Psychodiagnostisch onderzoek bij kinderen met een stofwisselingsziekte Ikram Meskal Lic. Klinisch Psychologe CEMA Antwerpen

Literatuur Hoger risico op ontwikkelen van psychische problemen + leerproblemen (Simons et al., 2006) Ontwikkeling protocol psychiatrisch en psychologisch onderzoek

Doelstellingen protocol Opvolgen van ontwikkeling Vroegtijdig opsporen van problemen Beeld schetsen van functioneren op cognitief, neuropsychologisch en emotioneel gebied

Resultaat protocol Adviezen m.b.t. school: verwijzing BO, verandering type onderwijs Zoeken naar geschikte opvang en voorzieningen Opstarten van behandelplan: Speltherapie Gesprekstherapie Groepstherapie Psycho-educatie Medicatie

Verloop protocol Ouders en kind worden op vaste tijdstippen uitgenodigd voor psychiatrisch en (neuro)psychologisch onderzoek 1 j., 2 ½ j., 5 j., 8 j., 11 j. en 16 j. Ook op vraag van ouders n.a.v. problemen thuis en/of op school Naar aanleiding van problemen thuis of op school vragen ouders soms op een ander tijdstip een onderzoek. Dit is ook mogelijk.

1 jaar Ouders Kribbe, andere verzorgers,… Kind Ontwikkelingsanamnese Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) (0-18) Gedragsvragenlijst voor kinderen (CBCL) (1½-5) Kribbe, andere verzorgers,… Gedragsvragenlijst voor kinderen (TRF) (1½-5) Kind Bayley Scales of Infant Development-II (BSID-II 2-42)

Ontwikkelingsanamnese De anamnese dient een zo volledig mogelijk beeld van de ontwikkelingsgeschiedenis van het kind neer te zetten. Er worden vragen gesteld die betrekking hebben op de zwangerschapsperiode van de moeder, de bevalling, de baby periode, de peuterperiode, de kleuterperiode en de verdere ontwikkeling komt eveneens aan de orde.

Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) Domeinen: Communicatie Dagelijkse vaardigheden Socialisatie Motoriek

Gedragsvragenlijst voor kinderen (1½-5) Met de CBCL en TRF kan nagegaan worden hoe ouders en leerkrachten het kind beleven. Door vragen over het kind kan vastgesteld worden welke problemen zij ervaren: internaliserende problemen, externaliserende problemen of aandachtsproblemen.

Bayley Scales of Infant Development-II (BSID-II 1-42) De test is ontwikkeld om de algemene mentale en motorische ontwikkeling vast te stellen. De afnametijd voor kinderen jonger dan 15 maanden ligt tussen de 25 en 30 minuten. Voor kinderen ouder dan 15 maanden is dat ongeveer 60 minuten. Drie schalen: een Mentale schaal, een Motorische schaal en een Gedragsobservatieschaal.

2 ½ jaar Ouders Leerkracht, kribbe, verzorger,… Kind Ontwikkelingsanamnese Indien niet te testen: Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) (0-18) Gedragsvragenlijst voor kinderen (CBCL) (1½-5) Leerkracht, kribbe, verzorger,… Gedragsvragenlijst voor kinderen (TRF) (1½-5) Kind Bayley Scales of Infant Development-II (BSID-II 1-42) Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest (SON-R 2½-7)

Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest (SON-R) De SON-R is een intelligentietest waarbij het gebruik van gesproken of geschreven taal niet noodzakelijk is. Voor kinderen met handicaps in de verbale communicatie en met taalproblemen (kinderen met taal-, spraak- en gehoorproblemen, dove kinderen, autistische kinderen, kinderen met een ontwikkelingsachterstand en leerproblemen,allochtone kinderen die anderstalig zijn opgegroeid,kinderen en volwassenen die verstandelijk gehandicapt zijn.

5 jaar Ouders Leerkracht Kind Ontwikkelingsanamnese Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Indien niet te testen: Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) Gedragsvragenlijst voor kinderen (CBCL) (1½-5) Leerkracht Gedragsvragenlijst voor kinderen (TRF) (1½-5) Schoolvragenlijst Kind Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence (WPPSI-R 4-7½) Indien geen taal Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest (SON-R 2½-7) Semi-gestructureerd, psychiatrisch interview waarmee stoornissen volgens criteria van de DSM-IV kunnen worden gediagnosticeerd

Schoolvragenlijst

Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence (WPPSI-R)

8 jaar Ouders Leerkracht Ontwikkelingsanamnese Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Indien niet te testen: Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) Gedragsvragenlijst voor kinderen (CBCL) (6-18) Vragenlijst rond impact ziekte: Child Health Questionnaire (CHQ) (in ontwikkeling) Leerkracht Gedragsvragenlijst voor kinderen (TRF) (6-18) Schoolvragenlijst

