Elektromagnetische compatibiliteit GSM verbod, heeft het nog zin? Ido de Boer, klinisch fysicus, Maasstad ziekenhuis, Rotterdam 7 april 2009

Inhoud EMI: het verschijnsel, de onderzoeken Wat zeggen de normen en is dat afdoende Gebruik van zenders en straling Risicoanalyse, beleid ziekenhuis En verder

Elektromagnetische Interferentie (EMI) Door andere apparatuur of zenders Interferentie op de functie van het apparaat Elektromagnetische compatibiliteit (EMC) nodig om EMI te voorkomen Normaal ECG EMI door GSM

Soorten zenders Typische kenmerken zenders Modaliteit GSM/GPRS UMTS DECT C2000/ TETRA Wifi Frequentie [MHz] 900/1800 1900 380 2400/5200 Max. vermogen [W] 2,0 0,2 0,25 1,0 0,1 Max. elektr. veld op 1 m [V/m] 10 2,8 3,5 7 2,2

Effecten op apparatuur: GSM Meestal test met generator Verschillen met echte gebruikssituatie (vermogen, signaal) Resultaten onderling niet altijd vergelijkbaar Meeste storingen bij afstand << 1 m en vermogen > 0,1 W Calcagnini et al., Health Physics 2006

Effecten op apparatuur: GSM van Lieshout et al. (AMC) in Critical Care 2007: 61 high care apparaten getest op EMI Tevens beoordeling van klinische gevolgen (H/M/L) 43% van de apparaten vertoonde storing UMTS minder storingen en kleinere afstand Geen correlatie tussen EMI en leeftijd van de apparaten

Effecten op apparatuur: GSM Voorbeelden ernstig effect: Ventilator wijzigt volume, tempo of stopt tijdelijk Infuuspomp stopt zonder alarm Dialysetoestel geeft alarm lucht in systeem, stopt Externe pacemaker inhibitie Voorbeelden matig effect: Ventilator, curves afwijkend ECG baseline afwijkingen of spikes Infuuspomp, onterechte alarmen Voorbeeld gering effect: Display wijzigingen, ruis uit luidspreker

Effecten op apparatuur: Wifi Niet alle onderzoeken laten effecten zien TNO 2007 wel enig effect: 96 apparaten getest, zender op 0,1 W Op 0 cm 10% apparaten EMI, op 10 cm 3% Max. EMI afstand was 50 cm Zenders kunnen geïntegreerd zijn in (medische) apparatuur Meerdere zenders in ruimte mogelijk DECT niet veel onderzocht, technisch vergelijkbaar met Wifi

Effecten op apparatuur: C2000 C2000 is landelijk systeem voor hulpverleners TETRA is de technologie standaard TNO 2004: 96 apparaten getest, ca. 50% EMI Grotere EMI afstanden dan bij GSM, tot 8 m 3% EMI limiet bij 5 m (1,5 m bij GSM) Dus relatief veel EMI

Bestaande normen afdoende? Algemeen IEC/EN/NEN 60601 60601-1-2: Electromagnetic Compatibility Benoemt o.a. eisen aan markeringen documentatie, specs rf emissie en gevoeligheid Limieten voor EMI gevoeligheid en ontoelaatbare effecten Limieten (versie 2001): 3 V/m voor 80 MHz – 2,5 GHz 10 V/m voor life-supporting apparatuur

Bestaande normen afdoende? Norm gaat alleen uit van elektrische veldsterkte In de praktijk blijkt patroon van het signaal van invloed Lagere frequenties meer EMI Norm biedt dus geen garantie, leeftijd apparatuur dus ook niet! Modaliteit GSM/GPRS UMTS DECT C2000/ TETRA Wifi Frequentie [MHz] 900/1800 1900 380 2400/5200 Max. vermogen [W] 2,0 0,2 0,25 1,0 0,1 Max. elektr. veld op 1 m [V/m] 10 2,8 3,5 7 2,2

Gebruik mobiele communicatie Pro Belang en verspreiding van mobiele communicatie Ook voor de zorg! Onderscheid maken tussen risico’s Contra Handhaafbaarheid speciale regels Emoties rondom (ioniserende) straling Zie bijv. www.stopumts.nl; www.stralingsrisicos.nl

Straling, gevaarlijk of niet? RTL nieuws 6-4-2009

Risicoanalyse Doelstelling: welk niveau van risicoanalyse, complexiteit? Welke factoren inzichtelijk maken? Juiste niveau van uitsplitsen en kwantificatie Hier alleen globale analyse mogelijk Zowel kans als klinisch effect Logische categorieën Afdeling (soort apparatuur en klinische effecten) Gedrag best te sturen per afdeling (voor zover onderscheid wenselijk) Hier lijkt een relative ranking methode geschikt

Welke categorieën meenemen in relative ranking? Technologieën: DECT, Wifi (en UMTS) vergelijkbaar laag risicio GSM (omvat functioneel UMTS) enig risico C2000 matig risico Adelingen: Rood: high care appratuur, kwetsbare patiënten Oranje: overige afdelingen met apparatuur Groen: buiten behandelzones (bijv. hal, restaurant) Maatregelen: verbod of niet, mate van handhaafbaarheid

Risicoanalyse R = WxBxE Hier W geïnterpreteerd als interactie zenders-apparaat, B als weergave menselijk gedrag

Risicoanalyse R = WxBxE E is hier klinisch effect, geen onderscheid binnen high care apparatuur, beleid wordt niet verder uitgesplitst

I. de Boer en B. van den Berg voor Maasstad ziekenhuis en ASz, 2005 Risicoanalyse 6. Vrijgave C2000 6 6-3 1-15 36-270 Substantieel/hoog I. de Boer en B. van den Berg voor Maasstad ziekenhuis en ASz, 2005

C2000 aparte richtlijn Landelijk beleid voor hulpverleners (VWS en BZK), ziekenhuizen ingelicht in 2004 Niet zenden vanuit ziekenhuizen Ook “Autonome Berichten” kunnen zorgen voor EMI Portofoon dus op “transmit inhibit” of geheel uit Werkwijze, uitzonderingen toegelicht in gedragscode

Risicoanalyse Scenario 1 t/m 3 lijken zonder meer mogelijk Bij scenario 4 aandacht nodig voor correcties (verbod op kritieke afdelingen) Scenario 5 te vermijden

En verder? Dialyseafdeling, rode zone? Bellen door patiënten? Nieuwere apparatuur beter getest? Zelf nieuwe apparatuur testen? Harmonisatie tussen ziekenhuizen (NVZ)?

Conclusie Nog enig risico, onduidelijkheden Algeheel (GSM) verbod niet per se nodig Beleid wel wenselijk, ook rekening houden met gebruik communicatiemiddelen en perceptie risico’s