HRM in de toekomst of de toekomst van HRM Rob Gründemann (Kenniscentrum Sociale Innovatie) Faculteit Maatschappij en Recht Kennisevent SD Worx, Mechelen, 25 maart 2010

Opzet van de presentatie Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Generatie Einstein ICT ontwikkelingen en de effecten hiervan op de arbeidsrelatie en organisatieconfiguratie Ontwikkelingen in de volksgezondheid Ontwikkelingen in het HRM werk Dillema’s en uitdagingen voor HRM Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

België: actuele thema’s Tot 2005 stelde vergrijzing in ons land derhalve weinig problemen, omwille van het grote aantal actieven Buurlanden verhogen pensioenleeftijd. België niet. Belgische arbeidsmarkt leidt minder onder crisis dan Europees gemiddelde Minder buitenlandse werknemers naar België door crisis Arbeidsmarkt kampt met tekort aan talent De Belgische arbeidsmarkt is middeleeuws (gesloten visie met een volledige loopbaan binnen één bedrijf) Paradox Belgische arbeidsmarkt: arbeid is te duur en loont niet

Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Ontwikkelingen op de arbeidsmarkt Vergrijzing/ontgroening als gevolg van: Toename levensverwachting Daling geboortecijfer Geboortegolf na de tweede wereldoorlog Effecten voor de (beroeps)bevolking Krimp van de beroepsbevolking Toename van de grijze druk Financieringsproblemen overheid AOW in NL van 9% (nu) naar 18% (2038) van loonsom Proces vertraagd door economische recessie Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Vergrijzing & ontgroening in EU (Eurostat, 1950-2050) Vergrijzing: 65+ stijgt Sterke groei van het aantal ouderen door: Ontwikkeling van de geneeskunde; Meer toegankelijk worden van gezondheidszorg; Sociale vooruitgang: betere arbeidsomstandigheden, betere behuizing, hogere scholingsgraad; Betere gezondheid Ontgroening: 24- daalt Minder jongeren; Dalende nataliteit/lagere fertiliteit; Aantal jongeren als percentage van de totale bevolking daalt; Jongeren zijn later beroepsactief door langere scholing (verlenging van de leerplicht) Van 1900 tot 2000: gemiddelde levensverwachting plus 30 jaar => 81 jaar voor vrouwen / 75 jaar voor mannen

Percentage 65 plussers in 2008

Percentage 65 plussers in 2035

Percentage 65 plussers in 2060 Utrecht, 20 juni 2008 Bijeenkomst LOPA

Leeftijdsopbouw Nederland 2000 en 2050 Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Meer vrouwen op de arbeidsmarkt Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Ontwikkelingen in de werkende bevolking in Nederland (1990 – 2008) mannen vrouwen Totaal (* 1000) index 1990 3686 100 1958 1995 3814 103 2249 115 2000 4215 114 2848 145 2005 3982 108 2937 152 2008 4183 113 3253 166 Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Werkende bevolking naar geslacht en arbeidsduur (2008) Meer dan 35 uur mannen 3,2% 12,2% 84,6% vrouwen 18,1% 51,7% 30,2% Taskforce deeltijd plus Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Arbeidsparticipatie vrouwen 2006 Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Meer allochtonen op de arbeidsmarkt Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Percentage westerse en niet westerse allochtonen 1996 – 2009 Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Samenvatting ontwikkelingen Beroepsbevolking ouder, vrouwelijker en kleurrijker De instroom van jongere werknemers neemt af (en voldoet niet aan de vervangingsvraag) Concurreren om talent op krimpende arbeidsmarkt De potentiële beroepsbevolking wordt kleiner (niet gelijk verdeeld over het land) Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Generatie Einstein Een andere kijk op werk Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Formatieve gebeurtenis Na-oorlogse wederopbouw Economische depressie Babyboomers Generatie X Generatie Y Geboren tussen 1945 - 1961 1962 - 1977 1978 – 1994 Formatieve gebeurtenis Na-oorlogse wederopbouw Economische depressie Groei, welvaart, internet gescheidenisfeit Parijs 1968 Maanlanding, Val Berlijnse muur 9/11, Tsunami, Technologie TV, casetterecorder, bromfiets Kleuren TV, Videorecorder, CD Mobiele telefoon, Internet, MP3 (I-pod) Internetgebruik: introductie functie activiteiten op late leeftijd bibliotheek Surfen en info jong volwassene surfen en info mee opgegroeid sociale machine chatten, sharing Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Wat is in bij de nieuwe generatie? Wat is uit bij de nieuwe generatie? Onafhankelijkheid, eigen ondernemerschap Eigenheid/creativiteit Zelf initiëren (zelfstandigheid) Afwisseling Boven alles staan (alles begrijpen/rationaliseren) Externe coach Anderen adviseren Eigen resulaat verantwoordelijkheid Geld dat rolt Leningen ‘wie dan leeft, die dan zorgt’ Afhankelijkheid, loonslaaf van een ander Conformiteit/afwachten Opdrachten uitvoeren Routine/herhaling Naïef zijn Intern leermeesterschap Je laten adviseren Rol achter de schermen Zegeltjes sparen Spaarrekening Zorgen over pensioengat Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Uitdagingen tav generatie Einstein Hoe aantreken én behouden van nieuwe werknemers Hoe nieuwe werknemers optimaal laten samenwerken met andere generaties werknemers

