ORDEHANDHAVING IN MASSASITUATIES Politie Rotterdam-Rijnmond 25 october 2012

Openbare Orde (OO) Wat is OO? In evenementenpractijk (vergunningen!) is het de afwezigheid van overlast Misdrijven tegen OO: misdrijven die als gemeenschappelijk kenmerk hebben dat zij gevaar opleveren voor het maatschappelijk leven en de natuurlijke orde der maatschappij (Bron: Politieacademie: Thesaurus PK) – Voorbeelden: – Aanzetten tot haat – Deelneming aan criminele organisatie – Godslastering – Huisvredebreuk – Openlijke geweldpleging – Opruiing Risicokaart Nederland: – Paniek in menigte – Verstoring openbare orde – Paniek/verstoring

3 CROWD MANAGEMENT DRANK, VERVELING & TUIG Een case Project X in Haren

DE ACHTERGROND In 2012 kwam de film PROJECT X uit Project X is a 2012 comedy film directed by Nima Nourizadeh The plot follows Thomas (Thomas Mann), Costa (Oliver Cooper) and J.B. (Jonathan Daniel Brown), three friends who plan to gain popularity by throwing a party, a plan which quickly escalates out of their control. The film was presented as a home video from the perspective of an attendee using a camera to document the night's events. De film was volgens de kritiek een ernstige misser (misogyn, drugs idealiserend, etc), maar voor pubers een cult-film Following the release of Project X, many parties were inspired by the film. On March 9, 2012, "Project M" became the first event to gain media attention after a party invite was posted on Twitter by high schooler Mikey Vasovski, and was subsequently passed to thousands of users, to the point that the message was being resent once per second. A Houston party attracted between 500 and 1,000 guests, but resulted in the death of one person after at least one attendee started firing a gun when police attempted to break up the event Door relatieve rijkdom, onafhankelijkheid en gierende hormonen zijn Nederlandse jongelui snel voor een feestje te porren Nederland is geen erg sensationeel land, dus is te verwachten: “The search for exitement in an unexiting world” Bier en blowen zijn in ons land een integraal onderdeel van de jeugdcultuur Door hoge internetdeelname in Nederland komen berichten snel door

WAT GEBEURDE ER? Via een Facebookuitnodiging voor een verjaardagsfeestje van Merthe Weusthuis werden ca mensen uitgenodigd Meer dan 2000 kwamen opdagen Na aanvankelijk leuk ‘feestje’, kwamen rond 19 uur vele nieuwe deelnemers, met veel nieuw bier. Tussen 20 en 21 uur escaleerde het ‘feest’ hard. Na ca een uur was ergste voorbij Omstreeks 1 uur was alles weer rustig Schade volgens gemeente: 30 gewonden, en millioenen schade aan straatmeubilair, voertuigen, winkels en woningen en tuinen. Er waren 35 arrestaties

Wat ging fout? Er was veel onzeker en ambtenarij had daar geen goede draaiboeken of scenarios voor (nog even doorzingen..) De 1000 feestgangers ‘s middags wilden een leuke dag Dus ze pakten samen op de plek van de verjaardag Ze dronken bier en aten weinig Tussen zes en zeven kwamen n.a.v SMS, Media en Twit berichtgeving veel nieuwe bezoekers, waaronder types die hier een gelegenheid zagen ‘los’ te gaan En na verloop van tijd verveelde men zich toch wel wat Ze zochten dus naar leukere dingen En die waren alleen maar aanwezig in de vorm van ME Dus de ME moest voor vertier zorgen en dat deden ze Dit leidt tot Wij-Zij vorming Zelfs nu nog zoekt men de oorzaak in de techniek (c2000)

Wat had gedaan moeten worden? 1.Grondiger verkenning van het voortraject (US, Canada, Duitsland, Frankrijk, internetsites) 2.Horizontale communicatie vooraf, via dezelfde lijnen die de feestgangers gebruiken 3.Beter reageren op inlichtingen en betere communicatie 4. Contracten sluiten voor ‘hoogwaardig’ amusement, inclusief security 5.Zorgen voor bewegwijzering en gidsen volgens ‘Nijmeegs model’ 6.Alcoholverbod duidelijk vooraf communiceren 7.Strikte handhaving alcoholverbod 8.Instellen van ‘spotters’ en directe aanhouding van bekenden van politie 9.Geen verticale organisatie, maar flexibiliteit en resilience

