Financieel Management Instrumenten Financieel Management BSN Nederland 4 november 2005 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Onderwerpen Jaarrekening Van ‘Loo van Eck De artikelen Kostprijsbepaling Subset vragen Terugblik visiedag Case BLM Verkoopprijs en assortimentsbeslissingen Beslissingsondersteunende calculaties Budgetteren Investeringsbeslissingen Waarde van een onderneming Ratio-analyse 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostprijzen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostprijsbepaling Systemen De functies van kostprijzen De indeling van kosten Inrichting van de systemen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenprijsbepaling Kosten: De geldswaarde van de voor het produceren van goederen en diensten noodzakelijkerwijze opgeofferde productiemiddelen Waarde Prijs Kosten Dekking Verspillingen Prijsgrondslag Opportunity costs Sunk costs 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostprijsbepaling Systemen: Enkelvoudige opslagmethode Meervoudige opslagmethode Kostenplaatsmethode 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Enkelvoudige opslagmethode Per functie Uurtarief = bruto jaarsalaris * overheadfactor declarabele uren per jaar Overheadfactor = totale bedrijfskosten + winstopslag bruto jaarsalarissen fee-earners Andere verschijningsvormen Direct costing Bruto margemethode 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Direct costing Bruto margemethode Verkoopprijs -/- variabele kosten = dekkingsbijdrage vaste kosten Let op: variabele kosten niet directe kosten !!! Bruto margemethode Verkoopprijs -/- inkoopprijs = bruto marge Globale resultatenanalyse Waardering exclusief dekking voor vaste kosten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Meervoudige opslagmethode Meerdere opslagpercentages ter dekking van de kosten van verscheidene afdelingen Cijfers in € 1.- Advieswerk Project uitvoering Bruto jaarsalaris fee-earner 75,000 37,500 Sociale lasten 17,500 12,500 Autokosten etc. 12,500 + 7,500 + Personeelskosten fee-earner 105,000 57,500 Opslag fee-earner 10% 10,500 + 30% 17,250 + Totale personeelskosten 115,500 74,750 Opslag indirecte kosten 40% 46,200 + 40% 29,900 Opslag holdingkosten 10% 11,550 + 10% 7,475 + Totale kosten 173,250 112,125 Directe uren 1.200 1.400 Uurtarief excl. winstopslag 144 80 Winstopslag 25% 36 + 25% 20 + Calculatorisch uurtarief 180 100 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Meervoudige opslagmethode Calculatorisch uurtarief Cijfers in € 1.- Advieswerk Projekt uitvoering Meervoudig 180 100 Enkelvoudig 194 83 Verschil (14) (7%) 17 20% (75,000 x 3.1)/1200 = 194 (37,500 x 3.1)/1400 = 83 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenverbijzondering Het zo volledig en correct mogelijk toekennen van de totale bedrijfskosten aan de kostendragers Synoniemen: kostenallocatie, cost allocation Kostendragers: De produkten die een bedrijf vervaardigt of de opdrachten (jobs) die het in uitvoering neemt Kostenverdelingsvraagstuk of kostendekkingsvraagstuk 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenplaatsmethode Synoniem: productiecentramethode, standaardkostprijsmethode Transfer price: dekking van kosten voor interne levering van goederen of diensten Soorten kostenplaatsen Profit center: afdeling met verantwoordelijkheid voor kosten en dekking Cost center: afdeling met verantwoordelijkheid voor alleen de kosten Revenu center afdeling met verantwoordelijkheid voor allen de opbrengsten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenplaatsmethode Kostenplaats: Verzameling van alle kosten die in een productieorganisatie gemaakt worden voor de uitoefening van een bepaalde functie Ingesteld tbv de kostprijscalculatie en kostenbeheersing Meestal een afdeling 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenplaatsmethode Registratie van de kosten naar: Kostensoorten Kostenplaatsen Kostendragers Kostenverdeelstaat en kostendekkingsstaat Kostenverdeelsleutel 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenplaatsmethode Kostenverdeelstaat + + + + T T T 4 november 2005 soorten Kosten plaatsen Hulpkosten plaatsen Zelfstandige kostenplaatsen Laatste kostenplaatsen Kostendrager + T + T + T + 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostenplaatsmethode Doorbelastingen: Directe methode Step down-methode Reciprocal methode Inzichtelijkheid is bepalend voor het gebruik van de informatie 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De functies van kostprijzen Periodieke resultaatbepaling Tarief en kostprijsberekening Resultaten analyse Management informatie Planning en beheersing 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De functies van kostprijzen Periodieke resultaatbepaling Period matching: Toekennen van opbrengsten en kosten aan periodes Voorzichtigheidsprincipe: opbrengsten nemen als ze zijn gerealiseerd kosten nemen zodra ze bekend zijn Relatie met het productieproces: het ontstaan van de producten en de inzet van productiefactoren 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De functies van kostprijzen Tarief en kostprijsberekening totale kosten Kostprijs= totale aantal geproduceerde eenheden 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De functies van kostprijzen Resultatenanalyse Bedrijf/afdeling Bestedingsresultaat: werkelijke kosten -/- begrote kosten Bezettingsresultaat: (werkelijke bezetting -/- normatieve bezetting)*tarief Per tarief Prijsverschillen: (werkelijke prijs -/- begrote prijs)*werkelijk verbruik Per project/Product Transactieresultaat: verkoopsprijs -/- calculatorische kostprijs Efficiencyresultaat: (werkelijk verbruik -/- normatieve verbruik)*tarief 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De functies van kostprijzen Management informatie Investeringsbeslissingen Assortimentsamenstelling Prijsbeleid Make or buy beslissingen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De functies van kostprijzen Planning en beheersing Voorcalculatie Nacalculatie Verschillenanalyse Management by exception 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostprijsbepaling Complicaties: Variabiliteit Toerekenbaarheid Waardering Investering Overlopende activa/passiva 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De indeling van kosten Variabiliteit Vaste (constante) kosten: Kosten waarvan het totaal niet of sterk vertraagd reageert op veranderingen in de activiteitenomvang per stuk variabel Variabele kosten: Kosten waarvan het totaal toeneemt of afneemt bij een zelfs geringe toeneming of afneming van de produktie-activiteiten per stuk vast 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De indeling van kosten Variabiliteit Vaste kosten: Variabele kosten: Periodekosten Schaalvoordelen Relevant range Sunk costs Variabele kosten: Volumegebonden kosten Proportioneel variabel Progressief/degressief variabele kosten Trapsgewijs variabele kosten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De indeling van kosten Variabiliteit Differentiële of incrementele kosten Differentiële kostprijs Marginale kosten en opbrengsten Cost-volume analyse Contributiemarge Break-even point 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De indeling van kosten Toerekenbaarheid Directe kosten: Kosten die specifiek ten behoeve van een bepaald soort product zijn gemaakt Indirecte kosten: Kosten die niet speciaal voor een soort product zijn gemaakt, maar voor de gehele productie en afzet Prime kosten Overhead kosten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De indeling van kosten Kostensoorten Categorische kostenindeling: Grond Grond- en hulpstoffen Arbeid Duurzame produktimiddelen Diensten van derden Belastingen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De indeling van kosten Kostenplaatsen: Functionele indeling Een geheel van gegroepeerde taken Inkoop Produktie Veiligheid Marketing Administratie 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostprijsbepaling Kostprijsbepalingssysteem: rekeningschema wijze van begroten analyse mogelijkheid wijze van denken 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Kostprijsbepaling Inrichting van de systemen: Business Balanced Scorecard Activity based costing 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Business Balanced Scorecard kritische succesfactoren CSF’s omgevingsfactoren performance indicatoren PI’s Bedrijfsmissie bedrijfsstrategie