Oost Flevoland Woondiensten en Energiebesparing ir. G.N. Sweringa (Truus) Directeur-bestuurder Oost Flevoland Woondiensten 28 mei 2009

Oost Flevoland Woondiensten Stichting Oost Flevoland Woondiensten Actieve, middelgrote woningcorporatie in de CO 2 -neutrale gemeente Dronten (Flevoland) woningen, garages e.d. Bezit: 70% eengezinswoningen, 1/3 van het bezit in 4 jaar gebouwd (40 jaar oud) 60 medewerkers, zelfsturende teams Aanzienlijke nieuwbouw- en verbouwopgave Eerste woningcorporatie met Energielabels Eervolle vermelding Energy Award 2006 KWH huurlabel Award Aedes Directeurencontact voor beste corporatiedirecteur 2007 / thema: Energiebesparing Winnaar NET-trofee 2008 & Nominatie NET-trofee 2007 (Nationale Energie Toekomst Trofee, initiatief VROM)

Oost Flevoland Woondiensten Het bieden van een kansrijke woon- en leefomgeving voor mensen die zwak staan op de woningmarkt in de gemeente Dronten. Missie

Oost Flevoland Woondiensten OFW beleidsplan: Samen voor kansrijk Duurzaam ondernemen: Voor OFW betekent duurzaam ondernemen dat OFW met alles wat zij doet zich haar maatschappelijke verantwoordelijkheid realiseert en dat zij met name alert is op de meerjareneffecten van haar handelen op de samenleving waarbij de effecten op het milieu zeker goed worden meegewogen

Oost Flevoland Woondiensten Energiebesparing in OFW beleidsplan ‘Samen voor kansrijk’ Energiebesparing vertaald naar doelstellingen: 30% besparing (t.o.v. 2000) in gemiddelde gasverbruik per woning in 2012 In 2012 geen E, F, G labels meer Na modernisering hebben woningen minimaal B-label Helft nieuwbouw maximaal EPC 0,7

Oost Flevoland Woondiensten Aantal nieuw gebouwde corporatiehuurwoningen in 2007: , dit is 1,35% van alle corporatiehuurwoningen Aantal corporatiewoningen in NL: waarvan gebouwd vóór 1990 Corporatiewoningen in NL naar bouwperioden

Oost Flevoland Woondiensten Energie (en milieu) besparen Convergerende doelen woningcorporatie en huurders: o Lagere woonlasten o Minder CO 2 -uitstoot o Prachtwijken o Duurzame samenleving

Bron: CBS Bewerkt door: OFW

Oost Flevoland Woondiensten Huur en energielasten per maand

Oost Flevoland Woondiensten Huur (incl. huurtoeslag) en energielasten per maand

Oost Flevoland Woondiensten Jaarlijkse stijging: Huur bij aanvang€ 4002 % Energiekosten€ %

Oost Flevoland Woondiensten Jaarlijkse stijging: Bruto huur bij aanvang€ 4002 % Huurtoeslag€ 1852 % Energiekosten€ % 32% € % € % € % € 161

Oost Flevoland Woondiensten Energielabels OFW A = Zeer zuinig, efficiënt B = Zuinig C = Relatief zuinig D = Gemiddeld E = Matig F = Slecht G = Zeer slecht, inefficiënt

Oost Flevoland Woondiensten Hoe doelstelling te concretiseren? Energielabel als beleidsinstrument bij: Voorlichting consument Bij aanbieden nieuwe woning Woningaanbod: woonkrant huurwoningen + kopers Over eigen (stook)gedrag Over het effect van woningverbetering Huurbeleid Energielabel E, F, G: 0,5% minder huurverhoging (2006) en 0,2% (2007, 2008, 2009)

