werken met zorg werk maken van zorg pedagogische werkdag ....school

werken met zorg werk maken van zorg

een kijk op ... PRODIA : protocollen diagnostiek een vernieuwd zorgcontinuüm HGW : handelingsgericht werken

SITUERING PRODIA (PROtocollen DIAgnostiek) : consensus verschillende netten : onderwijskoepels en CLB overheid wetenschappelijk onderzoek

SITUERING PRODIA (PROtocollen DIAgnostiek) : Integratie van verschillende denkkaders protocollen een continuüm van zorg Handelingsgericht werken - HGW (school) Handelingsgerichte diagnostiek – HGD (CLB) Faire diagnostiek (kansarmen en allochtonen) Rechtspositie en hulpverleningshouding

SITUERING protocollen Handelingsgericht werken - HGW (school) PRODIA (PROtocollen DIAgnostiek) : Integratie van verschillende denkkaders protocollen concreet uitgewerkte procedures om in de diagnostische praktijk te handelen en te beslissen specifieke instrumenten met de interpretatie- en beslissingscriteria in functie van een vraag. = de leidraad om het diagnostisch proces te structureren een continuüm van zorg Handelingsgericht werken - HGW (school) Handelingsgerichte diagnostiek – HGD (CLB) Faire diagnostiek (kansarmen en allochtonen) Rechtspositie en hulpverleningshouding

http://www.prodiagnostiek.be/index.php http://www.prodiagnostiek.be/w_pdf_algemeen_deel.php http://www.prodiagnostiek.be/taal/ls_pdf_lezen_spellen.php http://www.prodiagnostiek.be/rekenen/r_pdf_rekenen.php http://www.prodiagnostiek.be/zb-vb/zbvb_pdf_zb-vb.php http://www.prodiagnostiek.be/hb/hb_pdf_hb.php

preventieve basiszorg zorgvisie fase 0 preventieve basiszorg fase 1 verhoogde zorg zorgvisie fase 2 zorgvisie uitbreiding van zorg overstap naar school op maat fase 3

een continuüm van zorg zorgvisie - “Een opvatting over hoe de zorg georganiseerd moet zijn uitgaand van een bepaald mensbeeld.” - “De missie van een school/scholengemeenschap over haar idee, normen en waarden over zorg, de aard en de omvang van de doelgroepen, het zorgbeleid, de vormgeving van de organisatie en de middelen binnen haar onderwijscontext.” zorgvisie

zorgvisie zorgvisie zorgvisie Fase 0: preventieve basiszorg   Fase 1: verhoogde zorg zorgvisie zorgvisie Fase 2: uitbreiding van zorg Fase 3:overstap naar school op maat

SITUERING PRODIA (PROtocollen DIAgnostiek) : Integratie van verschillende denkkaders een continuüm van zorg Handelingsgericht werken - HGW (school) Handelingsgerichte diagnostiek – HGD (CLB) Faire diagnostiek (kansarmen en allochtonen) Rechtspositie en hulpverleningshouding

Een visie op onderwijs Adaptief onderwijs : omgaan met verschillen / gelijke kansen Sommige kinderen profiteren onvoldoende van de onderwijsleeromgeving. Daarom : doelbewust afstemmen van de onderwijsleersituatie op verschillen tussen leerlingen van dezelfde groep.

Handelingsgericht werken (HGW) De uitgangspunten 1. onderwijs- en ondersteuningsbehoeften 2. afstemming en wisselwerking 3. de leerkracht doet er toe 4. aandacht voor het positieve 5. constructieve samenwerking 6. doelgericht (samen)werken 7. systematisch en transparant

Methodiek voor onderwijs Gemeenschappelijk visie en taal Wetenschappelijk ondersteund (evidence based) Mee in evolutie met de nieuwe kijk op zorg en handicap (maatschappelijke ontwikkelingen) Kwaliteitsindicatoren voor zorgbeleid