doelstellingen tolerantiegrenzen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Business Balanced Scorecard Bedrijfsperspectieven W&V, Balans, Cashflow klantentevredenheid, retention rate personeelstevredenheid, doorloop- tijden, uitval, ziekte opleiding, time to market, time to develop, leervermogen van de organisatie FINANCIEEL hoe zien aandeelhouders het bedrijf KLANTEN hoe zien klanten het bedrijf INTERNE BEDRIJFSPROCESEN proceskwaliteit INNOVATIE verbeteren van processen/producten kern-competenties 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Business Balanced Scorecard Een geheel van oorzaak- en gevolgrelaties Kwantificeren van de relaties Grafische weergave Vier tot zes bedrijfsperspectieven Een tot drie CSF’s per perspectief Een tot vier PI’s per CSF Elke PI zijn eigen toterantiegebied Verantwoordelijkheid plus acties 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Activity based costing Costdrivers: Factoren die variaties in de indirecte kosten goeddeels verklaren Kostentoerekening gebaseerd op Output: delingscalculatie Input: opslagmethode Proces: productiecentramethode en activety based costing 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Activity based kostenmanagement Doelstelling Het beheersen van kostenveroorzakers, en niet zozeer die kosten zelf. Door de kostenveroorzakers te beheersen, beheerst men op lange termijn ook de kosten zelf. Kostenveroorzakers Oorzaken die ten grondslag liggen aan het ontstaan van kosten van activiteiten Denkend in DDD De factoren die bepalend zijn voor de mate van inzet van productiemiddelen Activiteiten Datgene wat een organisatie doet, de manier waarop de tijd wordt besteed en de resultaten van het proces 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Activity based kostenmanagement Implementatie Inventarisatie van activiteiten Hoe gedetailleerd, hoe waarborg je volledigheid Bepalen van kostenveroorzakers (cost drivers) Meetbaarheid en causaliteit Vaststellen van de inzet van productiefactoren (cost pools) Toerekenbaarheid Toerekenen van de kosten van activiteiten aan producten Tarieven per cost driver Denkend in DDD Bepalen van de per activiteit te realiseren dekking 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Subset groep 1 Subset vragen Vragen ? Subset groep 1 Vragen Hoe ziet financiële strategie vorming eruit? Hoe verloopt idealiter dit proces? Gaarne ondersteuning bij ALP onderwerpen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Subset groep 1 Subset vragen Stelling ? Subset groep 1 Stelling Niet cash is king maar future free cashflows is king! 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Subset vragen Subset groep 2 Vragen ? Wanneer gebruik je indirecte/directe kosten en wanneer vaste/ variabele kosten? Hoe kun je op objectieve en representatieve wijze de prijselasticiteit van dienstverlening vaststellen? 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Subset vragen Subset groep 2 Stellingen ? Fatsoen is niet te regelen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Subset vragen Subset groep 3 Vragen ? Hebben ratio’s wel informatiewaarde als de achter liggende branche gegevens onvoldoende bekend zijn? Hoe ga je bij kostprijsbepaling en verkoopbeslissingen om met moeilijk voorspelbare externe factoren? Is er een richtlijn voor de mate van up to date zijn voor financiële sturingsinformatie? Wat is de beste mannier om als bedrijf financieel de vinger aan de pols te houden? 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Pauze 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Verkoopprijs en assortimentsbeslissingen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Verkoopprijs en assortimentsbeslissingen Product/dienst: Fysiek produkt Totaal produkt Emotioneel produkt Markt: Volledige concurrentie Oligopolie Monopolie 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Verkoopprijs en assortimentsbeslissingen Overige factoren Prijszetter / Prijsvolger Korte termijn / Lange termijn Bezetting Opportunity costs Prijsdiscriminatie/prijsdifferentiatie 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beslissingsondersteunende calculaties 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beslissingsondersteunende