Opleiding Jeugdgezondheidszorg

Presentatie over: "Opleiding Jeugdgezondheidszorg"— Transcript van de presentatie:

1 Opleiding Jeugdgezondheidszorg
HET LAGERE SCHOOLKIND DEEL 2: SCREENING VAN GEDRAGS- EN EMOTIONELE PROBLEMEN Opleiding Jeugdgezondheidszorg Eline Van Hoecke UZ-Gent Kinderpsychologie 13 maart 2009

2 OVERZICHT Algemene assessment van probleemgedrag
1.1. Categoriale benadering 1.2. Dimensionele benadering 2. Diagnostiek bij kinderen met ADHD 3. Psychodiagnostiek bij enuresis en blaasfunctiestoornissen 4. Psychodiagnostiek bij slaapproblemen

3 Algemene assessment van probleemgedrag

4 1.1. Categoriale benadering (DSM-IV)
= Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (APA, 1994) # diagnostische instrument = classificatiesysteem (5 assen) As I = klinische stoornissen (of syndromen) As II = persoonlijkheidsstoornissen As III = lichamelijke ziekten en aandoeningen As IV = psychosociale moeilijkheden en omgevingsfactoren As V = Global Assessment of Functioning (GAF)

5 1.1. Categoriale benadering (DSM-IV)
Gebaseerd op afspraken tussen specialisten Observatie van waarneembare symptomen Bepaalde combinatie van klachten stoornis: Ja/Nee vb. gedragsstoornis:  3/15 symptomen Belangrijke vraag: lijdt dit kind (en zijn gezin) onder de stoornis ? (cfr. As V) Co-morbiditeit: frequent bij kinderen

6 1.1. Categoriale benadering (DSM-IV)
Diagnostisch interview Gestandardiseerd vragen Gebaseerd op DSM-classificaties Vb.1: Diagnostic Interview Schedule of Children (DISC) Vb.2: Amsterdams Diagnostisch Interview voor Kinderen en Adolescenten (ADIKA)

7 1.2. Dimensionele benadering
Bepaald kenmerk meten (vb. IQ, gedragingen,..) Vergelijking met leeftijdsgenoten Meer of minder psychische problemen Cut-offs: percentielscores ( categorie) Vb.1: Child Behavior Checklist (CBCL) Vb.2: Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor kinderen (HiPIC)

8 1.2. Dimensionele benadering
Child Behavior Checklist (CBCL; Achenbach, 1999) = Gedragsbeoordelingsvragenlijst (Verhulst, 1998) Subschalen Teruggetrokken Lichamelijke klachten INTERNALISEREND Angstig/depressief Denkproblemen Sociale problemen Aandachtsproblemen Delinquent gedrag Agressief gedrag EXTERNALISEREND

9 1.2. Dimensionele benadering
Child Behavior Cheklist (CBCL) 120 items Leeftijdscategorieën: 1,5 – 5 jaar / 6 – 18 jaar / > 18 jaar Multi-informant: Ouder (CBCL) / leerkracht (Teacher Report Form; TRF) / jongeren (vanaf 11j; Youth Self Report (YSR)) T-scores (M = 50; SD = 10): T-score  67 = sub-klinisch T-score  70 = klinisch

10 1.2. Dimensionele benadering
Voordelen CBCL: Sluit beter aan bij ontwikkelingspsychopathologie Vragenlijstmethode sluit beter aan bij snel wisselende en verder ontwikkelende vaardigheden bij kinderen Geen harde criteria voor psychische stoornissen Wat is ‘normaal’ en ‘abnormaal’ ? vb. druk gedrag Wie beoordeelt ?

11 1.2. Dimensionele benadering
Nadelen CBCL: Enkel internaliserende / externaliserende problemen Geen oog voor zeldzame stoornissen vb. autisme, encopresis, selectief mutisme,… Voordeel DSM-IV Wereldwijde communicatie tussen hulpverleners

12 1.2. Dimensionele benadering
Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor Kinderen (HiPIC; Mervielde & De Fruyt, 1999) Gebaseerd op de Big Five of het VijfFactorenModel (VFM; Costa & Mc Crae, 1992) 6-12 jaar: structuur vrije ouderlijke beschrijvingen 5 factoren: Extraversie Welwillendheid Consciëntieusheid facetten Neuroticisme Vindingrijkheid Stanine-scores (gem = 5; SD = 2)