HGW onderwijsbehoeften en ondersteuningsbehoeften Uitgangspunt 1 Uitgangspunt 1: Onderwijs- en ondersteuningsbehoeften Van wat het kind heeft, naar wat het kind nodig heeft… (idem voor ouders en leerkracht) Analyse, diagnostiek, advisering en begeleiding richten zich op wat de leerling nodig heeft om een doel te bereiken, zodat het onderwijs- en opvoedingsaanbod beter kan afgestemd worden op zijn specifieke noden. We zoeken niet naar schuld, maar naar een passende aanpak Welke zijn de specifieke onderwijsbehoeften van deze leerling? Evolutie in denken van wat een leerling heeft (diagnose, stoornis) naar wat hij nodig heeft qua aanpak. Hoe doelgericht omgaan met verschillen? Hoe ziet het gewenste aanbod en/of de gewenste aanpak er voor deze leerling uit? Vanuit de verzamelde gegevens uitzetten wat een kind nodig heeft: een instructie die…, opdrachten die…, klasgenoten die…, een leerkracht die… Wat heeft een positief effect? Wat heeft deze leerkracht nodig om deze leerling het gewenste onderwijs te kunnen bieden? Welke ondersteuningsbehoeften heeft hij? Wat zijn de vragen en ondersteuningsbehoeften van de ouders? Wat hebben zij nodig om hun kind te helpen binnen de grenzen van wat voor hen haalbaar is? Welke leerlingenkenmerken kunnen in een gegeven context worden geplaatst om als specifieke onderwijsbehoeften vertaald te kunnen worden? Kan de aanpak worden afgestemd op wat de leerling hier en nu nodig heeft? HGW 15

onderwijsbehoeften en ondersteuningsbehoeften Bewuste redenering : van wat ‘heeft’ de groep/het kind naar wat heeft de groep/het kind ‘nodig’ om een bepaald leerdoel te bereiken. hulpzinnen : de leerling heeft - instructies nodig die…… - opdrachten/materialen nodig die……. - leeractiviteiten nodig die……… - feedback nodig die……… - groepsgenoten nodig die…….. - een leerkracht nodig die……….. - ouders nodig die………… - een leeromgeving nodig die ………..

onderwijsbehoeften en ondersteuningsbehoeften van probleembespreker naar nadenken over doelen en aanpak oplossingsgericht werken geeft perspectieven het concretiseert afstemming: hoe kunnen we dit aanpakken? opent een communicatiekader: ADHD, dyslexie, ASS geeft niet altijd zicht op onderwijsaanpak maar kan richtinggevend zijn… gelijke onderwijsbehoeften: geeft indicaties voor je preventieve basiszorg ondersteuningsbehoeften: wat heb ik nodig als leerkracht om die aanpak te realiseren ?

afstemming en wisselwerking Robert Marzoan Uitgangspunt 2 afstemming en wisselwerking Uitgangspunt 2: Transactioneel (afstemming en wisselwerking) Voortdurend is er wederzijdse beïnvloeding tussen de persoon en zijn omgeving, tussen de leerling en zijn context. Het gaat om transacties, om wisselwerking (= transactioneel). Elk probleem in zijn context plaatsen: ‘deze leerling van deze ouders, in deze klas, bij deze leerkracht, in deze school heeft een moeilijkheid, hoe kunnen we dat aanpakken’? De context kennen, geeft handvatten om te handelen. Dit gericht gebruiken bij het formuleren van adviezen. Respect hebben voor verschillen tussen leerkrachten, ouders, kinderen. Een advies zal daarom altijd op maat zijn en komt tot stand in overleg. HGW 18

afstemming en wisselwerking Effectieve leerkrachten behandelen niet alle leerlingen hetzelfde Wat is het effect op de aanpak van deze leerling in deze klasgroep en kan ik die afstemmen op wat nodig is? Kijken naar ‘problemen’ als: - Welke klas heb ik? - Hoe kan ik als leerkracht mijn aanpak organiseren zodat ik een zo goed mogelijk antwoord heb op die onderwijsbehoeften - Wat is haalbaar voor mij?

centrale thema Leerling – leerkracht – klas : een driehoeksrelatie (uit: Leerkracht – Veerkracht , p.46 ) leerkracht centrale thema ouders buurt samenleving leerling klas

