Doorlopende leerlijn(en) cultuuronderwijs Cultuur in de Spiegel Doorlopende leerlijn(en) cultuuronderwijs Mocca Academie 2 april 2014 Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media

Cultuuronderwijs Alle onderwijs is onderwijs in cultuur 4/4/2017 | 2 Cultuuronderwijs Alle onderwijs is onderwijs in cultuur Cultuuronderwijs is onderwijs over cultuur, en in cultureel (zelf)bewustzijn

Cultuuronderwijs Cultuuronderwijs is dus onderwijs in: 4/4/2017 | 3 Cultuuronderwijs Cultuuronderwijs is dus onderwijs in: Cultureel (zelf)bewustzijn: nieuws, kunst, ideologie, wetenschap (onderwerp) Basisvaardigheden: waarnemen, verbeelden, conceptualiseren, analyseren (vaardigheden) Mediavaardigheden: lichaam, voorwerpen, taal, grafisch (media)

Waarom cultuuronderwijs? 4/4/2017 Waarom cultuuronderwijs? Omdat het cultureel (zelf)bewustzijn ten grondslag ligt aan ons handelen En dat handelen proberen we via het onderwijs te beïnvloeden (te sturen) – - ongeacht de levensbeschouwelijke overtuiging

4/4/2017 | 5 In het cultuuronderwijs (in de kunstvakken, geschiedenis, maatschappijleer, filosofie) ontwikkelen we dit zelfbewustzijn in al zijn vormen (verschillende vaardigheden en media) Voor het onderwijs is vooral van belang dat we proberen te bepalen hoe leerlingen dit culturele zelfbewustzijn in al zijn verscheidenheid kunnen ontwikkelen: over welke kennis en over welke vaardigheden zouden ze moeten kunnen beschikken?

Als samenleving zouden we onszelf de vraag moeten stellen 4/4/2017 Als samenleving zouden we onszelf de vraag moeten stellen Hechten we aan het cultureel bewustzijn? Zo ja, hoe denken we dat te ontwikkelen? Omdat een democratische samenleving niet één wereldbeeld koestert dienen we, als samenleving vooral onderwijs en infrastructuur te koesteren, niet een bepaalde kunstvorm of –praktijk.

4/4/2017 | 7 Doorlopende leerlijn? Voor een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs (waarbij wat later komt aansluit bij en voortbouwt op wat eerder is gedaan) dienen we rekening houden met de ontwikkeling bij leerlingen van het vermogen tot (zelf)bewustzijn de cognitieve basisvaardigheden de mediavaardigheden Leerplankader, hoofdstuk 3

4/4/2017 Cultuur? De ervaring van verschil tussen herinnering en actualiteit genereert tijdsbesef (heden, verleden, toekomst) vrijheid (mogelijkheden) onzekerheid en angst … en zelfbewustzijn

4/4/2017 “Oorspronkelijk besefte ik niet dat de tijd, …” Vladimir Nabokov, Geheugen, spreek (1947)

4/4/2017 | 10 Het ‘DNA’ van cultuur Hoe gebruiken we ons geheugen in de omgang met verschil (cognitieve vaardigheden)? Door Waarneming: herkennen van situaties Verbeelding: creëren (maken) van situaties Conceptualisering: categoriseren van situaties Analyse: ontleden van structuur van situaties

sensorisch (accommodatie) motorisch (assimilatie) 4/4/2017 sensorisch (accommodatie) motorisch (assimilatie) waarnemen verbeelden concreet analyseren conceptualiseren abstract cultuur

4/4/2017 human face

sensorisch (accommodatie) motorisch (assimilatie) 4/4/2017 sensorisch (accommodatie) motorisch (assimilatie) waarnemen verbeelden concreet analyseren conceptualiseren abstract cultuur