Oost Flevoland Woondiensten Hoe doelstelling te concretiseren? - vervolg Energielabel als beleidsinstrument bij: Prioriteitsstelling strategisch voorraadbeleidsplan Geen woningen meer met E, F, G label in 2012 Inzicht in energiebesparing als gevolg van plannen Bij planmatig onderhoud ook isolatiewerkzaamheden meenemen Vliering  dakisolatie Dubbel glas hele woning Natuurlijk moment Aanbrengen vloerisolatie in 1200 woningen (reeds in uitvoering/planning: 562 in 2007, 175 in 2008) Voortaan altijd vloer- en dakisolatie bij modernisering Na modernisering minimaal B-label Check waar nog oude CV-ketels aanwezig zijn (zowel bij de huurwoningen als woningen van de verkooplijst)

Oost Flevoland Woondiensten Implementeren: vraagt tijd Organisatie  Mobiliseren directie, MT  visie/nieuwe koers uitdragen  Zichtbaar maken succeservaringen  Medewerkers stimuleren en mee laten denken Bedrijven werkzaam in de keten van de corporatie  Investeer in kennis, innovatieve samenwerking en communicatie  Maak het een uitdaging Overheid  Bied ruimte in infrastructuur  Maak duurzaamheid echt belangrijk in afwegingscriteria  Schiet niet in regelreflex  Welke rol? Regie, subsidiegever, regels/straffen  Opdrachtgeversrol: inspireren / selecteren

Oost Flevoland Woondiensten Implementeren: vraagt tijd - vervolg Huurders Rekening houden met gebruikersgedrag bij nieuwe technologieën (gebruiksvriendelijke apparatuur, voorlichting) Energiebesparingsmogelijkheden aanreiken (brochure, bewonersblad) Betrekken en stimuleren (Energiemarkt, lokale organisaties, gastlessen scholen) Fruithof Biddinghuizen

Oost Flevoland Woondiensten Investeer in professionaliteit Investeer in integrale kennis Investeer in kwaliteit in de keten Meeste mensen leren ervaringsgericht Investeer in opleidingen voor (jonge) mensen Bouw Installatietechniek Maatschappijleer Versterk kennisnetwerk Maak vanuit je opdrachtgeversrol duidelijk dat je het meent

Oost Flevoland Woondiensten Antwoord aan de samenleving, corporaties besparen 20% energie in 10 jaar Meten is weten Woonlasten of huren / rente Let op bouwproces en overlast voor eerste bewoners Gebruik natuurlijke investeringsmomenten Maak samen werken aan duurzaamheid leuk Let op binnenklimaat / gezondheid Van improviseren naar (lean) organiseren Maak duurzaamheid unique selling point

Oost Flevoland Woondiensten Stimuleringsmaatregelen Energie Investerings Aftrek (EIA) – Ministeries Financiën, EZ (uitvoering SenterNovem en Belastingdienst) – Woningcorporaties  Woningen verbeteren: minimaal 2 energielabels beter – 11% voordeel per investering – Minder energielasten voor huurders – Met terugwerkende kracht per 1 april 2009 – EIA is ook voor andere ondernemers die investeren in energiebesparende technieken en duurzame energie in hun onderneming. Groenfinanciering Tegen lagere rente financieren van (een deel van) de hypotheek van een duurzaam nieuwbouwproject of een duurzaam renovatieproject (woningbouw) dat een groenverklaring heeft

Oost Flevoland Woondiensten Resultaten meten en zichtbaar maken…

hoekwoning tussenwoning punt 2 Basis bouwkundige maatregelen 3 Isolatie 4 Extra bouwkundig 5 Installaties + water

Oost Flevoland Woondiensten % realisatie besparing %

Oost Flevoland Woondiensten

De Walvisstraat: 900 m³ gasbesparing per woning Besparing: ± € 600 per jaar Besparing: ± € 800 per jaar B-Label A-Label

Oost Flevoland Woondiensten Totale jaarlijkse besparing huurder na moderniseringen en plaatsing CV-ketels: Gas1,4 miljoen m³ minder CO 2 –uitstoot2,46 miljoen kilo minder Gasrekening huurders€ lager (gemiddelde gasprijs 2008 € 0,67) Huursom 2009€ Huurverhoging 2009 (2,5%)€

