tracering in het productiemagazijn Optie 5: barcodescanning Palletnummergebaseerde actieve outbound tracering tot in de depots maar enkel voor volle palletten Optie 6: barcodescanning Palletnummergebaseerde actieve outbound tracering tot in de depots, ook van samengestelde palletten Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel III : Knelpunten in andere sectoren Brouwerijsector Chocoladeverwerking Conclusie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (9) B. Chocoladeverwerking 1. Vermenging van partijen bij bulkopslag en smeltbaden - vloeibare chocolade FIFO onmogelijk; continue opmenging Ontdubbeling silo’s: financieel niet haalbaar Silo’s komen zelden leeg : Continuïteit productie Risico’s voor voedselveiligheid (vocht) Brede recall Preventie : - selectie leveranciers - analysecertificaten Hulpmiddel : referentiestalen bijhouden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (10) B. Chocoladeverwerking (2) 2. Rework Zeer veel rework Vermenging van product / productiepartijen Hersmelten Aanpassing werkmethodiek Rework : batchen maken koppelen aan een tijdsperiode toekennen van lotnummer  grondstof Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel III : Knelpunten in andere sectoren Brouwerijsector Chocoladeverwerking Conclusie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Knelpunten in andere sectoren (11) C. Conclusie Algemene knelpunten Sectorspecifieke knelpunten Bedrijfsspecifieke keuzes Mate van detaillering Economische overwegingen Doel : snelle en effectieve recall ! Traceerbaarheidsanalyse : wat is mogelijk ? Recallgrootte Verfijning nodig ? Recallprocedure Regelmatig testen : fouten door menselijk handelen !! vertrouwd geraken met Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel IV : Traceerbaarheid op internationaal niveau Stopt traceerbaarheid aan de EU-grenzen ? Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Traceerbaarheidssystemen in de VS ISO 22519 ‘Traceability’ Traceerbaarheid in internationale standaarden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (1) A. Stopt traceerbaarheid aan de EU-grenzen Traceerbaarheid vanuit GFL en KB autocontrole : 1 stap achterwaarts – 1 stap voorwaarts import export Binnen EU : wettelijk geregeld Buiten EU : - wetgeving ? - belangrijke internationale initiatieven Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel IV : Traceerbaarheid op internationaal niveau Stopt traceerbaarheid aan de EU-grenzen ? Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Traceerbaarheidssystemen in de VS ISO 22519 ‘Traceability’ Traceerbaarheid in internationale standaarden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (2) B. Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Codex Alimentarius In 1962 opgericht door FAO en WHO Intergouvernementele organisatie : representeert 98% van de wereldbevolking + waarnemers van internationale organisaties Doel : volksgezondheid beschermen en eerlijkheid in de handel van voedselvproducten te bevorderen Hoofdtaak : ontwikkelen en actualiseren van regionale en wereldwijde normen, richtlijnen en aanbevelingen www.codexalimentarius.net Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (3) B. Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Definitie Traceability / product tracing : the ability to follow the movement of a food through specified stage(s) of production, processing and distribution Voorlopig enkel voeding « through specified stages » : flexibel tav. primaire productie in ontwikkelingslanden « production » : laat brede interpretatie toe Voedselproducerende dieren, diervoeder, meststoffen, pesticiden, diergeneesmiddelen, en elke input van plantaardige of dierlijke oorsprong Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel IV : Traceerbaarheid op internationaal niveau Stopt traceerbaarheid aan de EU-grenzen ? Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Traceerbaarheidssystemen in de VS ISO 22519 ‘Traceability’ Traceerbaarheid in internationale standaarden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (4) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS Verplichte tracering door de overheid is niet gewenst; zo weinig mogelijk overheidsbemoeienis Een veelheid van vrijwillige systemen, verschillend per sector en door de markt bepaald (« economic incentives ») Verplichte systemen alleen dan wanneer de markt faalt (crisissituaties) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (5) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS (2) Market failure : Starlink Genetisch gemodificeerde maïs goedgekeurd voor diervoeder en non-food Werd in 2000 aangetroffen in voedsel Resultaat : gigantische terughaalactie; verlies van binnen- en buitenlandse markten Maïs opkoopactie door de overheid : $ 100 miljoen Noodzaak van IP (identity preservation) algemeen erkend garandeert dat bepaalde karakteristieken behouden blijven doorheen de ‘food supply chain’ Echter geen verplichte tracering ( EU-verordening) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (6) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS (3) Market failure : BSE Eerste BSE geval in de VS werd op 22 december 2003 vastgesteld Traceback heeft pijnlijk lang geduurd National Animal Identification System was al in voorbereiding : enkel in functie van dierziekten, geen voedselveiligheid Doel : 48 u traceback capability (up & down) Noodzaak van IP (identity preservation) algemeen erken Op termijn verplichte deelname Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (7) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS (4) Crisissituatie : 9/11 2001 Bioterrorism Act of 2002 Registration of Food Facilities Prior Notice of Imported Food Shipments Establishments and Maintenance of Records Administrative Detention Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (8) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS (5) 1. Registration of Food Facilities Wie : ‘owners, operators or agents in charge of facilities that manufacture/process, pack or hold food ’ Wat : ‘food for human or animal consumption in the US Agent Registratie uiterlijk 12/12/2003 Volledige implementatie: 12/8/2004 Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (9) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS (6) 3. Establishments and Maintenance of Records Wie : bedrijven in binnen- en buitenland Welke info ? Herkomst en bestemming volgens ‘one up/one down’ principe van elk ingrediënt in het product Naam bedrijf en verantwoordelijk persoon Adres, T/F nummers, e-mail Type levensmiddel, merknaam, variëteit Ontvangstdatum Lotnummer Hoeveelheid Soort verpakking Gegevens over transport en transporteur Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (10) C. Traceerbaarheidssystemen in de VS (7) 3. Establishments and Maintenance of Records Bewaartijd : 2 jaar (1 jaar voor bederfelijke producten en pet food) FDA toegang tot gegevens : bij verzoek overdag : binnen 4 uur bij verzoek buiten kantooruren : binnen 8 uur bij internationaal handelsverkeer geldt de lokale tijd 4. Administrative Detention Recht om zending vast te houden bij verdenking Regel is reeds van kracht Verleent de FDA (nog) meer mandaat om producten vast te houden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel IV : Traceerbaarheid op internationaal niveau Stopt traceerbaarheid aan de EU-grenzen ? Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Traceerbaarheidssystemen in de VS ISO 22519 ‘Traceability’ Traceerbaarheid in internationale standaarden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (11) D. ISO 22519 Traceability in feed and food chain – General principles and guidance for system design and development – 3rd working draft Behoefte aan uniformering termen en leidraad bij opzet traceerbaarheidssystemen Initiatief Italië : eind 2001 startdocument Doel norm: geen traceerbaarheidssysteem maar een leidraad bij de opzet van een traceerbaarheidssysteem Doel opzet traceerbaarheidssysteem voedselveiligheid en kwaliteitsaspecten efficiency communicatie Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (12) D. ISO 22519 Inhoud Scope Terms and definitions Normative references Principles applicable to a feed and food chain traceability Elements of a feed and food chain traceability system Guidance for design and development of a feed and food chain traceability system 02-07-2004 : ISO/CD 22519 Traceability system in the food chain – General principles for design and development Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel IV : Traceerbaarheid op internationaal niveau Stopt traceerbaarheid aan de EU-grenzen ? Codex Alimentarius : definitie traceerbaarheid Traceerbaarheidssystemen in de VS ISO 22519 ‘Traceability’ Traceerbaarheid in internationale standaarden Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (13) E. Traceerbaarheid in internationale standaarden Global Food Safety Initiative – GFSI (retail) British Retail Consortium – BRC (retail GB) International Food Standard – IFS (retail D & F) HACCP-certificeringscriteria (NL) ISO 22000 Food safety management systems – Requirements for organizations throughout the food chain ook diervoeder, primaire productie, toeleveranciers Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

