Uitnodigingsplanologie voor gebiedsontwikkeling als trektocht © 2011 Peter van Rooy NLBW – COMM_P_10_40361

Actualiteit 2011 (1) Op schaal NL 250.000 woningen te koop (7%). Leegstand kantoren ruim 7 miljoen m2. Leegstand winkels 13.000 en monumenten 1000. Binnenstedelijk tekort >10.000 per woning. Buitenstedelijk bouwen vergt infrastructuur. Gemeenten met grond in rood (10% art. 12). Marktpartijen worstelen met grond en vastgoed. Corporaties fors minder investeringscapaciteit. Basel-3 verplicht in 2012 tot forse afwaardering. Basel-3 verplicht banken tot hogere solvabiliteit.

Actualiteit 2011 (2) Vermindering vitaliteit in 1/3 van gemeenten. Groei huishoudens op as Amsterdam-Eindhoven. Beleggers zoeken continuïteit in rendement. Particulieren bezitten 330 mrd vrij opneembaar. Dreiging hypotheekcrash 300.000 huishoudens. Rijk staat voor structurele megabezuiniging. Mondiaal strijd om kennis, kapitaal en kwaliteit. SVIR: economie voorop, regie naar provincies. Omgevingsrecht: fundamentele vereenvoudiging. MIRT: geld naar meest renderende gebieden.

Opgaven voor Brabant Vitaliteit verlengen in de toekomst, verbreden tussen sectoren en verdiepen binnen sectoren. Veerkracht vergroten voor opvang van schokgolven in conjunctuur (tijd) en op wereldtoneel (ruimte). Volhoudbaarheid door in praktijk brengen van duurzame ontwikkeling als innovatiemotor, ruimtelijke kwaliteit als vestigingsfactor en nieuwe verdienmogelijkheden als optimale benutting van financieel potentieel.

Andere planologie 1960-2000: eerst accent op legitimatieplanologie en gaandeweg op toelatingsplanologie. Ruimtelijke ordening door planologen. 2000-2010: accent op ontwikkelingsplanologie. Overheden in publiekprivate samenwerking. Gebiedsontwikkeling als ruimtelijke reis. 2010-2040: accent op uitnodigingsplanologie. Overheden stellen kaders op hoofdlijnen. Gebiedsontwikkeling als werkwijze voor maatschappelijke opgaven met ruimtelijke betekenis.

Volhoudbare ontwikkeling

Complementaire actoren

Motivatie voor samenspel

Rollen en rolpersonen

Uitnodigingsplanologie Personen: initiatiefnemers (pripar soms pub). Principes: gedeelde waarden (pol met pro). Panorama: stip op de horizon (pol met pro). Programma: globaal ontwerp (pubpripar). Pakketten: deelprogramma’s (pubpripar). Projecten: eenheden in tijd en ruimte (pripar). Producten: objecten en materialen (pripar). Personen: gebruikers (pripar). particulier politiek privaat professionals publiek

Persoonlijke vaardigheden Jongleren met P’s in trektocht. Opwerken van bouwstenen tot nieuwe basis. Luisteren en losvragen. Uitstellen van oordelen en standpunten. Zien van relaties tussen schaalniveaus. Verbinden van mensen en inhoudelijke kennis. Schakelen in rollen en rolpersonen. Weten wanneer welke kennis nodig is. Resultaatgerichte dienstbare instelling. Transparant en vertrouwenwekkend gedrag.

Organisatiecultuur Interne eenvoud vanwege externe complexiteit. Open kennisplein ipv ingetogen beleidsmachine. Open voor het ongedachte en andersdenkenden. Maatschappelijke oriëntatie. Investeren in kwaliteit van mensen en relaties. Veilige thuishaven voor frontwerkers. Lerend omgaan met fouten. Geven en nemen van verantwoordelijkheid. Elkaar aanspreken op oud gedrag. Stoppen indien MWK niet meer overtuigend.

Meerwaarde provincie Verordening: helder nee, nee tenzij, ja mits, ja. Verbinden van korte en lange termijn. Structureel aanpakken opgaven op regioschaal. Assemblerend sturen door op te werken. Anticiperen op nieuwe wonen, werken, winkelen. Stimuleren en faciliteren van vitale coalities. Stimuleren van nieuwe financiële arrangementen. Doorhakken knopen voor regionale vitaliteit. Op schaal NL komt meerwaarde nog onvoldoende uit de verf door sectoraal beleiddenken, klassiek toetsende cultuur, vermijden van heldere keuzen, partijpolitieke perikelen, flinterdunne financieel-economische kennis en schaars opwerktalent.

Signalen praktijkschool 1 Gebiedsontwikkeling is manier van werken en sociale innovatie. Aanwijzen van gebieden met gebiedsopgaven als zodanig is iets anders. Spanning externe dynamiek en tempo van een transactionele trektocht met interne strakke planning en behoefte aan snel tastbaar resultaat. Wil organisatie als geheel een sprong maken is gemeenschappelijke taal van PS, GS, directie, management en praktijkhouders voorwaarde.

Signalen praktijkschool 2 In praktijken vormen principes of waarden zwakke schakels, waardoor discussies intern alras gaan over beleid(regels) en extern over onverbonden producten. In praktijken zijn ruimtelijke kwaliteit, duurzame ontwikkeling en nieuwe verdienmogelijkheden amper inherente proceselementen. Nog vooral losse slagroom van derden op toetje van onszelf. Het belang van het voorgaande signaal wordt breed onderschreven. Het in praktijk brengen vergt een denkomslag en dat kost enige tijd. Waak voor te snel doorschieten in instrumenten.

Signalen praktijkschool 3 Bij frontwerkers bestaat onzekerheid over hoe om te gaan met initiatieven gedurende het proces naar een nieuwe verordening. Frontwerkers hebben duidelijk behoefte aan experimenteerruimte. Zij onderschrijven dat verantwoordelijkheid geven, impliceert dat betreffende personen ook verantwoordelijkheid nemen en verantwoording afleggen. Als voorbeeld van geconstrueerde complexiteit zijn (interpretaties van) Landschappen van Allure genoemd.

Kurk waar alles op drijft Vertrouwen is het beste medicijn tegen complexiteit (Confucius). Vertrouwen is maatschappelijk kapitaal dat structureel bijdraagt aan economische groei (Henriëtte Prast). Vertrouwen is een verwachting voor de toekomst op basis van ervaringen in het verleden (Geert Mak).