Kind Interview: Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Intelligentie-onderzoek: Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-III 6-16) Indien geen taal: Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest (SON-R 5½-17) Neuropsychologisch onderzoek: Bourdon-Vos Test (6-16) Test of Everyday Attention for Children (TEA-ch) (6-16) 15 Woordentest van Kalverboer (6-12) Complexe Figuur van Rey (CFR) (6-14) Tower of London (TOL) (7-80) Wisconsin Card Sorting Test (WCST) (6½-89) Belevingsonderzoek (i.e., vragenlijsten, projectieve testen): Competentiebelevingsschaal voor Kinderen (CBSK) (8-12) Vragenlijsten rond impact ziekte: Child Health Questionnaire (CHQ) (in ontwikkeling) Ook nog andere testen en vragenlijsten op indicatie: Zinaanvultest (ZAT), Children’s Apperception Test (CAT), Vier Affecten, Familie-Relatie-Test (FRT),… FRT=Deze test geeft informatie over hoe kind de gezinsrelaties beleeft. Het kind wijst kaartjes met verschillende teksten (zoals “ik vind die lief” of “deze is soms boos op mij”) toe aan het gezinslid bij wie de boodschap het beste past.

Test of Everyday Attention for Children (TEA-ch) 'selectieve aandacht', volgehouden aandacht, aandachtscontrole/switching

15 Woordentest van Kalverboer Verbaal auditief geheugen, zowel op korte termijn als op lange termijn.

Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC)

Bourdon-Vos Test Selectieve en volgehouden aandacht

Complexe Figuur van Rey (CFR) Visuele geheugen, zowel op korte als op lange termijn + visuoconstructieve vaardigheden.

Tower of London (TOL)

Wisconsin Card Sorting Test (WCST)

Competentiebelevingsschaal voor kinderen (CBSK) De CBSK geeft een indruk van de wijze waarop een kind zichzelf ervaart en hoe hij/zij zijn eigen vaardigheden en/of adequaatheid op een aantal levensgebieden inschat (schoolvaardigheden, sociale acceptatie, gedragshouding,…)

Child Health Questionnaire (CHQ) Vragen over gezondheid en welzijn van het kind Algemene gezondheid Lichamelijke activiteiten van het kind Dagelijkse bezigheden van het kind Pijn Gedrag … Zelfwaardering

11 jaar Ouders Leerkracht Ontwikkelingsanamnese Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Indien niet te testen: Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) Child Behavior Checklist (CBCL) (6-18) Vragenlijst rond impact ziekte: Child Health Questionnaire (CHQ) (in ontwikkeling) Leerkracht Teacher’s Report Form (TRF) (6-18) Schoolvragenlijst

Kind Interview: Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Intelligentie-onderzoek: Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-III 6-16) Indien geen taal: Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest (SON-R 5½-17) Neuropsychologisch onderzoek: Bourdon-Vos Test (6-16) Test of Everyday Attention for Children (TEA-ch) (6-16) 15 Woordentest van Rey (12+) Complexe Figuur van Rey (CFR) (6-14) Tower of London (TOL) (7-80) Wisconsin Card Sorting Test (WCST) (6½-89) Belevingsonderzoek (i.e., vragenlijsten, projectieve testen): Youth Self Report (YSR) (11-18) Competentiebelevingsschaal voor Kinderen (CBSK) (8-12) Vragenlijst rond impact ziekte: Child Health Questionnaire (in ontwikkeling) Ook nog andere testen en vragenlijsten op indicatie

Youth Self Report (YSR) Gedragsvragenlijst voor kinderen van 11-18 jaar - de door de jongere zelf in te vullen versie van de Child Behavior Checklist (CBCL).

16 jaar Ouders Leerkracht Ontwikkelingsanamnese Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Indien niet te testen: Vineland Adaptive Behavior Scales (VABS) Child Behavior Checklist (CBCL) (6-18) Vragenlijst rond impact ziekte: Child Health Questionnaire (CHQ) (in ontwikkeling) Leerkracht Teacher’s Report Form (TRF) (6-18) Schoolvragenlijst

Kind Interview: Schedule for Affective Disorders for School-AgeChildren (K-SADS) Intelligentie-onderzoek: Wechsler Intelligence Scale for Children (WISC-III 6-16) Indien geen taal: Snijders-Oomen Niet-verbale intelligentietest (SON-R 5½-17) Neuropsychologisch onderzoek: Bourdon-Vos Test (6-16) Test of Everyday Attention for Children (TEA-ch) (6-16) 15 Woordentest van Rey (12+) Complexe Figuur van Rey (CFR) (6-14) Tower of London (TOL) (7-80) Wisconsin Card Sorting Test (WCST) (6½-89) Belevingsonderzoek (i.e., vragenlijsten, projectieve testen): Youth Self Report (YSR) (11-18) Competentiebelevingsschaal voor adolescenten (CBSA) (12+) Vragenlijst rond impact ziekte: Child Health Questionnaire (in ontwikkeling) Ook nog andere testen en vragenlijsten op indicatie

15 Woordentest van Rey

Competentievragenlijst voor adolescenten