Monitoring van zeehonden Sophie M.J.M.Brasseur en Jenny Cremer

Monitoring wat wil je weten? Monitoringsprogramma’s worden opgezet om gegevens te bepalen, die al of niet in de tijd varieren Meestal zal het gaan om aantallen en verspreiding van dieren Hoeveel zijn er? Welke gebieden zijn belangrijk? Wat is het effect van het beleid (of gebrek daaraan?) Doel van monitoring

Problemen bij monitoren van zeezoogdieren de verspreiding van dieren niet beperkt natuurlijke grenzen Wat is een populatie? Wat zegt mijn waarneming? Grote afstanden, kostbaar dichtheden op zee zijn relatief laag (enkele dieren/km2) de dieren zijn moeilijk waar te nemen hoeveel zijn er ten opzichte van wat we zien? **Zeezoogdieren zijn criptisch; je zie ze slecht in het water, zeehonden nog slechter dan cetacea bijvoorbeeld bruinvissen

Verschillende methodes om de dieren waar te nemen zeehonden komen aan land walvisachtigen Zichtwaarnemingen op de kant, vanaf land, boot, vliegtuig Telemetrie maken geluid **Methodes;. Door een hydrofoon in het water te doen hoor je of bruinvissen aanwezig zijn; zeehonden zijn vaak stil . je ziet zeehonden aan land door te zenderen weten we dat ze ver op zee komen Zichtwaarnemingen in het water, vanaf land, boot, vliegtuig Geluid onderwater

Twee soorten zeehonden Grijs Halichoerus grypus Gewoon Phoca vitulina **Sinds de jaren ‘80 ook grijze zeehonden als vaste bewoner van de wz. Vielen pas op in grotere groepen.. Ander gedrag

Identificatie Kop Neusgaten: Vacht: Grijze zeehond (Halichoerus grypus) Ad m ~2.5 m v~2 m Gewone zeehond (Phoca vitulina) Ad m & v <2 m Kop Neusgaten: Vacht: Blijft moeilijk vooral uit de lucht zoals dit project

The Netherlands Germany Denmark Lower Saxony Hamburg Schleswig- Holstein Zeehonden tellen: zeehonden op de kant NL deel van de Wadden Sea populatie - Standardisatie en synchronisatie van de survey zijn essentieel (tri-lateraal overleg) - Haul-out (het op de kant komen) wordt beïnvloed door omgevingsfactoren en seizoens patroon Vlieg data worden van te voren afgesproken zodat we een telling hebben van de totale populatie

Tellen is duur: wanneer gaan we? Gewone zeehond Grijze zeehond **We tellen gedurende de geboorte en zoog periode en verharing; die is anders voor beide soorten geboorte piek verharingspiek Nov/Dec Jan/Feb Mrt/Apr Sep/Okt

Optimale tel-moment en frequentie Bepalend voor het moment van tellen: getijden tijd van de dag weer hoogte van zandbank periodes van zoog en verharing Gewone zeehond: 3 puptellingen 2 tellingen bij verharing Dit is minimaal om zonodig 10% verandering in de populatie te kunnen waarnemen (Meesters et al in prep) Grijze zeehond: 5 puptellingen 3 tellingen bij verharing Minimum moet nog bepaald worden, dit is geen gesloten populatie. Door onder andere winterse omstandigheden moelijker te tellen- grotere fout (Brasseur et al in prep) **Om te tellen is het het beste als de bank goed beschikbaar is voor de dieren als de bank hoog is dan is dit langer; midden op de dag; bij neerslag komen dieren minder graag

Detail in populatiie monitoring GPS GPS vlucht route Digitale fotografie: automatische registratie van foto’s ”Volgen” lw van west-oost Koppeling aan locaties van haul-outs (ligplaatsen) Bij zomer tellingen >1000 foto’s/telling **Omdat de groepen zo groot zijn; foto’s van de groepen, digitaal wordt de tijd ook opgeslagen dus kan gekoppeld worden aan GPS. Sinds kort is de camera gelinkt aan de gps. Let wel er wordt opgeslagen waar we vliegen.. Niet waar de zeehonden zijn! Mogelijkheden: Aantal ontwikkeling per wantij en zelfs per ligplaats mogelijk te volgen (niet zonder data controle)

Analyse op regionale schaal voorbeeld Rottum Weet je zelf

Correctie voor schatting populatie grootte ~x 1.5 Aantallen geteld in Nederland **laatste tellingen van grijze en gewone zeehonden zijn lager dit jaar te vroeg om zorgwekkend te zijn kan door slechte telling (weersomstandigheden??) geen aanwijzingen hiervoor maar n=1. Correctie voor schatting populatie grootte ~x 1.5

Aantallen geteld in Nederland, het gaat goed ? **We zijn nog lang niet op het niveau in 1900, toen werd gejaagd! “Goed” is relatief

Aantallen geteld in Nederland, Internationaal NL is de twee na belangrijkste gebied na Schleswig-holstein. Correctie ~x 1.5

Output tellingen: combinatie met zenderdata: grijze zeehondenzeehonden ** zeehonden van satelliet zender voorzien laten zien waar ze heen gaan en hun voorkeur voor bepaalde diepte bodem etc.. Zo kunnen we, uitgaande van de aantallen die we in Nederland tellen bepalen hoe ze zich verdelen op het NCP. Let wel: we gaan hiermee verder want bijvoorbeeld ook zeehonden uit andere landen gebruiken het NCP! Binnen kort start een ZKO project om te kijken hoe geluid de verdeling van de dieren bepaalt Zeehonden (ook gewone zeehonden) zwemmen veel verder dan verwacht Elk dier doet wat anders Kaarten ook voor Gewone zeehonden gemaakt in het kader van windmolen onderzoek (OWEZ); RWS houdt publicatie tegen

Data ook gebruikt voor correctie factor Output tellingen: In combinatie met satellietdata schatten van verspreiding in de Noordzee Zender data ook gebruikt voor correctiefactor Teldata –populatie schatting Data ook gebruikt voor correctie factor

Monitoring: voorbeeld andere gegevens Verzameling uitwerpselen ism Waddenuit Dieet & DNA (geen project; echter voortzetting voedsel onderzoek) **In eigen tijd uitgevoerd met studenten.. Af en toe wat budjet uit projecten DNA

Zeehonden Leuk plaatje

Dank aan alle medewerkers binnen en buiten IMARES