Onderwijsachterstandenbeleid succesvol? Vijfde LEA conferentie 8 maart 2012 Guuske Ledoux Kohnstamm Instituut Universiteit van Amsterdam

Inhoud Terugdringen van achterstanden: resultaten tot dusver Oorzaken van achterstanden: waarop moeten interventies zich richten? Maatregelen achterstandenbestrijding: wat weten we over effectiviteit? De rol van gemeenten en schoolbesturen

Resultaten tot dusver Loopbanen en prestaties van leerlingen gevolgd sinds 1988 (LEO, Prima, COOL5-18) Meest recente analyses: 2010 Onderzoeksvragen: * Hoe heeft achterstand van OAB-doelgroepen zich ontwikkeld in de periode 1994-2008 * In hoeverre nog sprake van onbenut talent?

Reductie taal- en rekenachterstand 1994-2007 2002-2007 Totale doelgroep vs. niet-doelgroep Taalvaardigheid - oude criteria 19% 6% - nieuwe criteria 21% 14% Rekenvaardigheid 22% 20% 24% 23% Autochtone doelgroep vs. niet-doelgroep 2% -16% -6% -13% 11% 8% 18% Allochtone doelgroep vs. niet-doelgroep 44% 27% 46% 30% 38% 26% 40%

Onderwijspositie leerjaar 3 VO 1999/2000 – 2007/08 (ref. aut.mbo) mbo)

Hoofdlijn reductie Taalvaardigheid PO: * groep 2 nauwelijks ontwikkelingen * groep 8 allochtone doelgroep flink vooruit+40%; * autochtone doelgroep niet vooruit Rekenvaardigheid PO: * groep 2 en 8 allochtone doelgroep flink vooruit * autochtone doelgroep een beetje vooruit Onderwijsniveau leerjaar 3 VO: allochtone doelgroep vooruit Taal- en wiskundevaardigheid VO: geen ontwikkelingen

Sociaal milieu en etniciteit Allochtone doelgroep gaat vooruit, maar absolute achterstand is nog steeds aanzienlijk, vooral bij taal Opleiding ouders niet de enige verklarende factor, etniciteit aparte rol Speciale aandacht nodig voor allochtone leerlingen die ‘net niet’ of ‘niet meer’ gewichtenleerling zijn

Oorzaken van achterstand Taal Cognitief/educatief klimaat in het gezin Beheersing sociale codes Kennis van de wereld Leven tussen twee culturen Sociale stijging vergt het nodige: wilskracht, zelfstandigheid, ambitie Lage verwachtingen

Waarop interventies richten Vergroten kennis van de wereld Heel veel taal Sociale vaardigheden en persoonsvorming Ondersteunen bij sociale stijging Hoge verwachtingen Hoge kwaliteit onderwijs: wat goed is voor alle leerlingen, is ook goed voor achterstandsleerlingen Kennis van/begrip voor leefwereld

Bestaande maatregelen VVE Ouderprojecten Extra geld voor scholen met doelgroepleerlingen Brede school Schakelklassen Verlengde leertijd Bestrijden zwakke scholen

VVE Sterk op ingezet, o.b.v. resultaten onderzoek VS In Nederland nog niet echt goed op effect onderzocht, wel mee bezig Effecten zoals in VS resultaten gaan we hier waarschijnlijk niet zien> kwaliteit Nederlands kleuteronderwijs Risico’s huidig beleid: de knip, de opschaling Het draait om kwaliteit van uitvoering

Ouderprojecten Ambivalentie: de invloed van ouders is groot, maar je kunt van laag opgeleide ouders geen hoog opgeleide ouders maken > bescheiden effectiviteitsverwachtingen Ouderbetrokkenheid: alle ouders willen graag dat het goed gaat met hun kind Ouders kunnen niet altijd cognitief steunen, maar wel emotioneel Zorgpunt: autochtone ouders worden vergeten/slecht bereikt? Pas op voor eenrichtingsverkeer

Extra geld voor scholen Gewichtenmiddelen, leerplusmiddelen, extra gelden van gemeenten Effecten moeilijk onderzoekbaar Wat scholen er mee doen is black box > voer het gesprek hierover Valkuil: achterstandenbestrijding gelijkstellen met zorgbeleid Knelpunt beleid: gewichtenmidedelen lopen terug

Brede school Sterk op ingezet door gemeenten ‘Breed’ is zowel sterkte (combinatie van interventies) als zwakte (geen focus of duidelijk doel) Effectiviteit is nog onbekend en ook lastig onderzoekbaar als doelen niet helder zijn Integraal kindcentrum: goede ontwikkeling?

Schakelklassen Relatief nieuw instrument Was ‘probeersel’ zonder onderbouwing, maar resultaten tot dusver wel positief Waarom positief weten we nog niet goed: extra leertijd, extra taal/kennis van de wereld, hogere verwachtingen, selectie van ‘high potentials’? Vooral kopklassen goede resultaten Voorlopig maar op blijven inzetten?

Verlengde leertijd Verlengde schooldag, zomerschool, vakantieschool Effectiviteit plausibel: om achterstanden in te lopen is meer leertijd van belang Effectiviteitsonderzoek loopt nog, afwachten Praktijk rapporteert wel positieve ervaringen Ook hier: inzicht nodig in besteding van de extra leertijd: waarop richt men zich?

Bestrijden zwakke scholen Staat niet op veel LEA-agenda’s, maar in enkele gemeenten wel Relevantie evident: juist voor doelgroepleerlingen is kwaliteit school essentieel Kern is investeren in kwaliteit leerkrachten en schoolleiders Verbetering blijkt goed mogelijk

Rol gemeenten en besturen Gesprek blijven voeren met elkaar: wie doet wat, hoe weten we dat, hoe weten we wat dat oplevert? Bevorderen van/toezicht houden op kwaliteit VVE Lokaal voor continuïteit zorgen Heldere, doordachte doelen en doelgroepen