De Grote Prijs voor Sociologie WAT IS SOCIOLOGIE? © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Wat is het? “Bij sociologie leer je de samenleving beter begrijpen” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

In slides 3-11 worden een aantal quotes gegeven die verduidelijken wat sociologie juist is en over welke overkoepelende thema’s het zoal gaat “Sociologie is de wetenschap van de samenleving. Sociologen onderzoeken de structuur van groepen, organisaties, samenlevingen en de wijze waarop mensen in deze contexten met elkaar omgaan.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

‘Ik’ in de samenleving… “De samenleving geeft vorm aan onze handelingen en keuzes in het leven. Daarom worden in dit diagram individuen in het centrum van verscheidene sociale krachten geplaatst.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Nature versus Nurture “De mens is een sociaal wezen: een mens wordt pas echt mens in een sociale context. Zet een individu met een bepaalde set van persoonlijkheids- en erfelijkheidskenmerken in een anders sociale setting, en hij of zij verwordt tot een ander mens.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Solidariteit Sociale Cohesie “Moderne samenlevingen worden niet meer door honger, oorlog of ziekte in hun voortbestaan en samenhang bedreigd, maar door het verdwijnen van het gevoel van samenhorigheid, onderlinge betrokkenheid en verantwoordelijkheid voor de gemeenschap. Althans zo lijkt het…” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Sociale ongelijkheden sociale stratificatie De structuur van een maatschappij duidt dus op het feit dat mensen en groeperingen in een bepaalde verhouding of relatie tot elkaar staan. “Sociale stratificatie wijst ons erop dat een samenleving categorieën van mensen in een bepaalde hiërarchie plaatst. Mensen uit verschillende lagen hebben vaak ongelijke kansen in het leven. Zo leven hoger geplaatsten vaak langer, zijn ze minder ziek, kennen ze weinig of geen armoede, etc..” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Cultuurverschillen “Zodra mensen enigszins duurzaam met elkaar samenleven en samenwerken, ontstaat er zoiets als cultuur. Er kristalliseren zich bepaalde opvattingen, gewoonten en overtuigingen die vervolgens het gedrag van de groepsleden beïnvloeden. Zonder cultuur zouden we niet ‘menselijk’ zijn. De oplossingen die verschillende culturen geven aan hun basisproblemen (zoals voeding, kleding, opvoeding van nieuwkomers, regulering van de seksuele omgang, enz.) verschillen sterk.” “Zodra mensen met elkaar samenleven, ontstaat er zoiets als cultuur. Er kristalliseren zich bepaalde opvattingen, gewoonten en overtuigingen die vervolgens het gedrag van de groepsleden beïnvloeden. De oplossingen die verschillende culturen geven aan hun basisproblemen verschillen sterk.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Normen, waarden en overtuigingen “Waarden zijn opvattingen over het wenselijke zoals ‘gezond zijn’, ‘trouw zijn’, etc. Normen zijn veel concreter. In allerlei situaties zijn er meer of minder uitgesproken en bindende regels over hoe men zich moet gedragen.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Individualisering “Individualisering is gebaseerd op de overtuiging dat onze wereld er één is van ‘all options are open’. Het individu is zingever van zijn eigen bestaan geworden. Individualisering zorgt ervoor dat er een lossere band bestaat tussen het ‘ik’ en het ‘wij’.” “Individualisering is gebaseerd op de overtuiging dat onze wereld er één is van ‘all options are open’. Het individu is zingever van zijn eigen bestaan. Dit zorgt ervoor dat er een lossere band bestaat tussen het ‘ik’ en het ‘wij’’ en het ‘wij’.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Globalisering “Overal dragen mensen een jeans, horen we dezelfde Amerikaanse popmuzikanten en worden we gebombardeerd met reclame van dezelfde makelij. Sociologen zijn dan ook steeds meer geïntrigeerd door het al dan het ontstaan van een ‘globale cultuur’.” © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Een greep uit Sociology’s Hall of Fame Martin Luther King was de belangrijkste leider van de Amerikaanse beweging voor burgerrechten die streed voor gelijke rechten voor zwarten en blanken tijdens de jaren 1950 en 1960, Hij had sociologie en theologie gestudeerd © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Een greep uit Sociology’s Hall of Fame  Michelle Obama Sociologe 1ste zwarte presidentsvrouw VS © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Een greep uit Sociology’s Hall of Fame  Kathleen Van Brempt Sociologe Europees parlementslid © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Een greep uit Sociology’s Hall of Fame  Wouter Van Besien Socioloog Voorzitter Groen © soc.kuleuven.be/prijssociologie

FAQ Wat sociologie dus niet is … Sociologie past binnen een grotere groep van sociale wetenschappen en wordt soms verward met een aantal andere disciplines. De volgende slides gaan over het verschil tussen sociologie en psychologie, sociaal werk en cafépraat © soc.kuleuven.be/prijssociologie