ICT Ontwikkelingen en de effecten hiervan op de arbeidsrelatie en organisatie-configuratie Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Informatisering in Nederland eind 2007 (CBS, 2008) Meeste huishouden beschikt over PC (88%) en aansluiting internet (86%; 11,7 miljoen personen); 74% heeft breedbandaansluiting Vrijwel alle bedrijven in Nederland aangesloten op internet (bijna 100%) Merendeel bedrijven heeft breedbandverbinding (86%) en eigen website (83%) Helft van de medewerkers (52%) gebruikt op het werk geregeld een computer met internet Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Aandeel bedrijven met telewerkers in vier jaar verdubbeld Bedrijven met telewerkers 2003 – 2007 medewerkers die m.b.v. computers thuis of op een andere werkplek, werk verrichten voor het bedrijf: bron: CBS Aandeel bedrijven met telewerkers in vier jaar verdubbeld Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Invloed op arbeidsrelatie Werkgever - werknemer wordt opdrachtgever - opdrachtnemer (Huiskamp, 2003) Hybride marktachtige vormen: zelfstandigen die vnl voor één opdrachtgever werken; functie-contract (met afspraken over resultaat/prestatie); Telewerkers of gedetacheerde werknemers; employability afspraken voor externe arbeidsmarkt. Werk-/opdrachtnemer krijgt meer ruimte planning en organisatie Werk-/opdrachtnemer wordt afgerekend op resultaten Ondernemingsrisico ligt (deels) bij werk-/opdrachtnemer Meer eigen verantwoordelijkheid werk-/opdrachtnemer voor employability, vitaliteit en duurzame inzetbaarheid Uitzendorganisaties als nieuwe werkgever, die ondernemer ontlast van werkgeverstaken

Invloed op organisatie-configuratie Door technologische ontwikkelingen is complexiteit van werk sterk toegenomen (Soete & Weehuizen, 2000) Door complexiteit van werk wordt samenwerking belangrijker ICT maakt mogelijk om los van tijd en plaats samen te werken ICT faciliteert samenwerking over grenzen (organisatie) heen (internationalisering) Netwerken ontstaan op basis van persoonlijke expertise en deskundigheid en met een specifiek doel Medewerkers van organisaties participeren in meer netwerken op hetzelfde moment Als gevolg hiervan vervagen de grenzen van organisaties Door samenwerking van kenniswerkers in virtuele netwerken verandert de rol van leidinggevende (nieuwe werken) Visueel controleren gaat over naar managen vanuit vertrouwen

Het nieuwe werken Werkgevers moeten werknemers in staat stellen om efficiënter en effectiever te werken in de digitale werkstijl (Gates 2005) Grootste uitdaging management 21ste eeuw is productiviteit kenniswerker te verhogen (Bijl, 2009) geen standaard werktijden geavanceerde tools en werkplek rol manager verandert in coach, begeleider of dienstverlener Daarnaast taak om kenniswerkers samen te laten werken Medewerker geen kostenpost (commodity), maar creatieve waardevolle resource waarin geïnvesteerd moet worden