Media We onderscheiden vier typen media: 4/4/2017 Media We onderscheiden vier typen media: Het lichaam (waarnemen – ‘overeenkomst’) Voorwerpen (verbeelden - ‘artefact’) Taal (conceptualiseren - ‘begrip’) Grafische media (analyseren - ‘model’)

cultuur-in-brede-zin 4/4/2017 Cultuur en media lichaam voorwerpen grafisch taal cultuur-in-brede-zin

Vormen van zelfbewustzijn of metacognitie: (zelf)waarneming 4/4/2017 | 16 Het onderwerp: cultuur kan ook betrekking hebben op cultuur zelf: dit is het cultureel (zelf)bewustzijn of de metacognitie Vormen van zelfbewustzijn of metacognitie: (zelf)waarneming (zelf)verbeelding (kunst) (zelf)conceptualisering of (zelf)begrip (ideologie) (zelf)analyse (filosofie; wetenschap)

Het zelfbewustzijn is de basis voor ons (bewuste) handelen. 4/4/2017 | 17 Het zelfbewustzijn is de basis voor ons (bewuste) handelen. Cultureel zelfbewustzijn is persoonlijk (individueel) gemeenschappelijk (collectief; historisch) menselijk (universeel) Voorbeelden van cultureel zelfbewustzijn: Het nieuws (Hegel!); de kerk (godsdienst); politieke debatten; cabaret; de kunsten (muziek, film, literatuur, theater, beeldende kunst); opiniebijlagen; enz.

4/4/2017 De kunsten Vanuit het hier geschetste perspectief is kunst niet een homogeen verschijnsel. Het is, daarentegen, een complex proces, dat minstens drie cognitieve vaardigheden combineert: Bewustzijn of metacognitie (gedeeld met, bijv., nieuws, filosofie, geschiedenis, ideologie) Verbeelding (gedeeld met, bijv., technologie, zorg) Beheersing van een medium (gedeeld met alle cultuur)

4/4/2017

4/4/2017 Visuele beelden zijn één medium, maar de theorie geldt voor alle media: het lichaam, bijvoorbeeld– lopen, dansen; of in language: een gewone alledaagse beschrijving, een mooie beschrijving, en een artistieke verbeelding (bijvoorbeeld door het gebruik van metaforen, of een verhaal). ……?

4/4/2017 De kunsten? Religieuze kunst, canonieke kunst, rituele kunst, decoratieve kunst, persoonlijke kunst, collectieve kunst, ideologische kunst, intellectuele kunst, kritische kunst, massakunst, kinderkunst, vrouwenkunst, mannenkunst, adolescentenkunst, hoopvolle kunst, democratische kunst, propagandakunst, vervreemdende kunst, bevrijdende kunst, sublieme kunst, goede en slechte kunst, goedkope kunst, makkelijke en moeilijke kunst, mooie en lelijke kunst, vergeten kunst.

4/4/2017 | 22 Kunstonderwijs Kunstonderwijs is onderwijs in minstens drie vaardigheden: Cultureel (zelf)bewustzijn (ook bijv. in filosofie, geschiedenis) Verbeelding (ook bijv. in design, techniek) Mediavaardigheden (ook bijv. in sport, techniek, communicatie en analyse) Zie ook: Harland, in Cultuur en Educatie 23 (2008)

Voorbeeld: muziekonderwijs 4/4/2017 | 23 Voorbeeld: muziekonderwijs (Zelf)waarneming (muziek in het lichaam): ritme, geluid, klank, beweging (Zelf)verbeelding (muziek in een voorwerp): stem en instrument, spel, samenspel, stijl (Zelf)conceptualisering (muziek in taal): genreregels, begrippen, geschiedenis, betekenis en interpretatie (Zelf)analyse (muziek in grafische symbolen): notenschrift, sleutels, partituur

Aan het werk… Ontwerp een leerlijn… 4/4/2017 Aan het werk… Ontwerp een leerlijn… Leerplankader CiS, hoofdstuk 3 (ontwikkeling) Leerplankader CiS, hoofdstuk 6.2 (ontwerpen)

4/4/2017 Dank voor uw aandacht