PARTICIPATIEF LEREN IN BUURTDIENSTEN Danny Wildemeersch Hoogleraar K.U. Leuven – K.U. Nijmegen m.m.v. Carmen Mathijssen K.U. Leuven

LEREN VOOR ACTIEF BURGERSCHAP Geen eenduidige cataloog van universele competenties die geleerd kunnen worden via een vooraf bepaald (educatief) proces. Actief burgerschap is geen houding of vaardigheid die eens geleerd, voor altijd onveranderd blijft. Mensen leren geen algemeen model van actief burgerschap. Van standaardbiografie naar reflexieve biografie, ook inzake actief burgerschap. D.w.z. dat ook AB vorm en betekenis krijgt in relatie tot de uitbouw van de eigen levensloop. Daarom is actief burgerschap zelf een complex leerproces, ingebed in diverse socio-culturele contexten en in specifieke individuele biografieën. Kansen om actief te participeren zijn noodzakelijke voorwaarde voor leren voor actief burgerschap

DIMENSIES VAN LEREN VOOR ACTIEF BURGERSCHAP CONTEXT VERLANGEN VERBONDENHEID VERMOGEN

VERLANGEN Antwoorden op brede waaier aan maatschappelijke uitdagingen Traditie van engagement verderzetten Engagement verbinden met persoonlijke ontplooiing Dagelijkse overlevingsnood lenigen Verweer tegen ‘bedrei-gende’ buitenstaander Beperkte ruimte voor maatschappelijke noden Beperkte traditie van maatschappelijk engagement

VERMOGEN Belang van ervaring van ‘actorschap’ en ‘competentie’ Greep hebben op een uitdaging en het gevoel hebben ‘het verschil te kunnen maken’ Specifieke kennis en vaardigheden Neiging tot aangeleerde hulpeloosheid Klassieke hulpverlening versterkt hulpeloosheid Zelfperceptie: ‘leren’ zichzelf te definiëen als probleemveroorzakers Beperkte ‘mentale ruimte’ Beperkt vermogen tot sociaal engagement

VERBONDENHEID Gevoel verbonden te zijn met anderen Feitelijk ingebed zijn in een bredere gemeenschap Het delen van wat waardevol en kwetsbaar is Gezinnen, gemeenschap, traditie, verenigingen Traditionele verbanden minder duurzaam Ingebed in over-levingsnetwerken Beperkt sociaal kapitaal ‘Dwingend’ karakter netwerken (veel energie) Naar binnen gericht; niet mobiliserend t.a.v. buitenwereld Intense sociale controle

BUURTDIENSTEN ALS ANTWOORD Plekken voor participatie aan het maatschappelijk leven Creëren van ruimte en tijd om als producent een consument mee vorm te geven aan deze diensten Creëren van ervaringen van dienstbaarheid Creëren van ervaringen van actorschap en solidariteit Betrokkenen het gevoel geven dat ze ‘meetellen’

BUURTDIENSTEN EN VERLANGEN Systematische verkenning noden, behoeften, oplossingen (DIP) Leren ‘nood’ en ‘verlangen’ te definiëren in collectieve termen én in hun eigen taal Leren zichzelf te definiëren als probleemoplossers, o.m. door de ‘zichtbare’ resultaten Leren samenhang te zien tussen eigen noden en verderliggende noden (bv. de derde wereld)

BUURTDIENSTEN EN VERMOGEN Tijd en ruimte creëren door concrete behoeften aan te pakken (kinderopvang, fietsenatelier, sociaal restaurant) Competentie verhogen om te structureren, te plannen en te organiseren Leren de slachtofferrol achter zich te laten Leren open te staan voor het vreemde, het andere, het nieuwe

BUURTDIENSTEN EN VERBONDENHEID Nieuwe contacten via vrijwilligerswerk Uitbreiding netwerken door participatie aan opleidingen (ervaringsdeskundigen, tweede kans ..) Participatie aan structurele netwerken Actief burgerschap via werk

SLOT - BUURSTDIENSTEN CREËREN SOCIALE MEERWAARDES Sociale meerwaarde dienst of product: verhoogt de levenskwaliteit van de buurtbewoners en de leefbaarheid van de buurt Sociale meerwaarde gebruiker: door participatie aan het vormgeven van de dienst die toegankelijk en laagdrempelig moet zijn Sociale meerwaarde buurt: versterking sociale netwerken en sociale cohesie Sociale meerwaarde arbeid: creëren van duurzame tewerkstelling op maat, vertrekkend vanuit de capaciteiten van de mensen; inkomensverhogend;