Is de gemeenteschuld een zorg? drs. J. (Jan) van der Lei Utrecht, 8 december 2010

Vroeger leenden gemeenten geld als de kasbodem in zicht was

Vroeger gingen debatten in de raad over schuld Gemeente Brunssum 1818 Schuld van 10 x begrotingsomvang

Hoezo eigen vermogen? De balans moet in evenwicht zijn. Eigen vermogen is fictieve restpost. Eigen vermogen is geen geld. Maar voor betalen investering is juist wel geld nodig. Bij € 1 miljoen eigen vermogen kunnen de schulden € 5 miljoen bedragen maar ook € 50 miljoen.

Bij buitenlandse gemeenten draait het nog steeds om de schuld

Ieder kwartaal leveren gemeenten met IV-3 info over schulden aan Rijk Ook het ministerie van Financiën en Europa volgen juist de gemeenteschuld Ieder kwartaal leveren gemeenten met IV-3 info over schulden aan Rijk De miljoenennota spreekt alleen over bijdrage van gemeenten aan het Emu saldo en het Emu tekort Europa kijkt via IV-3 ook alleen naar bijdrage gemeenten aan Emu-saldo en Emu-tekort

Gemeente = Consumptiehuishouding

De vraag is: Met hoeveel schuld is het gemeentebezit belast? Rentekosten verdrukken publieke voorzieningen. Met welke erfenis wordt de toekomst opgezadeld? Hoge schulden kunnen door rentekosten onhoudbaar worden. Schulden worden nominaal gewaardeerd en zijn een betrouwbare maatstaaf. Aanvullend kijken naar bezit. Hebben we gemeentebezit allemaal nodig?

Ontwikkeling schuld 1999 - 2010

Gemeenteschuld in perspectief Bruto gemeenteschuld € 47,8 miljard 65 % gemeentebezit is belast met schuld Schuld als aandeel van de exploitatie 89% 1- Staatsschuld (€ 302 miljard) als aandeel van de exploitatie (€ 272 miljard) ultimo 2009 111% 2- Brusselse 60% norm levert voor Nederland schuld als aandeel van exploitatie van 117% 3- Spanje - gemeenteschuld boven 110% als aandeel van de exploitatie dan toestemming nodig voor aangaan meer schuld

Verbeterd schuldbegrip voor vergelijken gemeenten: de netto schuld Balans Nederlandse gemeenten Activa Immateriële activa 576,9 Materiële activa 41.965,7 Kapitaalverstrekkingen 2.428,1 Leningen aan verbonden partijen 8.619,5 Overige langlopende leningen 2.947,3 Langlopende uitzettingen 1.738,8 Voorraad bouwgrond 3.801,7 Onderhanden werk 7.530,6 Overige voorraden 155,1 Kortlopende vorderingen 7.148,7 Liquide middelen (kas, bank) 1.530,2 Overlopende activa 2.488,4 Balanstotaal 80.931,2 31 december 2008 (x € 1.000.000) Passiva Algemene Reserves 11.279,0 Bestemmingsreserves 17.715,6 Saldo van de rekening 1.024,2 Voorzieningen 6.959,3 Langlopende schulden 29.554,0 Kortlopende schulden 7.442,8 Overlopende passiva 6.956,3 Balanstotaal 80.931,2 Bij vergelijking eventueel correctie voorraad bouwgrond, onderhanden werk en overige langlopende leningen

Hoogte netto schuld hangt samen met centrumfunctie gemeente

Welke ratio’s voor beoordelen gemeenteschuld? Netto schuld per inwoner - Alleen bruikbaar voor vergelijking zelfde soort gemeenten. Debt-ratio (= 1 – solvabiliteitsratio) - Vertekent door wel of niet activeren investeringen met maatschappelijk nut en is ook afhankelijk van structurele kenmerken. Netto schuld als aandeel van de exploitatie - Geeft indicatie van rentedruk en is een relatieve grootheid en levert daardoor goed vergelijkingsmateriaal. Schuldevolutie per inwoner - Geeft weer of de schulden toenemen, de groei remt of de schulden juist afnemen.

Netto schuld : exploitatie 31 dec 2008

Wanneer is schuld te hoog? Debtratio > 80% Netto schuld : exploitatie > 150% Voorzichtigheid geboden bij: netto schuld : exploitatie > 100% Voor oordeel ook kijken naar: aflossingen op uitstaande leningen & verkoop grond onbenutte belastingcapaciteit (noemereffect) kans terugval inkomsten (noemereffect) risico’s uitgavensfeer

Hoe kom je van hoge schulden af? Sneller factureren en innen debiteuren Verkleinen voorraden Verkoop gemeentebezit Kosten onder (of gelijk aan) niveau inkomsten brengen en investeringen faseren beneden niveau afschrijvingen Inkomsten vergroten en financiële ruimte gebruiken voor aflossing

Schuldevolutie 2008

Is weerstandsvermogen eigen vermogen? Weerstandscapaciteit gemeente is gelijk aan flexibiliteit begroting en leencapaciteit Leencapaciteit hangt af van: Huidige netto schuld als aandeel van exploitatie Voorraden (grond) en leningen aan derden Overig vervreemdbaar bezit Stabiliteit inkomsten (noemereffect) Risico’s in uitgaven sfeer

Toezicht en artikel 12 steun