inleiding technologiedynamica College 3 inleiding technologiedynamica

Technologiedynamica wat is dat? ja, maar wat is td dan? cursus bij wetenschapsdynamica http://www.fmg.uva.nl/opl_wd/ http://www.leydesdorff.net/td ja, maar wat is td dan? het op verschillende niveaus onderzoeken van de relaties tussen overheid, wetenschap, maatschappij en technologie

Vandaag: micro Een andere naam: de complexe praktijk van innovatie Wat is innovatie? letterlijk betekent het technische, wetenschappelijke vernieuwing Technologie is niet een gegeven, maar wordt gemaakt binnen een sociale en economische context. Wat betekent deze context voor de snelheid en richting van de technologische ontwikkeling?

Dynamisch Met lineaire modellen blijkt de innovatie in een complexe maatschappij niet te kunnen worden beschreven Giovanni Dosi: technological trajectory, technological paradigm, vliegtuigjes: DC3 tot DC10 lijken in redelijke lineaire volgorde ontwikkeld te zijn (achteraf gezien) Davendra Sahal: er zijn af en toe splitsingen waar een duidelijke afwijking is van het vorige traject. Dit komt door een revolutionaire innovatie: bijvoorbeeld de straalmotor in vliegtuigen Technologische ontwikkeling op lange termijn is dus niet goed te voorspellen, want revolutionaire innovaties zijn niet te voorzien

SCOT SCOT (social construction of technology) Pinch en Bijker (P&B) fiets: variatie en selectie P&B benadrukken het belang van sociale groepen (fietsers, producenten) voor ontwikkeling Pinch en Bijker (1987). The social construction of facts and artifacts. Or: how the sociology of science and the sociology of technology might benefit from each other. Pp. 17-50 in: W. Bijker, T.P. Hughes, T. Pinch (eds.), The social construction of technological systems. MIT Press: Cambridge

Interpretatieve flexibiliteit de luchtband als: oplossing voor het trilprobleem manier om sneller te gaan lelijk ontwerp om de fiets nog onveiliger te maken (volgens sommige ontwerpers) de fiets als: macho machine -> steeds groter voorwiel onveilig ding -> kleiner voorwiel

(onwijs groot voorwiel) Penny Farthing Enzovoort! Dit is slechts een fragment uit het schema van Pinch en Bijker produ- centen vrouwen oude mannen Xtra- ordinary rem veiligheid indirecte voorwiel- aandrijving lucht- banden tril- probleem lager voorwiel Lawson’s Bicyclette veer- frame indirecte achterwiel aandrijving snelheids- probleem

Penny Farthing

Xtraordinary

Lawson

Closure Retorische closure Herdefinitie van het probleem het probleem hoeft niet opgelost te zijn, als de sociale groepen maar denken dat het opgelost is Herdefinitie van het probleem de luchtband werd geen oplossing genoemd voor het trilprobleem maar als manier om sneller te gaan, zodat ook de andere groep (macho-fietsers) het accepteerden

Interpretatieve flexibiliteit II voorbeelden in ICT zijn legio: gsm, sms e-mail, msn de computer (werk, spelen, thuiswerk) bepaalde soorten software MS Excel als roosteringsoftware, database MIS minitel (‘roze’ communicatie gaf de doorslag)

Interpretatieve flexibiliteit MIS MIS (managementinformatiesysteem) als middel om management te informeren organisatie te veranderen te controleren het werk te vergemakkelijken het werk sneller te maken dingen beter te begrijpen bron: McLaughlin et al. (1999), Valuing Technology, Routledge, Londen

Affordances let op: een bepaalde technologie/artefact heeft vaste affordances/constraints ((on)mogelijkheden), maar daarbinnen kan de consument flexibel invullen. de producent van een technologie kan de affordances/constraints veranderen. de interpretatieve flexibiliteit komt dus door de functie die de consument of producent toebedeelt aan de technologie voorbeeld: sms is max 160 tekens (affordance), maar de consument kan het voor van alles gebruiken.