FAQ: Sociologie is géén psychologie De focus binnen psychologie ligt op het individu, terwijl dat bij sociologie de samenleving in zijn geheel is. De twee disciplines zijn echter verbonden met elkaar (je kan het individu niet zonder de samenleving bestuderen, of een samenleving niet zonder individuen bekijken). De verbondenheid van de twee disciplines zien we in de subdisciplines ‘sociale psychologie’, waar een brug tussen de twee wordt gelegd. © soc.kuleuven.be/prijssociologie

FAQ: Sociologie is géén sociaal werk observeren & analyseren Een sociologie kijkt met een kritische blijk en veel nieuwsgierigheid naar de samenleving. Een sociaal-werker probeert concrete problemen van individuele mensen ‘hands on’ op te lossen. De analyse die sociologen maken over de brede problemen in de samenleving, helpen sociaal werkers bij het oplossen van concrete individuele problemen. Sociaal werk = doen © soc.kuleuven.be/prijssociologie

FAQ: Sociologie is géén cafépraat “Sociologische bril” “Wanneer er iemand wordt aangevallen op straat, is de dader bijna altijd een allochtoon. Denk maar aan al die incidenten in Molenbeek!” “Uit onderzoek blijkt dat er geen enkele relatie is tussen etniciteit, cultuur en criminaliteit. Het is niet het “allochtoon” zijn die de criminaliteit verklaart, maar wel de sociaal-economische achterstelling, vooral werkloosheid. Gemeenten met een hoge criminaliteitsgraad zijn gemeenten met een hoge werkloosheidsgraad, met veel leefloners en alleenstaanden en met veel sociale huurwoningen. Met andere woorden, er is een causaal verband tussen criminaliteit en het sociaal-economische profiel van een gemeente.” (http://www.standaard.be/cnt/he33alf8) Sociologen bestuderen thema’s die door heel veel mensen besproken worden. Er is echter een groot verschil hoe die thema’s bijvoorbeeld op café besproken worden, en hoe die door sociologen benaderd worden. Zij steunen hierbij op een wetenschappelijke benadering met objectieve analyses, en bestuderen individuele fenomenen in een grotere (historische) context. De volgende slides gaan over dit verschil tussen de zogenaamde ‘cafépraat’ en de sociologische kijk op dingen. © soc.kuleuven.be/prijssociologie

“Cafépraat” “Sociologische bril” “De NV-A durft zeggen wat de mensen denken, en dus zijn ze de grootste partij!” Bij de traditionele partijen (sp.a, CD&V, Open VLD) stemt 20% van de kiezers uit gewoonte. De andere bepalende factor is de sociale groep waartoe men behoort. De NVA haalt zijn kiezers doorheen alle zuilen en bevolkingsgroepen en dat vooral bij de ‘zwevende kiezer’: de kiezer die pas op het laatste moment beslist op wie te stemmen. Ook deze kiezer kiest omwille van ideologische keuzes, maar laat zich ook meer leiden door ‘politiek leiderschap’. 26% van de NVA stemmers stemt op NVA omwille van Bart De Wever. ‘Politieke verandering’ is daarnaast ook een belangrijke reden waarom kiezers op NVA stemmen (http://www.knack.be/nieuws/belgie/zwevende-kiezer-maakt-n-va-groot/article-normal-132503.html) Sociologen benaderen op een wetenschappelijke wijze, en vaak onderbouwd met statistieken, waarom men op een bepaalde partij stemt. © soc.kuleuven.be/prijssociologie

“Cafépraat” “Sociologische bril” “Als ge er maar hard genoeg voor werkt, dan komt ge er wel. Er is werk genoeg voor iedereen. Sommigen kunnen wel, maar willen niet!” © soc.kuleuven.be/prijssociologie http://equitablegrowth.org/2014/03/20/2313/morning-must-read-quoctrung-bui-who-had-richer-parents-doctors-or-artists