calculaties Make our buy beslissingen Produktiekosten van machine A en van machine B Dekking van vaste kosten in een verliessituatie De break even-analyse Het capaciteitsvraagstuk De economische levensduur 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Make our buy beslissingen Vaste kosten €500.000,= Variabele kosten € 20,= Kosten uitbesteding € 40,= Het indifferentiepunt 40q = 500.000 + 20q 20q = 500.000 q = 25.000 onderdelen < 25.000 onderdelen: uitbesteden 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Productiekosten van machine A en van machine B Machine A Machine B Vaste kosteen per jaar € 600.000,= € 800.000,= Variabele kosten per eenheid € 8,= € 6,= Het indifferentiepunt 8q + 600.000 = 6q + 800.000 2q = 200.000 stuks q = 100.000 stuks > 100.000 stuks, machine B aanschaffen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Dekking van vaste kosten in een verliessituatie Vaste kosten € 400.000,= per jaar; Variabele kosten € 26,= per stuk Verkoopprijs € 30,= per stuk, maar met € 2,= dalend per jaar Verkoopvolume Jaar 1 2 3 4 5 Stuks 100.000 75.000 50.000 25.000 nihil Verwachte verkoopopbrengst van productiemidelen nihil Bij onmiddelijke stopzetting valt de gehele dekking van de vaste kosten weg 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De break even-analyse Vaste kosten € 800.000,= per jaar; variabele kosten € 75,= per stuk Verkoopprijs (exclusief omzetbelasting) € 200,= per stuk Opbrengst: 200q Productiekosten: 800.000 + 75q Break even-punt: 200q = 800.000 + 75q 125q = 800.000 q = 800.000/125 = 6.400 stuks 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De break even-analyse c Break even afzet q = p-v c: Vaste kosten per jaar p: Verkoopprijs (exclusief omzetbelasting) per stuk v: Variabele kosten per stuk p-v: Brutowinstmarge 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De break even-analyse Break even-punt: Totale brutomarge = totale vaste kosten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De break even-analyse Kosten/ totale opbrengst totale kosten Opbrengsten variabele kosten vaste kosten aantal stuks 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Het capaciteitsvraagstuk Rationele overcapaciteit Initiële overcapaciteit Overcapaciteit vanwege de ondeelbaarheid van het produktiemiddel Seizoenovercapaciteit Overcapaciteit als veiligheidsmarge Onvermijdelijk en voorzienbaar, derhalve doorberekenen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Het capaciteitsvraagstuk Irrationele overcapaciteit Overcapaciteit als gevolg van planningsfouten in het verleden Conjuncturele overcapaciteit Vermijdbaar of onvoorzienbaar, derhalve niet doorberekenen Overcapaciteit is structureel, onderbezetting is tijdelijk 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De economische levensduur Technische levensduur De maximale periode waarover een productiemiddel een bijdrage aan de productie kan leveren Economische levensduur De maximale periode waarover het economisch verantwoord is van een productiemiddel gebruik te maken 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De economische levensduur Complementaire kosten Alle kosten die gemaakt moeten worden voor het vervaardigen van een produkt, muv de kosten van het produktiemiddel waarvan men de levensduur wil bepalen Loonkosten Grondstofkosten Kosten van diensten van derden Kosten van het duurzame produktiemiddel Afschrijving Rente ? 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

De economische levensduur Kostprijs Skp economische levensduur gebruiksduur 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Budgetteren 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Budgetteren Defenities: Het vertalen van operationele plannen naar financiële gevolgen Het naar beneden managen van de verwachtingen van je baas 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Budgetteren Functies: Nadere invulling geven aan middellange termijn plan Allocatie van productiemiddelen Ondersteuning van operationele planning en beheersing Basis voor resultaten analyse Kostprijsberekening Ondersteuning financiering 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Investeringsselectie 