Keteninformatisering Jan Grijpink

Allerlei soorten ketens Maatschappelijke ketens Logistieke ketens (transport van goederen) Gekoppelde informatiesystemen Informatiestromen (gegevens) 2

Maatschappelijke ketens Samenwerking tussen grote aantallen organisaties en professionals: geen hiërarchische verhouding steeds wisselende combinaties, afhankelijk van het geval streven naar een maatschappelijk product (veiligheid, gezondheid, welzijn) daarbij in de wielen gereden door een dominant ketenprobleem 3

Belang van ketendenken Maatschappelijke ketens worden steeds belangrijker door: voortschrijdende specialisatie toenemende onderlinge afhankelijkheden hogere maatschappelijke eisen toenemende interactie en samenwerking Een maatschappelijke keten is een moeilijk terrein door: geen overkoepelend gezag gemeenschappelijke belangen vaak beperkt en onduidelijk irrationaliteit en onvoorspelbaarheid troef het dominant ketenprobleem is de ‘baas’ in de keten!

Leerstuk Keteninformatisering: checklist voor betere oplossingen Gericht op grootschaligheid: focus en selectie Gaat uit van irrationele besluitvorming op ketenniveau Waakt tegen niveauvergissingen Scheidt registratie van communicatie: ketenniveau als apart communicatieniveau Ketencommunicatie uitsluitend gericht op het dominante ketenprobleem om ketenproces te stroomlijnen Kale informatie-infrastructuur: meer privacy ondanks grootschalige informatie-uitwisseling

Keteninformatisering voor rampenbestrijding ketenniveau GIS met verwijs index coördinaten objecten en verwijzingen waarschuwing Register van objecten met bijzondere risico’s en hun coördinaten abonnement Toezichthouders en inspecties signalering bijzondere risico’s spoedadvies alarm mobiele commandopost meldkamer Grondvlak van de keten

Kernpunten Keteninformatisering Veronderstelling van chaotische situaties, door gebrek aan overzicht en gezag Ketencommunicatie gericht op het dominante ketenprobleem, los van opslag en beheer van inhoudelijke gegevens: twee-niveau-concept Waarom? Echt nodig? 7

Ketenvisie Geen overkoepelend gezag: irrationaliteit Dominant ketenprobleem Informatiseren op twee niveaus

Twee analyseniveaus voor ketens collectieve proces is irrationeel Communicatie keten-niveau individuele ketenpartners handelen rationeel Registratie en beheer van gegevens grondvlak van een keten Legenda: verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem verbinding tussen bronregisters bronregister keteninformatiesysteem 9

Wetenschappelijke betekenis van leerstuk Keteninformatisering In de informatiekunde ontlenen we inzichten vaak aan kleinschalige situaties (organisatie) en passen die klakkeloos toe op grootschalige situaties (keten). We maken dan een niveauvergissing, want inzichten zijn niveaugebonden! 10

Keteninzicht Een grootschalige kijk toont andere aspecten en risico’s dan een kleinschalige! Voorbeeld: een oplichter gebruikt andermans naam (alias): kleinschalig: niet erg, het gaat om het daderschapsbewijs grootschalig: wel erg: een onschuldige krijgt een strafblad en alle strafbladen worden onbetrouwbaar! 11

Keteninzicht Grootschalige stelsels werken in de praktijk anders dan kleinschalige! Voorbeelden: nationale patiëntdossier EPD, biome-trische visa, EU-uitwisseling van strafvonnissen

Keteninzicht Ketenpartijen kijken vanuit de eigen organisatie naar ketens: zo overschatten ze kansen en onderschatten ze problemen en risico’s. Dat leidt tot uit de hand lopende ICT-projecten.

Praktijk van het ontwerpen 1 Doelprofiel invullen: veldwerk, interviews, documentstudie Dominant ketenprobleem zoeken: kritieke gegeven(s) achterhalen Twee-niveauschema tekenen: communicatie van het kritieke gegeven op ketenniveau, rest op grondvlak

Dominant ketenprobleem Een probleem dat overal in de keten voelbaar is, en dat geen van de partijen op eigen kracht kan oplossen. Alleen goede samenwerking kan voorkómen, dat stelselmatig falen de keten als geheel in opspraak brengt. Een gecoördineerde aanpak moet het hebben van het krachtenveld dat een dominant ketenprobleem oproept. 15

Informatiseren op twee niveaus LCMR keteninformatiesysteem het ‘keten-niveau’ Addictis bronregisters het ‘grondvlak’ van een keten Legenda: verbinding tussen bronregisters verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem bronregister keteninformatiesysteem

Keteninformatisering voor de verslavingszorg grondvlak van de keten keten-niveau grondvlak van de keten Patiënt bekend en is de juiste persoon! Coördinator is dr X LCMR-nr medisch dossier patiënt- admini- stratie laatste contact LCMR- chipkaart verwijzing coördinerende instantie/arts arts kaartnummer en biometrisch template behandelingsadvies verslavingszorg-keten