De achterkant van het nieuwe werken (o.a. Dankbaar, 2010) Nieuwe werken is nooit af (risico burnout) Concurrentiedruk: alles moet steeds meer en beter Productiviteit moet omhoog en tast autonomie en professionaliteit van werknemer aan Telewerkers werken langer en hebben meer stress Risico vermenging van werk en privé Snelle veroudering van kennis Nieuwe arborisico’s: RSI, (informatie)stress; schending privacy Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Ontwikkelingen in de volksgezondheid

Welvaartsziekten in Nederland 2006 46% van volwassenen heeft overgewicht (BMI 25+) 11% ernstig overgewicht (BMI 30+) 1 op de 7 jongeren is te zwaar (BMI 25+) Ongezond gedrag één van de belangrijkste oorzaken van (vermijdbare) ziekte en sterfte in de wereld Sterfte aan kanker is tenminste 50 % te verklaren door ongezond gedrag

Evolutie overgewicht (BMI ≥25) tussen 1993 en 2005, naar geslacht (IDEWE, 2008) IDEWE = een Belgische Externe Dienst voor Preventie & Bescherming op het Werk Sterk effect van de leeftijd (vooral bij mannen) Duidelijk verschil tussen mannen (hoog) en vrouwen (laag) Ook duidelijke verschillen naar statuut en sector Opvallende stijging bij de jonge categorieën (= onze toekomstige ouderen) 32 Onderzoek IDEWE (Moens) - Gezondheidstoestand 224,075 werknemers in 2005 32

Evolutie zwaarlijvigheid (BMI ≥30) tussen 1993 en 2005, naar geslacht (IDEWE, 2008) Totaal: mannen 14.5%, vrouwen 16% Noels: zwaarlijvigheid is niet enkel gezondheidsprobleem maar ook economisch probleem! Volgens de Wereldbank: 0.03% van BBP. Oorzaken liggen voornamelijk op economisch vlak, dus oplossingen moeten ook van economische prikkels komen! Verband met: Lage energie- en voedselprijzen Soepele vestigingswetten van winkels: makkelijker aan eten Hogere activiteitsgraad van ouderen Verstedelijking Gewijzigd eetpatroon: daling gebruik avondmaal, stijging fastfoodgebruik Maar: geen echt verband met verminderde lichaamsactiviteit (dus geen echt verband van verschuiving naar diensteneconomie in Westerse wereld). 33 Onderzoek IDEWE (Moens) - Gezondheidstoestand 224,075 werknemers in 2005 33

Overgewicht Nederland 1981 - 2003

Ernstig overgewicht Nederland 1981 – 2003

Gezondheid in 2020 Toename chronische ziekten (25-55%) Toename van overgewicht en obesitas Toename (ouderdoms) diabetes; hart- en vaatziekten, gewrichtsproblemen en psycho-sociale problemen Depressiviteit in 2020 meest voorkomende ziekte Toename van verzuim en arbeidsongeschiktheid

Ontwikkelingen in de HRM functie Informatisering P&O werk Krimp P&O afdeling Toename vraag adviesfunctie Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx 37

Waardecreatie door HR-transformatie (Ulrich, 2008) Gaan denken in termen van waardecreatie Betekent minder aandacht voor kostenstrategie (op langer termijn suboptimale oplossing) Echte waardecreatie in strategische component (bijvoorbeeld versnellen van time-to-market en versterken innovatiekracht van de organisatie) Cruciaal is de competentie om te innoveren en te reageren op veranderende klantwensen

Dilemma’s en uitdagingen voor HRM Aantrekken en behouden van goede werknemers Balans wensen en behoeften werkgever versus werknemer Bevorderen van gezondheid en vitaliteit werknemers Aansturen en samenwerken van een diversiteit aan werknemers/teams/samenwerkingsverbanden Creëren van management op basis van vertrouwen Omgaan met flexibiliteit in de arbeidsrelatie Ondersteunen van eigen verantwoordelijkheid werknemer Ontwikkelen van een focus op waardecreatie Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx

Dank voor uw aandacht Wilt u meer weten? Dr. Rob Gründemann Lector Organisatieconfiguraties en Arbeidsrelaties Hogeschool Utrecht Senior onderzoeker/adviseur TNO Kwaliteit van Leven - Arbeid Postbus 718 2130 AS Hoofddorp T + 31 23 554 9948 E-mail: robert.grundemann@hu.nl of rob.grundemann@tno.nl Website: www.robgrundemann.nl Mechelen, 25 maart 2010 Kennisevent SD Worx