Wat zei de commissaris? Teksten van commissaris Dros bij Pauw & Witteman: “Het is zo dat de districtschef van Groningen daar ook heel nauw bij betrokken is geweest” “We waren uitermate goed voorbereid: We hadden er voor gekozen om langs de lijnen van crisis en rampen lijnen de projectstructuren neer te zetten, met een regionaal beleidsteam en met een operationeel team” “Het is allemaal een beetje jargon maar het geeft aan hoe serieus we de zaken opnamen. Het was allemaal keurig netjes bezet door politiemensen en door mensen van de hulpverleningsdiensten en ik heb me bij het begin van de avond aangesloten bij het gemeentelijk beleidsteam” (blijkt later om 20:30 te zijn geweest) “Ik ben begin van de avond ben ik geweest bij het team van leidinggevenden die leiding gaf aan de operaties op straat, opnieuw een beetje jargon, dat is de staf grootschalig en bijzonder optreden”

9 CROWD MANAGEMENT DR 2, VERVELING, WRAAK & TUIG Een case Veronica Sunset Grooves Hoek van Holland

DE ACHTERGROND SPECIFIEK In regio Rotterdam Rijnmond zijn een aantal Hooligangroepen, meer of minder verbonden met Feyenoord, actief Bij een aantal gelegenheden die zomer, maar ook al daarvoor, trachtten zij zich te manifesteren Dit festival aan het einde van het seizoen, was kennelijk een goede gelegenheid om “los te gaan” Los gaan gebeurt bij voorkeur in drukke en chaotische situaties ALGEMEEN Door relatieve rijkdom, onafhankelijkheid en gierende hormonen zijn Nederlandse jongelui snel voor een feestje te porren Nederland is geen erg sensationeel land, dus is te verwachten: “The search for exitement in an unexiting world” Bier en blowen zijn in ons land een integraal onderdeel van de jeugdcultuur Door hoge internetdeelname in Nederland komen berichten snel door

WAT GEBEURDE ER? Er kwamen meer mensen dan verwacht op af Daardoor was de politieinzet niet groot genoeg In de loop van de dag waren er al verscheidene incidenten Deze werden gerapporteerd maar kwamen niet door Daardoor werd onvoldoende opgeschaald 2 leden van de ROG worden herkend en belaagd om 23:30 2 collegas komen te hulp Zaak escaleert Er wordt door agenten geschoten op belagers Om 23:45 komen beredenen en houden de aanvallen op Balans:1 dode en verschillende zwaargewonden. Vele getraumatiseerden (ook bij politie) Opvallend is de levendige geruchtvorming

Wat ging fout? Onderschatting bezoekersaantallen, waardoor chaotische sfeer ontstond Verloren gaan van waarschuwingen door collegas dat er lui kwamen met kwade bedoelingen Door deze twee factoren te weinig voorbereiding op mogelijke ongeregeldheden Er waren weinig politiemensen op het terrein en ook de security blonk niet uit door aanwezigheid De verbindingen, die juist in zo’n geval cruciaal zijn, lieten het vaak afweten Zelfs nu nog zoekt men de oorzaak in de techniek (c2000)

Wat had gedaan moeten worden? 1.Grondiger verkenning van het voortraject 2.Grotere aandacht voor inlichtingen ‘uit de eerste hand’ 3.Overwegen of voor publiek bij dit soort feesten puur luisteren wel voldoende is om verveling tegen te gaan 4.Zorgen voor bewegwijzering en gidsen volgens ‘Nijmeegs model’ 5.Opnieuw bedenken van drugsbeleid in deze drugsdoordrenkte situaties 6.Alcoholverbod duidelijk vooraf communiceren 7.Strikte handhaving alcoholverbod 8.Instellen van ‘spotters’ en directe aanhouding van bekenden van politie 9.Geen verticale organisatie, maar flexibiliteit en resilience

Gelijkenissen Bij beide cases zijn in voortraject veel fouten gemaakt Leiding was zo druk met eigen besognes dat men niet meer nieuwsgierig was naar wat relmakers beweegt Bij beide cases zien we dan ook de besluitvorming misgaan, de resulterende chaos geeft ‘tuig’ kansen De organisatie was niet flexibel/resilient genoeg: beslissingsbevoegdheid lag te hoog We zien in beide gevallen, dat het zich niet verdiepen in ‘begrijpen’ leidt tot routine oplossingen (en kreten als tuig) De effecten van drank en drugs zijn bekend, maar er werd in beide gevallen weinig tegen ondernomen Relmakers kunnen alleen in chaos gedijen en wachten tot het donker is Beide cases geven aanleiding tot wijsheid achteraf

Verschillen In Haren was het puur verveling, in HvH was wel amusement, maar daar was wraak een factor In Haren was iets betrekkelijk nieuws aan de hand, HvH liep deels via bekende patronen In Haren waren inlichtingen dubbelzinnig, in HvH veel duidelijker Haren ligt in de provincie, HvH in de randstad Haren voornamelijk alcohol en blowen, HvH bovendien coke en partydrugs In Haren kon veel stuk, op het strand weinig In Haren voldoende collegas en ME voor assistentie, in HvH niet