Praktijk van het ontwerpen 2 Stappen van het ketenproces tekenen. Controleer of de keten lang genoeg is en op een nuttig abstractieniveau ligt (geen administratie!) Wat gaat er door de keten? (persoon, ding, risico, kwaal)

Voorbeeld 1 de strafrechtketen SKDB het ‘keten-niveau’ HAVANK verwijzingen het ‘grondvlak’ van een keten politie parket penitentiaire Inrichting Legenda: verbinding tussen bronregisters verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem bronregister keteninformatiesysteem

Identiteitsfraude in de strafrechtketen SKDB 2004: meer dan 1,2 miljoen strafketen-nummers 2004: meer dan 101.000 vingersets met 2-54 aliassen PI-steekproef feb 2006: Identiteitsfraude aangetoond in 46 van 700 gevallen. En 106 mensen onbekend! DNA ook in enkele gevallen op verkeerde identiteit geboekt. het ‘keten-niveau’ HAVANK verwijzingen het ‘grondvlak’ van een keten politie parket penitentiaire Inrichting Legenda: verbinding tussen bronregisters verbinding tussen bronregister en keteninformatiesysteem bronregister keteninformatiesysteem

Identiteitsfraude in de NL-strafrechtketen 2004 7% harde identiteitsfraude, meer dan 10% onbekend (= nergens geregistreerd) (basis: 700 personen) Inhaalslag op ca. 4000 risicogevallen, 500 grote dossiers, project afgebroken (basis 17000 cellen) 2010 HAVANK logboek: 15% harde identiteitsfraude bij bevragingen vanuit de lokale politie (basis: alle bevragingen 2010)

Voorbeeld 2 Identiteitsketen bron- document officieel identiteits- bewijs pasje of persoons- nummer transactie dominant ketenprobleem: bestrijding valse documenten documentfraude geleidelijke verschuiving dominant ketenprobleem: bestrijding verkeerde personen identiteitsfraude

Keteninformatisering: andere oplossingen! betere ketenprestaties door stroomlijning van informatie-uitwisseling (bijvoorbeeld minder fouten) privacybevordering door compartimentering (tussen ketens) sommige informatieproblemen binnen en tussen ketens zijn anders niet op te lossen (je weet niet waar de informatie zich bevindt)

preventie van uitkeringsfraude door gedetineerden signalering uitkerings- instantie insluitings- verwijzing uitkerings- verwijzing nummer- conversie BSN VIP-nr verwijzingen verwijzingen TULP >500 uitkerings- instanties Verwijsindex Verwijsindex > 80 detentie- inrichtingen hit sociale zekerheid strafketen

Verschillen tussen keteninformatisering communicatie keten gemeenschappelijke informatie ‘kale’ informatie-infrastructuur klassieke automatisering registratie eigen organisatie eigen informatie eigen toepassing met alle inhoudelijke gegevens

Keteninformatisering: andere methode! Gericht op grootschaligheid Waakt tegen niveauvergissingen Scheidt registratie van communicatie Gaat uit van irrationele besluitvorming op ketenniveau Gaat ervan uit dat keteninformatisering om het dominante ketenprobleem aan te pakken meer kans heeft dan welke andere ketenbrede informatisering dan ook Alleen een geleidelijke aanpak/implementatie werkt! Biedt een heldere normatieve toetsingsmethode

Einde

Toetsingskader

Toetsingskader Ketenprojecten Doelprofiel Doelstelling Noodzaak Samenwerkingsprofiel Organisatienetwerk Haalbaarheid Coördinatieprofiel Proces Noodzaak Informatieprofiel Gegevensuitwisseling Noodzaak

Denkschema keteninformatisering Wat is het dominante ketenprobleem? Wat is het kritische gegeven? Welke ketenpartijen? Welke partij bezit dat, welke heeft het nodig? Wat zijn de processtappen van de keten? Welk keteninformatie- systeem is daarvoor nodig? Is dat keteninformatiesysteem onmisbaar voor de ketencoördinatie? Is het keteninformatiesysteem onmisbaar voor het overbruggen van breuklijnen in de informatiehuishouding van de keten? Is het als gemeenschappelijke voorziening op ketenniveau haalbaar?

Voorbeeld Haalbaarheid

2. Samenwerkingsprofiel Haalbaarheid

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan Onder-steuning Uitvoering Beleid

Samenwerkingsprofiel Ontwikkelings-fasen Processen op ketenniveau Informeel overleg Formeel overleg Samen beslissen Keten-project Keten-orgaan Onder-steuning Uitvoering Beleid A C B D E

Voorbeeld Noodzaak

2. Coördinatieprofiel Noodzaak

Coördinatieprofiel 1 X 2 3 4 5 6 Coördinatie-mechanisme Processtructuur 1 Parallel X 2 Liniair 3 Convergent 4 Divergent 5 Knoop 6 Wiel Standaardisatie van het product Standaardisatie deskundigheden Standaardisatie van werkwijze Keteninformatiesysteem Informele afstemming Productieregels