Vertaling, cultuur en wetenschap Vertalen wordt volwassen. Vertalers en vertaalopvattingen in Nederland, 1950-2000 “En de vertalingen zelf dan? De plaats van interne poëtica in een profiel.” Vertaling, cultuur en wetenschap 2010-2011 3 januari 2011

Gillaerts: Vertaalpoëtica “min of meer samenhangend geheel van opvattingen over het vertalen en vertalingen” (p. 130) proces, product, functie interne vertaalpoëtica vertaalpraktijk externe vertaalpoëtica: uitspraken over vertalen

Gillaerts: Vertaalpoëtica Caveat: “construct” van de onderzoeker Begrippenapparaat: dilemma: adequaat t.o. acceptabel Situering: snijpunt van vertaaltraditie, literaire conventie en socio-culturele context van ontvangende cultuur

Interne poëtica Kort voorbeeld ter introductie: Pé Hawinkels: fragment Antigone

Poëtica Opposities: Toury: extratextuele  intratekstuele normen reflectie  gedrag Dorleijn: tekstgericht  institutioneel Hermeneutiek  cultuursociologie

Poëtica Dorleijn: ‘bij nader inzien kan tekstanalyse een rol spelen in institutioneel onderzoek’ (p. 6) analyse van niet-literaire, literatuurbeschouwelijke teksten analyse van literaire teksten zelf

Poëtica Dorleijn: bij a gaat het om ‘de institutionele valenties van de elementen die in de teksten worden genoemd’ (p. 6) en gaat het om het ‘gedrag’, i.e. classificeren, andere hiërarchie aanbrengen, legitimeren en positioneren (p. 7) methode: discoursanalyse (opdracht 1 werkcolleges)

Interne poëtica Dorleijn: En dan bij b, de literaire teksten zelf: ‘het schrijven van een gedicht is in de kiem een positioneringsdaad’ (p. 11) ‘het gaat niet om de interpretatie van de tekst (…) maar om het gebruik van aspecten van de tekst tbv een onderzoeksvraag (niet ‘what does it mean’ maar ‘what has it meant’) (p. 16) tekstkenmerken als ‘positioneringsmiddel’ (p. 14) Vraag: Heeft een tekst alleen een strategische functie?

Interne poëtica Tekstvergelijking Twee principiële vragen: DT  BT; DT  DT1, 2, … Twee principiële vragen: Waarom zou je het doen? Hoe kun je het het beste doen?

Interne poëtica Waarom? Het gaat om wat iemand doet, niet om wat hij zegt dat hij doet. Gedrag draagt bij aan positionering, heeft een positioneel-strategische dimensie.

Interne poëtica Problemen Focus: Vertaling als vorm van symbolische productie Vergroot subjectiviteit Vergelijking heeft eigen dynamiek Methodologie Relatie externe – interne poëtica ‘Doet ‘ie wel wat ‘ie zegt?’ – zinvol?

Interne poëtica Hoe? Tekstvergelijking als vertaalwetenschappelijke exercitie: Corpus Doel Begrippenapparaat Methode Relevantie

Interne poëtica Hoe? Tekstvergelijking als vertaalwetenschappelijke exercitie: Corpus Is in principe een gegeven. Uitgangspunt: keuze uit oeuvre Focus: hervertaling ‘omstreden’ vertaling ‘eigen’ auteur

Interne poëtica Hoe? Tekstvergelijking als vertaalwetenschappelijke exercitie: Mogelijk doel: Norm Strategie Interpretatie

Interne poëtica Hoe? Tekstvergelijking als vertaalwetenschappelijke exercitie: Begrippenapparaat Toury: adequaatheid  acceptabiliteit (brontekstgerichtheid  doeltekstgerichtheid) Holmes: exotiseren  naturaliseren Linguïstisch, intertekstueel, socio-cultureel Venuti: foreignization  domestication

Interne poëtica Hoe? Tekstvergelijking als vertaalwetenschappelijke exercitie: Methode Repertory  Distinctive feature

Interne poëtica Hoe? Tekstvergelijking als vertaalwetenschappelijke exercitie: Relevantie Uitgangspunt altijd: onderzoeksvraag (subvraag)