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Investeringsselectie Het investeringsbedrag Investeringsbeoordeling Onzekerheid Keuze uit diverse projecten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Het investeringsbedrag Investeren Het aanleggen van activa die gezamenlijk een bepaalde productie mogelijk maken Soorten Initiële Uitbreidings Vervangings Sociaal, wettelijk of maatschappelijk vereiste De investeringsbegroting 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Investeringsbeoordeling Selectiecriteria Terugverdientijd Gemiddelde boekhoudkundige rentabiliteit Netto contante waarde Interne rentabiliteit 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Terugverdientijd Pay back period Het aantal perioden dat nodig is om de huidige investeringsuitgaven terug te verdienen via de positieve netto ontvangsten die in de toekomst uit de investering voortvloeien Investering = ∑ netto-ontvangsten Prioriteitenvolgorde houdt geen rekening met netto-ontvangsten na de pay out time tijdruimtelijke verdeling van de cash flows 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Gemiddelde boekhoudkundige rentabiliteit Gemiddeld geïnvesteerd bedrag = aanschaffingsbedrag + restwaartde 2 Gemiddelde boekhoudkundig rendement = gemiddelde nettokasstroom -/- gemiddelde afschrijving gemiddeld geïnvesteerd bedrag X 100% 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Netto contante waarde Future value = Present value + rente = Voorbeeld: bedrag € 1.000; rente 10%; twee jaren Einde jaar 1 € 1.000 + (€ 1.000 x 10/100) = € 1.100 2 € 1.100 + (€ 1.100 x 10/100) = € 1.210 Of 2 € 1.000 x (1 + 10/100) = € 1.210 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Netto contante waarde Begrippen Enkelvoudige rente samengestelde rente Interest over disconto over startkapitaal eindkapitaal Netto contante waarde = ∑ contante waardes van de opbrengsten - / - inverstering 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Netto contante waarde Hoeveel is nu 8 jaren lang € 150.000,= ontvangen waard bij 8% rente 2 7 8 CW = € 150.000 / 1,08 + € 150.000 / 1,08 + ……. + € 150.000 + € 150.000 2 7 8 CW = € 150.000 x ( 1 / 1,08 + 1 / 1,08 + …… + 1 / 1,08 + 1/ 1,08 ) 6 7 1,08CW = € 150.000 x ( 1 + 1 / 1,08 + …… + 1 / 1,08 + 1/ 1,08 ) -/- 8 0,08CW = € 150.000 x ( 1 – 1 / 1,08 ) CW = € 861.995,84 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Netto contante waarde Future value = Precent value = Precent value + rente n Precent value x (1 + p/100) = future value Precent value = Future value / (1+ p/100) 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Netto contante waarde Precent value = Future value / (1+ p/100) Voorbeeld: bedrag € 1.210; rente 10%; twee jaren Begin jaar 2 € 1.210 / ( 1 + 10/100) = € 1.100 1 € 1.100 / ( 1 + 10/100) = € 1.000 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Interne rentabiliteit Interne rentevoet = Rente percentage waarbij de NCW nihil is Wiskundig complex trail and error Uitgangspunt is de reciproke van de terugverdientijd 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardebepaling van ondernemingen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Netto verwachte contante waarde van de toekomstige opbrengsten Direct Indirect dividenden synergetisch eigen vermogen strategisch 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Goodwill = prijs -/- boekhoudkundige waardering boekhoudkundige waardering: aandelen : eigen vermogen activa : boekwaarde Goodwill aandelen : onbelast activa : Vpb 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Netto last goodwill bij activa-transactie Verkoper Koper prijs 154 154 Vpb 35% 54 54 ----- ----- inkomsten 100 kosten 100 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Financiële performance uit het verleden Indicatie voor toekomstige opbrengsten 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Methodes eigen vermogen + goodwillfactor * ANPAT eigen vermogen + goodwillfactor * ANPBT x maal het bedrijfsinkomen x maal het aantal FTE’s de normatieve benadering vergoeding van de investering CW 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Case: waardering Bedragen in € 1.000 bedrijfsinkomen 1.000 kosten 800 -/- PBT 200 tax 40% 80 -/- PAT 