Vereniging van Nederlandse Gemeenten Bezuinigen en gemeenteschuld Jan van der Lei, 19 september 2012

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Boterberg ↓ Melkquota Europese politiek Schuldenberg ↓ Schuldquota

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Nadere Europese afspraken Boete bij tekort > 3% en schuld > 60% bbp als niet wordt meegewerkt aan verbeterpad. Begroting geschoond voor conjunctuur op termijn structureel in evenwicht (0% ± 0,5%). Minimaal 0,5% tekortverbetering per jaar bij toegroeien naar begroting in evenwicht en terugdringen 1/20 deel van te hoge emu-schuld. Verplichte regels beheersing emu-saldo en emu- -schuld in wet HOf. Ook voor lokale overheden!

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Nederland (nog steeds) in recessie

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Emu-tekort veel hoger dan geraamd Schuld loopt door voortdurende grote emu-tekorten te hoog op.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Stoppen groei schuld door aanvullende bezuinigingen

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Kijk verder dan de begroting. Let op de gemeenteschuld!

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeenten in buitenland kijken net als landen naar hun schuld.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Het ministerie van Financiën en Europa volgen de Nederlandse gemeenteschuld Ieder kwartaal leveren gemeenten met IV-3 info over schulden aan Rijk De miljoenennota spreekt alleen over bijdrage van gemeenten aan het Emu saldo en het Emu tekort Europa kijkt via IV-3 ook alleen naar bijdrage gemeenten aan Emu-saldo en Emu-tekort

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeente = Consumptiehuishouding Schulden veroorzaken rente en aflossingen.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hoezo eigen vermogen? Activa Passiva (Im-)materiële vaste activa Eigen vermogen Kapitaalverstrekkingen & leningen verbonden partijen Langlopende leningen derden Voorzieningen Langlopende uitzettingen Langlopende leningen Voorraad bouwgrond & onderhanden werk Kortlopende schuld Overige voorraden158138Overlopende passiva Vorderingen, liquide middelen & overlopende activa Balanstotaal Balanstotaal Het draait om de schuld! Bovendien is de schuld een betrouwbare maatstaf.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Gemeenteschuld heeft een nuttige functie, maar… Kosten voorzieningen die meer jaren mee gaan (riolering) worden met schuldfinanciering verhaald op gebruikers. Gebruikersrechten gebruikt voor aflossing en rente van leningen. Afschrijvingen weerspiegelen aflossingen. Rentekosten zijn extra kosten en investeringen (met geleend geld) veroorzaken afschrijvingen. Bij taken betaalt uit gemeentefonds betekent minder rente en afschrijvingen meer geld voor andere uitgaven. Hoge rentekosten en afschrijvingen verdrukken andere uitgaven.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hebben de gezamenlijke gemeenten een schuldprobleem ? Gemeenteschuld als aandeel bruto binnenlands product ongeschikt. Bruto schuld bedraagt 80% van de inkomsten

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Vergelijking schuldquotes Brussels schuldplafond van 60% bbp vertaalt naar schuld als aandeel van inkomsten bedraagt ± 130%

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Netto-schuld als aandeel van inkomsten op 1 januari 2011 Schuldposities individuele gemeenten lopen ver uiteen

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Welke ratio’s voor beoordelen gemeenteschuld? Netto schuld (per inwoner) - Voor kijken naar ontwikkeling gemeenteschuld in de tijd (schuldevolutie). Debt-ratio (= 1 – solvabiliteitsratio) - Vertekent door wel of niet activeren investeringen met maatschappelijk nut en is ook afhankelijk van structurele kenmerken. Netto schuld als aandeel van de inkomsten - Geeft indicatie van rentedruk. Relatieve grootheid en levert daarom goed vergelijkingsmateriaal.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Netto schuld (en Debtratio) Activa Passiva (Im-)materiële vaste activa Eigen vermogen Kapitaalverstrekkingen & leningen verbonden partijen Langlopende leningen derden Voorzieningen Langlopende uitzettingen Langlopende leningen Voorraad bouwgrond & onderhanden werk Kortlopende schuld Overige voorraden158138Overlopende passiva Vorderingen, liquide middelen & overlopende activa Balanstotaal Balanstotaal

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Wanneer is de schuld te hoog? Netto schuld : exploitatie > 130% (en debtratio > 75 %) Voorzichtigheid geboden bij: netto schuld : exploitatie > 90% Voor oordeel ook kijken naar: Uitstaande leningen derden & voorraad bouwgrond Onbenutte belastingcapaciteit (noemereffect) Ontwikkeling totale inkomsten (noemereffect) Risico’s uitgavensfeer

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Schuldquote èn solvabiliteitratio Nederlandse gemeenten Het kengetal solvabiliteit ratio is spiegelbeeld van debtratio.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Schuld, doorgeleend geld en voorraad bouwgrond Rente wordt doorberekend bij verstrekte leningen en voorraden bouwgrond. Maar op voorraden (grond) en doorgeleend geld loopt gemeente risico.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Hoe kom ik van hoge schulden af? 1. Verlaag niveau investeringen beneden het niveau van de afschrijvingen 2. Verkoop overbodig gemeentebezit 3. Bouw voorraden bouwgrond af 4. Creëer positief resultaat voor bestemming reserves door verlaging van de kosten 5. Verhoog belastingen en kostendekkendheid tarieven 6. Herindeling met rijkere gemeenten

Vereniging van Nederlandse Gemeenten En schuld verdampt Evenwichtschuldquote is gelijk aan: Groei schuld / inkomsten Groei inkomsten / inkomsten Inflatie en groei reële inkomsten laten (op termijn) de schuldquote dalen. Bij groei inkomsten blijft schuldquote ondanks een lichte groei van de schuld gelijk. Schuldfinanciering vormt zo inkomstenbron.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Ontwikkeling gemeenteschuld ontleedt Bruto schuld gemeenten in 1910 € 188 miljoen Bruto schuld gemeenten in 2010 € miljoen Maar schuldquote is in periode flink gedaald! Inflatie-index = 1,0 Inflatie-index = 22,8 2. Inwoners = 6,0 miljoenInwoners = 16,7 miljoen 3. BBP/inwoner (€ 2010) = € 4.186BBP/inwoner (€ 2010) = € Aandeel in bbp = 6,4%Aandeel in bbp = 9,7%

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Historie groei reële schuld gemeenten

Vereniging van Nederlandse Gemeenten Schuldruimte voor de toekomst Hoe hoog is de netto schuldquote? En hoe zit het met de voorraden grond en leningen aan derden? Krimp economie door recessie moet nog worden vertaald in lagere inkomsten van rijk. Met nieuwe taken stijgen inkomsten € 6 miljard Inflatie bedraagt per jaar iets meer dan 2% Bevolking Nederland groeit met gemiddeld inwoners per jaar. Maar in meerdere gemeenten krimpt bevolking.

Vereniging van Nederlandse Gemeenten