Oost Flevoland Woondiensten Interne duurzaamheid Alle aspecten die samenhangen met onze hulpmiddelen, kantoor en dergelijke Wat kunnen we in onze directe omgeving doen aan duurzaamheid? Werkgroep interne duurzaamheid Medewerkers ontwikkelen op duurzaamheidgebied Leveranciers meenemen in ontwikkeling Inkoopbeleid Gedragscomponent medewerkers Inrichting besluitvorming duurzaam: – bedrijfseconomische maar tevens – sociaal-culturele en – ecologische afwegingen Borging binnen organisatie + monitoren

Oost Flevoland Woondiensten Interne duurzaamheid - toetsingscriteria Aspecten van duurzaamheid waarop getoetst wordt: – besparing van gebruik van fossiele brandstoffen en beperking CO 2 -uitstoot – hergebruik van materialen (cradle tor cradle) – beperking en scheiding van afval – beperking gebruik van materialen – gebruik duurzaam (maatschappelijk verantwoord) geproduceerde materialen

Oost Flevoland Woondiensten Genomen maatregelen Maatregel Digitaal post- en archiveringssysteem Groene energie kantoor Dubbelzijdig printen (als standaardinstelling) Gescheiden inzamelen afval Kringlooppapier voor printen, kladblokken e.d. FSC-keurmerk briefpapier en enveloppen Nieuwe PC’s met laag energieverbruik Nieuwe website (inschrijven, mijn ofw, brochures) Duurzaam geproduceerde koffie Recycling cartridges van printers via Clini-clowns Fietsenplan voor woon-werkverkeer van medewerkers Twee fietsen voor algemeen gebruik van medewerkers van OFW Gebruik oplaadbare batterijen E-nieuwsbrief voor relaties Elektronische kerstkaart Aanschaf vier energiezuinige auto’s (A+ label) voor opzichters Plaatsen nieuwe afzuiger in de werkplaats Volledig rookvrij maken van het kantoorgebouw (geen rookruimte)

Oost Flevoland Woondiensten Te nemen maatregelen Maatregel Ontwikkeling van een duurzaamheidchecklist voor de inkoopfunctie Leveranciers op basis van checklist toetsen op duurzaamheid Bij aanschaf bedrijfsauto’s minimaal een B-label Stimuleren fietsen in de kern Dronten Verbouwing kantoor; beperking gas- en elektraverbruik Voorkeur voor openbaar vervoer (indien mogelijk) ten opzichte van autogebruik Carpoolen Terugdringen uitprinten digitale stukken, gebruik van PC en beamer bij overleggen Formeren van een werkgroep voor interne duurzaamheid Elkaar aanspreken op duurzaam gedrag Verdere ontwikkeling van de interactieve onderdelen van de website, waardoor minder brieven verstuurd worden

Oost Flevoland Woondiensten Automatisering en duurzaamheid  Vervangen servers  Energiebesparende technieken  Waardoor minder koeling nodig  Nieuwe PC’s  Sneller (tijdsbesparing)  Energiezuinig  Website o.a.  Inschrijven woningzoekenden  Mijn OFW  Raadplegen informatie / brochures

Oost Flevoland Woondiensten 3 crises Kredietcrisis Economische crisis Duurzaamheidscrisis Anders (‘lean’) organiseren moet!

Oost Flevoland Woondiensten Vraag niet wat het land voor jou doet, maar denk na wat jij voor het land doet (Kennedy) Denk van buiten naar binnen, denk vanuit de belangen van de samenleving en de bewoners Toon visie en leiderschap Denk in termen van ontwikkeling, neem mensen mee Heb aandacht voor de overgang van een project naar de staande organisatie Neem bewoners/consumenten serieus Neem de bedrijven die met je samenwerken mee in het leerproces Kijk naar hoe het is en niet naar hoe het hoort te zijn In de bestaande bouw is het meeste te halen

Oost Flevoland Woondiensten Vragen Oost Flevoland Woondiensten tel fax Postbus AB DRONTEN Bezoekadres: De Noord