Sociologen op de arbeidsmarkt Wetenschappelijk onderzoeker Beleidsmedewerker Marktonderzoeker Personeelsmanager Human Resources Manager Educatief medewerker Consultant Medewerker van een OCMW, vakbond, ngo of non-profitbedrijf Kaderlid Ambtenaar Journalist ... Stafmedewerker Mogelijke beroepen die worden uitgeoefend door afgestudeerde sociologen © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Sociologische thema’s Arbeid en organisatie Sociaal beleid Gezin en bevolking Cultuur en religie Gezondheid Onderwijs … De volgende slides schetsen een aantal thema’s die door sociologen bestudeerd worden © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Arbeid en organisatie Work-life balance is een ‘hot item’ binnen de arbeidssociologie. Hoe kan men erin slagen arbeid en privéleven op een adequate manier te combineren? Welke arbeidsvormen zorgen ervoor dat deze combinatie gemakkelijker te maken is? Is flexibele arbeid een oplossing, of juist niet? Glazen plafond= term om aan te duiden dat er zekere onzichtbare barrières zijn in bedrijven waardoor vrouwen, maar ook allochtonen, moeilijk hogerop raken. Het is een vaak onderzocht onderwerp door sociologen. Arbeidsvoorwaarden, hervormingen, .. zijn een belangrijk onderzoeksdomein van arbeidssociologen. Deze worden vaak onderhandeld door vakbonden. De grote staking van Ford is hier een voorbeeld van © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Sociaal beleid Sociologen onderzoeken het effect van de beslissingen van de regering op de samenleving vergrijzing: de samenleving kent steeds meer ouderen, wat een druk uitoefent op het pensioenstelsel. In welke mate zal dit betaalbaar blijven? Wat zijn de effecten van de beslissingen van de regering hierop? Ongelijkheid tussen arm en rijk: waar is de kans op armoede het hoogst? Welke beslissingen hebben hier een invloed op en welke? Welke oplossing biedt het sociale-zekerheidsstelsel? Hoe is de sociale zekerheid ontstaan? Europa: Hoe is de Europese Unie ontstaan? Hoe komt het dat veel mensen geen vertrouwen hebben in de Europese Instellingen? Wat zijn de beslissingsmogelijkheden van deze Europese Instellingen? © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Gezin en bevolking Bevolkingspiramide: deze piramide geeft aan hoeveel mannen en vrouwen van elke leeftijdscategorie in een land zitten. Door de piramides van verschillende jaren met elkaar te vergelijken kan bijvoorbeeld de vergrijzing gemakkelijk in beeld gebracht worden (meer mensen in de hogere leeftijdscategorieën) Genderrollen: Hoe is de rolverdeling tussen mannen en vrouwen geëvolueerd door de jaren/eeuwen heen. Is er op dit moment nog sprake van een traditionele verdeling van de taken binnen gezinnen? Komt dit meer voor in bepaalde sociale klassen? … Hoe komt het dat er meer scheidingen zijn dan vroeger? Is er een evolutie in bepaalde waarden en normen? Welk effect heeft deze scheiding op kinderen? Heeft het invloed op de studiekansen? © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Theorie, cultuur en religie theoretische sociologie is een tak van de sociologie waar er theorieën worden gemaakt die in staat zijn observaties in de sociale realiteit te bundelen tot een geheel van opvattingen zodat deze verklaard kunnen worden Cultuursociologie en godsdienstsociologie beschrijven en onderzoeken de rol van religie en cultuur in de samenleving. Durkheim: Een sociaal feit (fait social) is volgens Durkheim een waarneembaar sociaal verschijnsel. Het is extern aan het individu, maar heeft daarover wel een zeker dwingend karakter. Sociale feiten mogen dan ook alleen vanuit andere sociale feiten worden verklaard en niet vanuit het individu. Het geheel van sociale feiten kenmerkt de collectiviteit, de maatschappij. Secularisering: Wat heeft de secularisering op gang gebracht en hoe uit deze zich nog altijd in de maatschappij? Karl Marx: Duitse denker die een belangrijke invloed had op de sociologie en centrale figuur is in de geschiedenis van het communisme Individualisering: Wat heeft een invloed op de toegenomen individualisering in de maatschappij? Wat zijn hier uitingen van? Is er sprake van meer asocialiteit? © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Gezondheid Gezondheid is meer dan enkel geneeskunde, sociologen zijn geïnteresseerd in het menselijke aspect van gezondheid en gezondheidszorg. Hoe is de gezondheidszorg door de eeuwen geëvolueerd? Wat heeft een invloed op de toegenomen medicalisering? Wat zijn de effecten hiervan? Wat is in Amerika de invloed van Obamacare? Hoeveel mensen krijgen daardoor toegang tot de gezondheidszorg die dat daarvoor niet hebben? Was daarvoor gezondheidszorg alleen iets voor mensen die het zich konden permitteren? Is het nu voor iedereen in dezelfde mate toegankelijk? Hoe is de kwaliteit van de gezondheidszorg? © soc.kuleuven.be/prijssociologie

Onderwijs Welke sociale effecten heeft de hervorming van het onderwijs? Is er sprake van een ‘watervaleffect’ in het huidige onderwijssysteem? Bevestigt en versterkt het onderwijssysteem de sociale ongelijkheden? Wat is de invloed van zittenblijven op een leerling? Sesamstraat startte als een programma om de leerachterstand van kinderen in de arme wijken in de VSA weg te werken. Psychologen en sociologen hielpen bij het bedenken van het programma © soc.kuleuven.be/prijssociologie

© soc.kuleuven.be/prijssociologie

Contactgegevens Email: prijssociologie@soc.kuleuven.be Tel: +32 16 32 31 00 Website: soc.kuleuven.be/prijssociologie Facebook: De Grote Prijs voor Sociologie © soc.kuleuven.be/prijssociologie