Situaties seksuele integriteit en beleid Illustraties bij het Raamwerk voor onderwijs

Inhoud Situaties per beleidsniveau linken aan Visie en uitgangspunten Beleidsmatrix instrumenten

Een beleid op drie niveaus: Reactiebeleid Preventiebeleid Kwaliteitsbeleid Vergelijking die je kan gebruiken om de drie niveau’s uit te leggen Gebruik publieke ruimte: Reactiebeleid: hoe reageren als er een accident is gebeurd Preventiebeleid: hoe veiligheid creëren op het publieke terrein (verkeer, toegankelijkheid, controle,…) Kwaliteitsbeleid: hoe ruimte aantrekkelijk maken voor kinderen en jongeren (en andere gebruikers…) Ander voorbeeld: Reactie: de EHBO koffer… Preventie: beveiliging van gevaarlijke situaties Kwaliteit: comfort en gezondheid bevorderen Constatatie: als men in organisaties spreekt over een beleid op poten zetten, denkt men vaak enkel aan een reactie en/of preventiebeleid. De link met het kwaliteitsbeleid is belangrijk, omdat daar een aantal voorwaardenscheppende elementen moeten kunnen gegarandeerd worden bijvoorbeeld privacy. Voorbeeld: een jongen van 14 zal zich masturberen; als dat gebeurt op een plaats en moment dat het niemand stoort, geen probleem. Als dat echter in gemeenschappelijke slaapzaal of badkamer gebeurt in aanwezigheid van anderen, wel een probleem. Men moet dus nadenken in zijn beleid over seksualiteit en lichamelijke integriteit: waar kan het zijn plaats krijgen in het kwaliteitsbeleid, en niet enkel voorkomen van (preventie) en reageren op (reactie) situaties van seksueel grensoverschrijdend gedrag.

Beleidsmatrix seksuele en lichamelijke integriteit in: kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie Huisregels/ accommodatie Deskundigheid medewerkers Communicatie Om een beeld te krijgen van de domeinen waarop het beleid moet worden uitgewerkt, gebruiken we deze beleidsmatrix. Zorg: wat bieden we aan op het niveau van de kinderen en jongeren als basiszorg om de seksuele en lichamelijke integriteit te stimuleren, te voorkomen dat er negatieve ervaringen zijn, welke zorg is er na een incident Educatie: wat willen we dat kinderen en jongere leren ivm eigenwaarde, zelfrespect, seksualiteit in positieve zin? Waar willen we ze weerbaar voor meken? Wat willen we hen meegeven indien ze in een moeilijke situatie zijn beland? Huisregels: hoe gaan we met elkaar omgaan op vlak van seksuele en lichamelijke integriteit: welke gedragingen worden gestimuleerd, welke afspraken maken we daarover? Waar zien we mogelijke risico’s en hoe gaan we deze voorkomen of verkleinen? Waar moeten we rekening mee houden indien zich een incident voordoet nl waar staat de EHBO koffer? Accommodatie: welke inrichting stimuleert waar we met seksuele en lichameljike integriteit naartoe willen (privacy, contactmogelijkheden,…), wat is voorzien van veiligheidsdrempels, is er ruimte voor crisissituaties? Deskundigheid: basiscompetenties in het omgaan met seksuele en lichamelijke integriteit van kinderen en jongeren, inschatting van risico’s en weerbaar maken van kinderen en jongeren, correct reageren in crisissituaties Communicatie: wat & hoe te vertellen en aan wie over je beleid t.a.v. Seksuele en lichamelijke integriteit van de kinderen en jongeren, je preventieve maatregelen en je crisisdraaiboek.

Een leerkracht van 13-jarige meisje wordt bestookt met vragen Sit 16

Situatiebeschrijving Voorbeeld van gedrag dat hoort bij de ontwikkeling Kinderen hebben recht op antwoorden Gebeurt vaak op informele momenten Hoort bij de basiscompetenties van elke leraar (de leraar als opvoeder) Communicatie is cruciaal Als leraar kan je ook grenzen stellen

Linken naar het Raamwerk Visie: Wat hoort bij ontwikkeling wat is de rol van de school en de leraar Educatie & zorg: ook informele momenten Huisregels en accommodatie: context van de klas/bosklas Deskundigheid Communicatie Grenzen bewaken Alertheid voor onthullingen en vermoedens

Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels Deskundigheid medewerkers CompetentieCL gedragscode Gedragscode Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Handelingsprotocol Communicatie &API

Een jongen van 9 staat te zwieren met zijn piemel in een gemengde kleedkamer. Steekkaart 8

Situatiebeschrijving Hoort dit bij ontwikkeling? Belangrijk om niet te problematiseren Wat kan en wat kan niet in diverse contexten Wat zijn afspraken? Hoe reageren? Waar ligt de grens? Hoe communiceer je hierover met ouders?

Link naar Raamwerk Visie die rekening houdt met seksuele ontwikkeling Educatie ook op informele momenten Afspraken en huisregels ook voor kleedkamers en zwembad Gedragscode en competentie voor leraars: wanneer en hoe kom je tussen

Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels Deskundigheid medewerkers CompetentieCL gedragscode Gedragscode Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Handelingsprotocol Communicatie &API

Kwaliteitsbeleid Sluit aan bij ontwikkeling en geeft ruimte aan die ontwikkeling (niet problematiseren) Moet een plaats krijgen in het begeleidingsaanbod (seksuele en relationele vorming) Hoort bij de verwachte competenties van alle leraren Afspraken en omgangsregels bespreken vb ahv het vlaggensysteem Visie expliciteren geeft houvast voor alle betrokkenen

Een lerares leunt over een 15 jarige leerling

Situatiebeschrijving Hoe ervaren leerlingen fysieke aanrakingen van de leraar? Wat kan de leerling doen indien hij dit ongewenst vindt? Hoe ervaart de leraar dit? Wordt dit bespreekbaar gemaakt? Zijn er gedeelde afspraken over omgangsvormen?