HGW 58% De leerkracht doet er toe Uitgangspunt 3 Robert Marzoan Robert Marzano Uitgangspunt 3: De leerkracht doet ertoe Er bestaat een intussen bijna legendarisch onderzoek van Robert Marzano waarin hij de leerontwikkeling bij kinderen meet: zonder onderwijs is dat 6% per jaar, bij de minste effectieve leerkracht 14% en bij de meeste effectieve leerkracht 58%. Los van het feit dat ook de schoolorganisatie en de thuiscontext een zeer belangrijke rol spelen, is dat toch wel een sterk cijfer: 58%, of elk jaar tot meer dan de helft van wat je reeds kent erbij verwerven… De leerkrachten realiseren passend onderwijs en leveren daarbij een cruciale bijdrage aan een positieve ontwikkeling van leerlingen op het gebied van leren, werkhouding en sociaal-emotioneel functioneren. Dit geldt zowel voor het omgaan met de diversiteit in de klassengroep (bvb. preventie en differentiatie) als voor het omgaan met meer specifieke behoeften van leerlingen. Om het onderwijs- en opvoedingsaanbod beter af te stemmen op wat leerlingen nodig hebben, moeten ook de ondersteuningsbehoeften van leerkrachten een duidelijke plaats krijgen in een handelingsgerichte zorgwerking. De leerkracht geeft aan wat hij/zij zelf kan en wat hij/zij verder nodig heeft: kennis over…, materiaal dat…, ondersteuning voor…, een zorgcoördinator die…, collega’s om… HGW 21

De leerkracht doet ertoe van onderwijsbehoeften naar ondersteuningsbehoeften van de leerkracht  De leerkracht is de spil van veranderingsprocessen Wat heb ik nodig om een gewenste aanpak te bieden? Wat herinner je zelf bij het idee van een ‘goede’ leerkracht?

Meta- analyse 35 jaar en 1200 onderzoeken Marzano (2007) Schoolsucces 80% leerlingenkenmerken 20% thuissituatie binnen die 20% impact op ontwikkeling leerling: 33% door schoolfactoren - 66% door de leerkracht Leerontwikkeling bij kinderen 6% per jaar zonder onderwijs 14% bij de minste effectieve leerkracht 58% bij de meeste effectieve ... of elk jaar tot meer dan de helft van wat je reeds kent, erbij verwerven… Leerkracht pak je kans, benut de invloed die je hebt !

Leerkrachten maken een verschil (Karin Verschueren, 2009) Rol is niet spectaculair groot, maar wel betekenisvol Negatieve interacties zijn risicofactor voor ontwikkeling kind Openlijk kritiek in de klas: meer kans op probleemgedrag en minder kans op diploma. Voor kwetsbare leerlingen is positieve relatie compenserend. Feedback van leerkracht beïnvloedt sociale positie kind: andere kinderen nemen het over. verbeter het relationele,positieve klasklimaat

“ “ HGW Positieve aspecten Uitgangspunt 4 Uitgangspunt 4: Positieve aspecten Al te vaak ligt de focus op de problemen, op wat niet goed gaat, wat de werkelijkheid geen recht doet. Aandacht voor het positieve en de sterke kanten biedt tegengewicht tegen een te negatief beeld van kind – leerkracht – klas – school - ouders. Het zorgt er ook voor dat men weer moed heeft. Positieve kenmerken van kind/leerkracht/ouders en ook situaties waarin de problemen niet voorkomen, bieden aangrijpingspunten om te handelen. Het positieve versterken, leidt tot betere resultaten dan het zwakke of negatieve ombuigen. HGW 25

Aandacht voor het “positieve” “Enkel focussen op problemen richt ons onbewust op wat niet goed gaat en zoeken bevestiging van onze zorg…” Systematisch zoeken naar sterke kanten van het kind, de ouders en de leerkracht(en) hulpzinnen Wanneer gaat het wel goed? Verbeter de samenwerking met kind, collega’s en ouders Verhoog het gevoel van competentie; ze biedt perspectieven. Motivatie neemt toe bij de leerling en de leerkracht Benutten in aanpak = effectieve.(start tot model van aanpak)

belang van ernsttaxatie objectiveren van de klacht probleemanalyse op basis van concrete gedragingen aan- of afwezigheid van positieve kenmerken en protectieve factoren hoe meer risicofactoren en hoe minder protectieve factoren, hoe ernstiger

HGW constructieve samenwerking Uitgangspunt 5 Robert Marzoan Uitgangspunt 5: In constructieve samenwerking Leerkrachten, ouders, leerlingen en CLB participeren actief en als partners, elk vanuit hun eigen deskundigheid. Alle vragen, zorgen en verwachtingen ernstig nemen en respecteren. Het belang van samenwerken verwoorden. En de dingen ook samen doen (intake en advies)! Leerkracht en CLB-medewerker zijn professionals, ouders en leerlingen zijn ervaringsdeskundigen. De leerling is een belangrijke partner: De manier waarop hij zichzelf ziet, bepaalt zijn gedrag en motivatie om te veranderen. Hij heeft zelf vaak goede verklaringen en simpele oplossingen. Praat niet alleen over en tegen hem, maar ook mét hem. HGW 28

constructief samenwerken = constructief communiceren Samenwerken met alle participanten en alle partijen vanuit hun deskundigheid Ouders zijn welkom op school  gemeenschappelijk belang : hun kind constructieve oudergesprekken gedeeld verantwoordelijk:  leerkrachten zijn de onderwijsprofessionals  ouders zijn de ervaringsdeskundige Praten met of over leerlingen en ouders?