13 1.2. Dimensionele benadering
Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor Kinderen (HiPIC; Mervielde & De Fruyt, 1999) VFM = representatie vd normale variatie aan persoonlijkheidsverschillen Dimensionele benadering = extreme variant vd normale persoonlijkheid Onderzoek structuur maladadptieve trekken en hun relatie tot adaptieve trekken Vakgroep Ontwikkelings- en Persoonlijkheids-psychologie (UGent; Mervielde, De Fruyt, De Clercq, Van Leeuwen,…)

14 1.2. Dimensionele benadering
Hiërarchische Persoonlijkheidsvragenlijst voor Kinderen (HiPIC; Mervielde & De Fruyt, 1999) Substantiële correlaties tussen HiPIC-CBCL HiPIC CBCL  neuroticisme  extraversie  welwillendheid  consciëntieusheid  welwillendheid  consciëntieusheid INTERNALISEREND EXTERNALISEREND

15 HiPIC CBCL E Intern. W Extern. C Verlegenheid Expressivtiteit
Optimisme Energie 9 1 2 4 Intern. Teruggetrokken Lichamelijke klachten Angstig/depressief 80 50 75 W Egocentrisme Irritabiliteit Gehoorzaamheid Dominantie Altruïsme 6 7 3 Extern. Delinquent gedrag Agressief gedrag 60 C Prestatiemotivatie Orderlijkheid Concentratie Doorzettings-vermogen Denkproblemen 55

16 HiPIC CBCL N Sociale problemen V Totale probleemscore Angst
Zelfvertrouwen 7 2 Sociale problemen 65 V Creativiteit Nieuwsgierigheid Intellect 5 3 Aandachtsproblemen 60 Totale probleemscore 70 Noot: E = Extraversie; W = Welwillendheid; C = Consciëntieusheid; N = Neuroticisme; V = Vindingrijkheid CBCL: T-score: gem. = 50; SD = 10;  67 = sub-klinisch;  70 = klinisch HiPIC: Stanine: gem. = 5; SD = 2

17 2. Diagnostiek bij ADHD

18 Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)
DSM-IV: 3 subtypes Onoplettendheidstype Hyperactief-impulsieve type Gecombineerde type Co-morbiditeit is mogelijk Onoplettend type:  zelfwaardering,  sociale problemen en  problemen met schoowerk Hyperactieve-impulsieve type:  externaliserende gedragsproblemen en voorloper vh gecombineerde type

19 Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)
Diagnosestelling is een complex gebeuren Geen objectief meetinstrument Gedragsdiagnose gebaseerd op subjectieve rapportage ouders / LK + gedragsobservatie Wat is ‘normaal’ en ‘abnormaal’ ? Hoge comorbiditeit met CD en ODD (42.2 % %) Comorbiditeit met internaliserende problemen (13 % %) Comorbiditeit met specifieke leerstoornissen + GTS

20 Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)
Aanwezigheid symptomen in min. 2 settings Invloed van omgevingsinvloeden multi-method (interview, gedragsvragenlijsten, neuropsychologische testing, gedragsobservatie,…) multi-informant (ouders, leerkracht, hulpverlener,…)

21 Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)
Diagnostic Interview Schedule for Children (DISC-R; Ferdinand & van der Ende, 1998) ADHD, CD en ODD Ouders:  psychosociaal dysfunctioneren overraportering vh probleemgedrag Leerkracht: negatief halo-effect Kind: onbetrouwbare informatie

22 Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)
Gedragsvragenlijsten CBCL-aandachtsproblemen: cut-off score 60 ADHD-vragenlijst (AVL; Scholte & van der Ploeg, 1998) 8 items; 4-18 jaar Vragenlijst voor Gedragsproblemen voor Kinderen (VvGK; Oosterlaan, scheres, Antrop, et al., 2000) ADHD-onoplettendheidstype: 9 items ADHD-hyperactief/impulsief type: 9 items CD (Conduct Disorder): 16 items ODD (Oppositioneel Defiant Disorder): 8 items 6-12 jaar; versie ouders - leerkracht Vlaamse + Nederlandse normen

23 Aandachtstekortstoornis met Hyperactivteit (ADHD)
Testonderzoek: Intellingentie-onderzoek (WISC-R; VIQ / PIQ / TIQ) Neuropsychologische testing (TEACH, complexe figuren van Rey, STROOP Kleur Woord Test,…) Observationeel onderzoek: Direct Observation Form (DOF; Achenbach, 1986) 96 items