CROWD MANAGEMENT Principes van crowdmanagement

Wat zeggen de grote veldheren? So it is said that if you know your enemies and know yourself, you can win a hundred battles without a single loss. If you only know yourself, but not your opponent, you may win or may lose. If you know neither yourself nor your enemy, you will always endanger yourself. Sun Tzu (544bC-496bC) It is more important to know the plans of the enemy than to have a perfectly worked out plan for your own side Napoleon Bonaparte ( )

De ontwikkeling van rellen kent TRAAGHEID (Chaos model) OMVANGCRISISOMVANGCRISIS NEGATIEVE GEBEURTENISSEN

CRISIS Is altijd een kwestie van falen bestuursorganen Ernstige en plotselinge verstoring van normale gang van zaken en organisatievormen: HET WORDT NOOIT MEER ALS VROEGER Vraagt: Nieuw normen en organisatievormen: CHAOS! Improvisatie of zelfredzaamheid in crisis vraagt richting. Mensen zoeken leider omdat die de richting kan wijzen Leiderschap = identificatie: Naar de mensen toe Als een leider o.g.daarvan vertrouwd wordt, is hij effectief DUS : JE MOET DE MENSEN KENNEN Anders: Crisis is situatie waarin verantwoordelijken bang zijn om fouten te maken en dus vnl trachten huid te redden P= VRM 2 Gevolg: nadruk op preparatie die Leider onkwetsbaar maakt

VRIEND VIJAND VERWACHT ONVERWACHT DOELGERICHT SPEELS ACHT SOORTEN MASSA HvH Haren

Drie soorten gevaar 1)Gevechten – Komen in verschillende vormen voor: Individueel, Mobbing, Groepen. – Lastigst zijn intergroepsgevechten, vooral die met politie – Duren meestal kort: bestaan uit lange series agressieve episoden – Vnl projectielen, maar sterke neiging tot imitatie wapens vijand 2)Ongelukken – Ongelukken komen overal voor maar zijn bij massa’s extra gevaarlijk – Oorzaak ligt vaak in onvoorspelbare toevalligheden – Preparatie kan veel goedmaken, bv. Logistiek reddingseenheden – Communicatie is bij preventie en repressie van groot belang 3)Gedrang – Is zonder meer het gevaarlijkst: verdrukking en vertrapping – Is vooral resultaat van bewegende dichte massa’s (> drie per m 2 ) – Kan alleen door goede voorbereiding tegengegaan – Logistiek: Ruime in en uitgangen, geen kruisende stromen, noodplannen

© 2006 JP van de Sande RuG Quasi-stationnaire evenwichten (Lewin, 1952) Begin toestand: Verhoog druk in gewenste richting: Verlaag kracht in ongewenste richting

DUWEN

TREKKEN

© 2006 JP van de Sande RuG WIJ – ZIJ conflict COMPETITIE MACHTS TACTIEKEN CATEGORISATIE CONFLICTCONFLICT EXT.ATTRIBUTIE MISPERCEPTIE INGr- OUTGr BIAS STEREOTYPEN MOREEL (DIABOLISERING) VIRIEL COMMITMENT RECIPROCITEIT AROUSAL CONFLICTCONFLICT COHESIE INGr-COOPERATIE

© 2006 JP van de Sande RuG Door conflict wederzijds vijandbeeld INDIVIDUENALLEMAAL HETZELFDE VRIEND VIJAND HELD GEK of ROEKELOZE MENS ROBOT VERZETSSTRIJDER TERRORIST goed slecht dapper laf sterk GEVAARLIJK maar toch zwak taai koppig WIJZIJ

Goed Bezig

Vredesorganisatie en Oorlogsorganisatie 1.Opleidingen lang 2.Selectie op bestuurlijke capaciteiten 3.Carrière gebaseerd op foutvermijding 4.Doelen langere termijn 5.Democratische instelling en leiderschap 6.Zorg voor correcte procedures 7.Sancties voor relatief kleine afwijkingen 8.Rivaliteit tussen diensten 9.Professionalisering 10.Preparatie 1. Opleidingen kort 2.Selectie op inspiratie en enthousiasme 3. Carrière gebaseerd op prestaties 4. Doelen korte termijn 5.Autoritaire instelling en leiderschap 6. “Cutting the red tape” 7. Polarisatie in sancties 8. Overkoepelend doel reduceert rivaliteit 9. Improvisatie 10. Veerkracht