Linken naar raamwerk Omgangsvormen en afspraken: aanrakingen, opmerkingen, lichaamscontact, … Tussen leerlingen onderling Tussen leraren en leerlingen Toezicht en duidelijke gedeelde afspraken Gedragscode voor leraren: waar is de grens? Klachtenregeling: waar kan een leerling terecht en hoe wordt dit opgevolgd?

Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels Deskundigheid medewerkers CompetentieCL gedragscode Gedragscode Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Handelingsprotocol Communicatie &API

Een filmpje op facebook van een 16 jarig meisje krijgt een reactie van “zatte slet” Sit 31

Situatiebeschrijving Gebeurt niet op school, wel tussen leerlingen van de school Is een vorm van pesterij die schade kan berokkenen Zorg om slachtoffer, zorg om betrokkenen Hoe mee omgaan t.a.v de leerling, de ouders? Wat is de verantwoordelijkheid van de school?

Link naar raamwerk Educatie: ook over nieuwe media Klachtenregeling en zorg: kan een leerling terecht? Afspraken, ook over sociale netwerksites Toezicht regelen? Communicatie met ouders en de thuiscontext nodig

Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels Deskundigheid medewerkers CompetentieCL gedragscode Gedragscode Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Handelingsprotocol Communicatie &API

Preventie Houdt mogelijks risico’s in: anticiperen op risico en alert zijn hoort bij de basiscompetenties Hoe kunnen we risico verkleinen zonder de kwaliteit te verminderen Hoe preventief voorlichten en opvoeden Hoe toezicht en omgangsregels opstellen met alle betrokkenen? Extern advies inwinnen: de wegwijzer. Melden van incidenten: waar kan de leraar terecht?

Een jonge van 13 neemt met zijn GSM foto’s van meisjes in de douche. Sit 22

Situatiebeschrijving Jongere gaat over de grens: Hoe reageren? Zorg voor slachtoffers, zorg voor pleger Afspraken en protocol Sancties? Nazorg? Communicatie met alle betrokkenen?

Link met raamwerk Voorlichten over risico’s Handelingsprotocol bij incidenten: goed de procedure volgen Hoe werken aan goede afspraken? Accommodatie en toezicht regelen Aanspreekpunt integriteit: kan helpen de zorg en communicatie te coördineren Communicatie naar ouders

Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels Deskundigheid medewerkers CompetentieCL gedragscode Gedragscode Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Handelingsprotocol Communicatie &API

Een leraar staart naar een meisje (13j) haar borsten en maakt een seksueel getinte opmerking. Steekkaart 15

Situatiebeschrijving Ook non contactvormen kunnen grensoverschrijdend zijn Kan de leerling ergens terecht met zijn verhaal Hoe wordt de klacht opgevolgd, wanneer wel of geen aangifte? Gedragscode voor begeleiders?

Linken naar raamwerk Informele contacten zijn ook RSV (visie) Laagdrempelige klachtenregeling voor de leerling Handelingsprotocol: welke stappen zet de school Aanspreekpunt integriteit Communicatie met betrokkenen Omgangsregels Competenties en gedragscode van begeleiders Wat met plegers? Doorverwijzing naar hulp via CLB

Instrumenten per beleidsdomein kwaliteit preventie reactie Zorg/educatie RSV vlaggensysteem RSV Vlaggensysteem API handelingsprotocol Huisregels/ accommodatie Checklist omgangsregels Deskundigheid medewerkers CompetentieCL gedragscode Gedragscode Communicatie Visietekst Communicatie & API Wegwijzer Handelingsprotocol Communicatie &API

Reactiebeleid Hoe reageren als er over de grens is gegaan Is het duidelijk wat de procedure is Waar kan een leraar terecht? Waar kan een leerling of ouder terecht? Hoe zorgen voor alle betrokkenen? Hoe de nazorg organiseren?

Bruikbare beleidsinstrumenten een leidraad: hoe kan een organisatie aan de slag? overzicht uitgangspunten voor een beleidsvisie een uitgewerkte beleidsmatrix met suggesties voor mogelijke interventies en werkwijzen een competentiechecklist voor medewerkers, die kan gebruikt worden om de noden aan bijscholing in kaart te brengen Communicatie en aanspreekpunt integriteit API een checklist voor omgangsregels Het vlaggensysteem een gedragscode: een instrument om de verwachtingen naar medewerkers met betrekking tot seksualiteit en lichamelijke integriteit te formuleren een handelingsprotocol: een stapsgewijs voorstel tot handelen bij een vermoeden, een onthulling of een vaststelling van seksueel misbruik een wegwijzer met adressen en contactgegevens waar je cliënten kan naar doorverwijzen of waar je zelf terecht kan voor advies en ondersteuning

Achtergrondinformatie (wortels) de denkkaders voor een beleid over seksualiteit en lichamelijke integriteit, met linken naar meer bronnenmateriaal; de normatieve lijst seksuele ontwikkeling, die je een idee geeft van leeftijdgebonden seksueel gedrag; een overzicht relationele en seksuele vorming, dat je een idee geeft van wat prioritaire thema’s; het beroepsgeheim en andere begrippen: informatie over de huidige wetgeving ter zake. Risicofactoren voor SGG Te consulteren bij specifieke vragen of verantwoording

Ondertussen in de fietsenstalling…

Dank namens de stuurgroep