HGW Doelgericht samenwerken Uitgangspunt 6 Robert Marzoan Uitgangspunt 6: Doelgericht Elke handeling, elke stap moet nodig en nuttig zijn in functie van afgesproken doel. Bepalen waar we naartoe willen. Bepalen waarom welke informatie nodig is om efficiënt te handelen. Slechts onderzoeken wat strikt noodzakelijk is om deze vraag te beantwoorden. Het afnemen van methodeonafhankelijke toetsen en het gebruik van leerlingvolgsystemen moet in verhouding staan tot de informatie die ze opleveren betreffende de onderwijsbehoeften. Het resultaat van een goed overleg is een advies dat antwoord geeft op de hulpvraag, voor alle partijen wenselijk en haalbaar is en door iedereen gedragen kan worden. HGW 30

Doelgericht samenwerken concrete doelen voor leerlingen een haalbaar en realistisch handelingsplan uitgangspunt : - Wat heeft dit kind nodig? - Wat heeft de leerkracht nodig om doel te bereiken? belang van de beginsituatie (beeldvorming) : - Wat weten we al? Wat willen we nog weten?....

Doelgericht werken haalbare en realistische doelen (SMART) voor leerlingen en ouders gerichte feedback en evaluatie gevoel van competentie voor de leerkracht en voor de leerling. planmatig werken Wat willen we veranderen en is dit veranderbaar ?

HGW Systematisch en transparant Uitgangspunt 7 Robert Marzoan Uitgangspunt 7: Systematisch en transparant Eerst denken, dan doen is de rode draad doorheen HGW en HGD. Nauwkeurigheid en volledigheid in het verzamelen van relevante informatie verhogen de kans op goed advies. Vandaar ook het belang van een goede intake en het reflecteren in teamverband. Formulieren en documenten helpen om volledig en nauwkeurig te zijn. Ze zijn doordacht en functioneel opgesteld met de bedoeling steun te bieden en geen planlast te veroorzaken. Alle stappen overzichtelijk systematiseren, komt een samenhangende en goed onderbouwde besluitvorming ten goede. Systematisch werken geeft houvast, leidraad en geheugensteun voor zorgteam en CLB-medewerkers. Transparantie: iedereen kent, begrijpt en gebruikt de afgesproken werkwijze. Dit komt ook de sfeer, de relaties en het proces van acceptatie ten goede. Ouders, leerlingen en leerkrachten weten wat er gebeurt en waarom. Ze worden nauw betrokken en tussentijds geïnformeerd. Stap 1: Wat weten we al? Stap 2: Wat willen we nog meer weten? En waarom?  Als we dat weten, dan betekent dat voor de aanpak dat… Stap 3: Transparant maken van datgene waarmee we bezig zijn HGW 33

Systematisch en transparant van denken naar doen als rode draad doordachte formulieren en documenten ondersteunen systematiek en transparantie Wie doet wat, wanneer en hoe? Hoe evalueren en wanneer volgen we op? Zijn alle participanten betrokken en wordt er gecommuniceerd? Zijn documenten functioneel?

Bronnenmateriaal Pameijer N. & van Beukering T. : HANDELINGSGERICHTE DIAGNOSTIEK – een praktijkmodel voor diagnostiek en advisering bij onderwijsleerproblemen. Uitgeverij Acco, 2004 Pameijer N., van Beukering T., Schulpen Y., & Van de Veire H. : HANDELINGSGERICHT WERKEN OP SCHOOL – samen met leerkracht, ouders en kind aan de slag. Uitgeverij Acco, 2007 Pameijer N., van Beukering T., de Lange ,Schulpen & Van de Veire H.: Handelingsgericht werken in de klas. Uitgeverij Acco, 2009

werken met zorg werk maken van zorg Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Brugge

werken met zorg werk maken van zorg Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Brugge