Financieringsreductie en risicodeling in tijden van crisis Ir. Jeroen J.M. Verschuren Nationaal Bedrijventerrein Congres 2009 Venlo 8 oktober 2009

Inhoud Kredietcrisis Werkwijze en aanpak BNG Gebiedsontwikkeling Financiële systematiek CV / BV Constructie Praktijkvoorbeeld: Regionaal Bedrijvenpark Laarakker te Cuijk 2 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Crisistijden BNG top 3 veiligste banken Malaise in de bouw Woningbouwproductie 2009 onder de maat Stimuleringsmaatregelen rijk (hypotheekgarantie, woningbouwsubsidie, grens WSW, e.d.) Bestuurlijke stagnatie Verkiezingen 2010 – productie stagneert Doorstart problematisch i.v.m. gewijzigd bestuur ? gewijzigde beleidsmatige inzichten ? Vergelijk crisis begin jaren ‘80 Daarom: pro–actief zoeken naar samenwerking 3 | 8 Oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Waarom samenwerken? Beheersen en delen van risico’s Lange looptijd gebiedsontwikkeling Minder beslag op (gemeente) begroting Inbreng kennis en expertise Inbreng capaciteit 4 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Waarom een aparte projectorganisatie? Vormgeving in juridische entiteit: Daadkracht Bewaking proces in tijd en geld Bestuurlijke terugkoppeling Voorwaarden: Vertrouwen en transparantie: papieren op tafel! 5 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Samenwerkingsvormen PPS versus zelfrealisatie: Bouwclaimmodel Joint Venture Concessiemodel Mix BNG Gebiedsontwikkeling = joint venture 6 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Gebiedsontwikkeling 1 oktober 1997 100 % dochter van NV Bank Nederlandse Gemeenten Doel: Ondersteunen statutaire marktpartijen BNG en maatschappelijke instellingen (MI) bij Gebiedsontwikkeling en realisatie van RO-plannen: Risicodragende participatie in de grondexploitatie Inzet van procesmanagement / expertise t.b.v. risicobeheersing Samenwerking met publieke partner Uitvoeringsorganisatie grondbedrijfproces 22 participaties (€ 55 miljoen EV) 7 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Werkwijze en aanpak Haalbaarheidsstudie Besluitvorming gemeente Samenwerkingsovereenkomst Oprichting CV/BV Uitvoering en realisatie: BV iov CV 8 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Praktijkvoorbeeld: Regionaal Bedrijvenpark Laarakker Facts Project BV / CV Grondexploitatie Financiële systematiek Risicodeling 9 | Datum, plaats of naam van evenement | Titel van de presentatie

RBL facts A73 afslag Haps 85 hectare bruto – 65 hectare netto Looptijd: 2005 - 2025 Duurzaamheid, natuurcompensatie en energie !!! Doelgroep: Grootschalige regionale bedrijvigheid: handel, industrie, logistiek en afval Milieucategorie 3 – 5 (zonering) Kaveloppervlakten vanaf 5.000 m² Onherroepelijk bestemmingsplan medio 2010 Start verkoop medio 2010 10 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

RBL BV / CV 11 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

CV/BV constructie Mate van zeggenschap in BV los van financiële participatie in CV Financiële participatie vanuit samenwerkingsgedachte 50% - 50%, variaties mogelijk Mogelijkheid samenwerking met meerdere partijen: corporatie, provincie, grondeigenaar 2 – hoofdige directie 12 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

RBL grondexploitatie Verwervingen 36.9 miljoen Kosten bwrm & honoraria 37.5 miljoen Investering 74.4 miljoen Opbrengsten 96.1 miljoen Cashflow 21.8 miljoen Rente VV 6% 15.5 miljoen Winstuitkering 6.2 miljoen Kosteninflatie 2.5% Opbrengstenstijging 2.5% Streefrendement (risicobuffer) 11 - 15% 13 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

RBL projectfinanciering Totaal benodigd vermogen € 28.1 miljoen Maximaal benodigd EV € 9.3 miljoen (33%) BNG GO 50% € 4.6 miljoen Gemeente 50% € 4.6 miljoen Maximaal benodigd VV € 18.8 miljoen (67%) Maw: Financieringsbehoefte gemeente gereduceerd van 100% naar 50% van 1/3 deel = 1/6 deel = 17%! Gemeente houdt meer geld over voor andere doeleinden. 14 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

RBL financieringsbehoefte 15 | 8 oktober 2009, Nationaal bedrijventerreincongres | Financieringsreductie en risicodeling

Résumé Risicospreiding Risicospreiding partners: participatieaandeel 50% Financiering EV Reductie risico-aansprakelijkheid partner: maximaal 17% Risico-aansprakelijkheid BNG GO: idem, maximaal 17% VV Risico-aansprakelijkheid BNG Bank: 67% Rente VV Bank: euribor + risicoopslag TV Partner 17%, BNG GO én BNG bank samen: 83% 16 | Datum, plaats of naam van evenement | Titel van de presentatie

Financieringsreductie en risicodeling in tijden van crisis Discussie 17 | Datum, plaats of naam van evenement | Titel van de presentatie