Uitgangspunten samengevat De mens is tot alle kwaad geneigd Omdat rellen etc sporadisch voorkomen, staat de overheid continu in de ‘vredesstand’ Ontwikkelingen in massa's lijken betrekkelijk langzaam te gaan, tot ineens een soort explosie volgt (Flash points) In crisis situaties vraagt men om één richting Alle gebeurtenissen hebben vele verschillende oorzaken. Analyseer dit krachtenveld! Het is zaliger te trekken dan te duwen Wat U van anderen denkt, denken zij van U U bent waarschijnlijk Goed bezig

CROWD MANAGEMENT

© 2006 JP van de Sande RuG Drie soorten crowd management in tijdschema MOBILISATIEACTIE PREPARATIE 1) Crowd management 2) Crowd control EVENTUEEL: 3) Riot control De nacht voor het evenement

© 2006 JP van de Sande RuG 1) Crowd management Doel: ordelijk en profijtelijk verloop massabijeenkomst Regeling en begeleiding – Aan en afvoer; Voorkomen verstopping en stremming – Geen kruising vervoers- of voetgangers-stromen – Dranghekken, barricades, draaihekken, wegwijzers – Veiligheidsdiensten, gidsen, stewards – Regelgeving, communicatie van regels, plan bijstelling regels – Noodplannen, calamiteitenplannen (+ nodige reserves) – Communicatie met massa, tussen personeel en met leiding – Voorkomen lange wachttijden en gevoel van doelloosheid – Sfeermakers, kleuren, verlichting, muziek – Catering, toiletten, garderobes, voertuigstalling – Bescherming tegen weer: Temperatuur, neerslag, wind

© 2006 JP van de Sande RuG 2) Crowd control Doel: voorkomen rellen en andere uitbarstingen Preventie en proactie – Kundige en ervaren leiding. Afwezigheid groupthink en routinedenken – Informatie over sfeer, plannen betrokkenen. Inzicht in statistische kansen – Kennis over soorten geweldsuitbarstingen (amusement vs. onderhandeling) – Heldere draaiboeken met verschillende scenario’s en noodplannen – Coordinatie tussen diensten – Adequate verbindingen (betrouwbaar, niet afluisterbaar) – Beschikbaarheid getrainde verkenners/observatoren + procedures – Gerichtheid op spanningsverlaging (Geen hoorns, heli’s etc, alcoholbeleid) – Snelle en onopvallende verwijdering ‘harde kern’ – Vermijden anonimiteit (helm etc), en ‘oorlogsvoorbereiding’ – Contact hebben en houden met publiek, beleefd, open, correct, en met gein – Handhaaf tolerantiegrenzen vroeg en strikt – Vermijdt Win-Verliessituaties tot het uiterste

3) Riot control Doel: uitschakelen tegenstander Gevechtsactie – Ken je tegenstander, en pas strategie en tactieken daaraan aan – Gebruik misleiding – Zorg voor heldere en eenduidige strategie – Tracht tegenstander te concentreren i.p.v verspreiden – Tracht zoveel mogelijk de ‘leiders’ uit te schakelen – Probeer eigen mensen onder controle te houden – Leg zoveel mogelijk beslissingsbevoegdheid in het veld – Wees duidelijk in communicatie naar tegenstander – Kies omgeving waar weinig stuk kan – Bedenk dat bluffen niet meer helpt – Heb geduld

PROBLEEMOPLOSSEN voor crowdmanagers

CROWD MANAGEMENT Conclusies & aanbevelingen Het draait altijd om hetzelfde en het herhaalt zich steeds

Enkele aanbevelingen voor crisismanagers U kunt zich niet op alles voorbereiden Wel kunt u zich voorbereiden op kritiek achteraf Bedenk: Hoe bezorgder u bent voor uw eigen baan, hoe meer die gevaar loopt De enigen die echt iets kunnen uitrichten zijn zij die met publiek/tegenpartij in contact zijn HOE BETER GEORGANISEERD EEN SYSTEEM IS, HOE KWETSBAARDER VOOR VERSTORINGEN CCTV en communicatiemiddelen zijn geen vervanging voor werkelijke communicatie Mensen kunt u niet veranderen, situaties wel Een crisis is een systeem met fasering, bedenk steeds wat het systeem is en in welke fase het is

Enkele aanbevelingen voor bestuurders Huidige maatschappij aanzienlijk softer dan ooit Burgers zijn er aan gewend geraakt dat staat voor alles zorgt (Leviathan) Staatsmacht berust vooral op regels Dan wordt uw persoonlijke macht zwakker Regels zijn niet aan te spreken, de α wel De α dat bent U Aanvallen door burgers op overheid ontstaan door Wij-Zij gevoel Dat nemen we niet weg door mooie woorden Dus: Er op uit, zoek de identificatie! Ga kijken!