120 eigen vermogen 200 FTE’s 10 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Gevraagd: EV + 7x PAT EV + 4x PBT 1x het bureau-inkomen 100 per FTE 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Waardering van ondernemingen Kwaliteit van de winst verloop normalisatie componenten marktontwikkeling ouderdomsopbouw personeel conflicting accounts klantenbinding hockey stick 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Ratio-analyse 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Ratio-analyse Ratio’s Verhoudingscijfers: W&V posten in % Balansposten in % W&V posten in % van balansposten niet financieel Tijdvergelijking Bedrijfsvergelijking benchmarking Normatief 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Ratio-analyse Beoordeling van: De liquiditeit De solvabiliteit De rentabiliteit Activititen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van de liquiditeit Beschikbaarheid van middelen om kortlopende verplichtingen te voldoen Nettowerkkapitaal = vlottende activa -/- kortlopende schulden Current ratio = vlottende activa / kortlopende schulden Acid test = Quick ratio = (vlottende activa -/- voorraden) / kortlopende schulden 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van de liquiditeit Kasstroomoverzicht Staat van herkomst en bestedingen van middelen herkomst bestedingen middelen vrij maken middelen inzetten activa passiva activa passiva Nadere detaillering: afschrijvingen, winst en dividend 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van de solvabiliteit Beschikbaarheid van middelen om alle schulden af te lossen Debt ratio = vreemd vermogen / totale vermogen x 100% Interest coverage ratio = (winst vóór belasting + rentelasten) / rentelasten Weerstandsvermogen Off balance-financiering 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van de rentabiliteit De verhouding tussen opbrengst en investering Rev = nettowinst / eigen vermogen x 100% Rtv = {(winst vóór belasting -/- rentelasten) / totale vermogen} x 100% Bedrijfsresultaat = IFO = Income from operations EBIT = Income before interest and taxes Kvv = (rentelast / vreemd vermogen) x 100% Hefboomformule Rev = (1-b) x {Rtv +(Rtv -/- Kvv) x VV / EV} b is belastingpercentage 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten De omloopsnelheden van Het totale vermogen De gemiddelde voorraad De gemiddelde duur van Aan afnemers verstrekte kredieten Van leveranciers ontvangen krediet 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten Omloopsnelheid totale vermogen Omzet / totaal vermogen winst vóór belasting + rentelasten Rtv = totaal vermogen X 100% winst vóór belasting + rentelasten omzet Rtv = omzet X totaal vermogen X 100% Rtv = brutowinstmarge maal de omloopsnelheid van het totaal vermogen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten Omloopsnelheid totale vermogen nettowinst Rev = eigen vermogen X 100% nettowinst omzet totaal vermogen Rev = omzet X totaal vermogen X eigen vermogen X 100% Rev = nettowinstmarge X omloopsnelheid van het totale vermogen X X 1 / percentage eigen vermogen 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten Omloopsnelheid van de gemiddelde voorraad = Omzet / gemiddelde voorraad Let op vergelijkbare waardering Gemiddelde opslagduur = (1 / omloopsnelheid van de voorraad ) X 365 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten De gemiddelde duur van Aan afnemers verstrekte kredieten gemiddelde debiteurentegoed GDA = jaar verkopen op rekening X 12 Cashmanagement in de praktijk debiteurenstand maandeinde DBO = maand omzet X 30 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten De gemiddelde duur van Van leveranciers ontvangen krediet gemiddeld crediteurensaldo GDL = jaarinkopen op rekening X 12 Cashmanagement in de praktijk crediteurensaldo maandeinde DPO = inkopen van de afgelopen maand X 30 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005

Beoordeling van activiteiten Andere ratio’s als activiteitsmeter Dupont schema per medewerker Bezettings- en beladingsgraad Verkopen per m² m² kantoorruimte per medewerker Verhouding investeringen en afschrijvingen Groei en winstgevendheid relatie 4 november 2005 Tjalling Palmbergen© Instrumenten BSN 2005