BRC Technische standaard, 2002 - §2.13 Traceerbaarheid internationaal (14) BRC Technische standaard, 2002 - §2.13 « Het bedrijf moet een systeem hebben waardoor het in staat is materialen te traceren van basis tot eindproduct » Eisen op basisniveau Bij alle herverwerking of herbewerking moet de traceerbaarheid in stand gehouden worden. Het systeem moet regelmatig getest worden, zodat gegarandeerd kan worden dat de traceerbaarheid van basis- tot eindproducten verzekerd is. Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Technische standaard IFS vs 4 - § 4.18 Traceerbaarheid internationaal (15) Technische standaard IFS vs 4 - § 4.18 Eisen op basisniveau « Het systeem moet regelmatig getest worden om de traceerbaarheid te verifiëren van grondstof tot verzending van eindproduct (stroomafwaarts) en van verzending eindproduct tot ontvangst grondstoffen (stroomopwaarts). Deze testen zijn gedocumenteerd. » Eisen op basisniveau KO « Het bedrijf zal een traceerbaarheidssysteem uitwerken dat toelaat om productloten te identificeren en de link te leggen met loten van grondstoffen, primaire en consumentenverpakkingen registraties mbt. productie en distributie. » Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Technische standaard IFS vs 4 - § 4.18 Traceerbaarheid internationaal (16) Technische standaard IFS vs 4 - § 4.18 Eisen op basisniveau « Registraties mbt. traceerbaarheid moeten gedurende een vastgelegde periode worden bijgehouden zodat recall mogelijk blijft en er overeenstemming is met de vereisten van de klant en de wet. De tijd moet minstens gebaseerd zijn op de houdbaarheidstermijn. » Eisen op basisniveau « Bij herverwerking van een product moet de traceerbaarheid behouden blijven» Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Traceerbaarheid internationaal (17) Technische standaard IFS vs 4 - § 4.18 Eisen op basisniveau « Geïdentificeerde stalen die representatief zijn voor de productie (indien haalbaar een staal van alle geproduceerde batchen) worden op een geschikte wijze bijgehouden tot het verstrijken van de houdbaarheid en waar nodig gedurende een tijd na de houdbaarheidsdatum» Eisen op hoger niveau « Van alle relevante grondstoffen zullen, indien mogelijk, geïdentificeerde stalen beschikbaar zijn en bijgehouden worden tot het einde van de houdbaarheidstermijn van het eindproduct. » + traceerbaarheid voor GGO’s en allergenen Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Deel V: Enkele nuttige links Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

www.ecrnet.org www.ean-ucc.org www.fda.gov/oc/bioterrorism/bioact.html ECR Blue Book : “Using traceability in the Supply Chain to meet Consumer Safety Expectations” (Europe Consumer Response) www.ean-ucc.org EAN-UCC standards www.fda.gov/oc/bioterrorism/bioact.html Bioterrorism act of 2002 www.ers.usda.gov/briefing/traceability/ Traceability in the U.S. Food Supply: Economic Theory and Industry Studies (maart 2004) www.food.gov.uk/multimedia/pdfs/traceabilityinthefoodchain.pdf Traceability in the food chain (Food Standards Agency) Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering

Bedankt voor de aandacht Opleiding milieucoördinatoren, 2004 K. Neyts - UGent - Labo voor Levensmiddelenmicrobiologie en -conservering