Economische factoren Voor het succes van een innovatie moeten actoren (sociale groepen: klanten, technologie, overheid) samenwerken (=actor-netwerktheorie). Wanneer er ééntje uitvalt, valt het hele netwerk uit. Voorbeeld: de ontwikkeling van de elektrische auto mislukte in Frankrijk doordat Renault zich terugtrok uit het netwerk. Er moest voor iedereen een plaats gezocht worden in het netwerk door middel van overtuiging, maar uiteindelijk geloofde een speler er niet meer in.

‘invloed’ ICT er is natuurlijk geen sprake van éénrichtingsverkeer ‘ICT zorgt ervoor dat ...’ (technologisch determinisme) zeg dus minstens ‘de toepassing van ICT heeft ervoor gezorgd dat...’ maar vergeet niet dat de maatschappij, de mensen, de producenten, de technologie vormen

Lock-in Voorbeeld QWERTY Switching costs hoger naarmate het netwerk groter wordt Voorbeelden in ICT zijn legio: keuze Windows levert grote switching costs op (Linux niet veel succes).

Qwerty en Dvořak

Vormen van lock-in contractverplichtingen aankoop duurzame goederen merkspecifieke training vorm van de gegevens (‘bestandsformaat’) gespecialiseerde leveranciers zoekkosten (door ICT vaak lager!) airmiles (loyalty-programs)

Netwerkeffect Wanneer meer mensen meedoen, krijgt het netwerk meer waarde en wordt toetreden voordeliger (vgl. telefoon, samenbellen 500 van Telfort) vgl. video 2000 en vhs

Oplossing? open standaarden switching costs dalen

‘invloed’ ICT (II) het wordt eens te meer duidelijk dat de ontwikkeling van ICT niet eenduidige ‘invloed’ heeft (technologisch determinisme) micro-economische processen (consumentengedrag, lock-in, netwerkeffect), maar ook psychologische factoren (afkeer, het waargenomen nut), enz. sturen de verspreiding en het gebruik van technologie

Onderzoekje nu: doelstelling: Het eventuele creatieve gebruik van nieuwe technologieën onderzoeken door een kwalitatieve en kwantitatieve inventarisatie van studenten. vraagstelling: De behandelde theorie (interpretatieve flexibiliteit) vergelijken met het daadwerkelijke kwantitatieve en kwalitatieve gebruik van nieuwe technologie door een groep eerstejaars informatiekunde.

Methode Hypothese: het gebruik van nieuwe technologie is onder IK-studenten hoog. IK-studenten zijn creatief in het gebruik van de nieuwe technologie.

Operationaliseren de hoeveelheid gebruik is hoog wanneer 80% (=arbitraire keuze) van de geïnventariseerde technologieën worden gebruikt het gebruik is creatief, wanneer de belangrijkste hedendaagse functie (vooraf te formuleren*) niet het enige doel is van het gebruik *voor een goed onderzoek zou eerst het gebruik door een aselecte steefproef van Nederlanders/mensen moeten worden gemeten

Keuze technologie internet e-mail gsm computer chipknip (keuzes onderbouwen)

Kwantitatief N=19 (populatie) internet= e-mail= gsm= computer= chipknip= nooit, zelden maande-lijks wekelijks 2x per week vaker 19 5 14 1 17 18

Kwalitatief internet: functies naast www e-mail: functies naast zakelijk gsm: functies naast bellen computer: functies naast zakelijk chipknip: functies naast betalen

Resultaten ‘kwalitatief’ internet: ftp, irc, msn, peer2peer, icq, skype, streaming video, radio e-mail: fun, zakelijk gsm: sms, gprs, wekker, agenda, spelletjes, wap, radio, imode, trilfunctie computer: enz. chipknip: -

Resultaten kwantitatieve verspreiding technologie meer mogelijkheden benut dan standaardgebruik? sommige technologieën hebben minder flexibiliteit. hoe komt dat? is dat handig, slim, goed?

Discussie, conclusie ...

Deel 2 voortgang bespreken per groepje vraagstelling checken