confronterend gesprek als element van ethische communicatie tweedaagse directies basisonderwijs   8 & 9 maart 2007  Duinse Polders Blankenberge                         Trees Vanhoutte - Jan Verschaeve

Confronterend gesprek … ? Is een vorm van Feedback waarbij de andere geconfronteerd wordt met ontoelaatbaar gedrag pijnlijke gebeurtenissen of feiten Bedoeling bij ontoelaatbaar gedrag: persoon laten inzien wat er ontoelaatbaar dat er verbetering in gedrag moet komen Confrontatie: is meestal niet aangenaam kan pijnlijk zijn (er is ook positieve feedback – cf. onder)

Ethische optiek … ? Ethische communicatie = vanuit ethische optiek Ethische optiek: de benadering dat mensen het uiteindelijk goede behoren te doen uiteindelijke goede: wat ten goede komt aan de mens en de samenleving, menswaardig “doen” : praktisch handelen (identiteit) “behoren “ te doen onderscheid tussen wat “is” en wat “behoort” te zijn verwachting, norm, visie (imago)

Ethische optiek … ? Wat is menswaardig…? euthanasie bij dementerenden…? is pijn menswaardig en waar ligt het ontoelaatbare…? wat is ontoelaatbaar gedrag…? is confrontatie menswaardig…? is het vermijden van confrontatie menswaardig…?

Ethische visies Gevolgen - ethiek: als het gevolg van ons handelen uiteindelijk goed is, dan is de handeling ethisch goed.(vb. utilitisme) Beginsel – ethiek: ons handelen is ethisch als het gestuurd wordt door beginselen: eerbied en respect voor de waardigheid en eigenheid van de mens: vrijheid, zelfontplooiing, groei (Socrates: het ethische doorbreekt de onverschilligheid) recht op de waarheid: eerlijkheid, transparantie gericht op verbondenheid en solidariteit mijn handelswijze kan basis zijn voor algemene wet (Emmanuel Kant) de “Andere” in de “andere” appelleert mij en stuurt mijn handelen (Emmanuel Levinas)

Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van de directeur ?

context bindende relaties directeur leraar bekwaam - bezield - humor Schoolcultuur ZoCo CLB kennis vaardigheden attitude ouders context kind klas samenleving welbevinden – goed contact goede (werk)sfeer

context ontbinding van relatie directeur leraar laissez-faire - autoritair schoolcultuur kennis vaardigheden attitude ouders context kind klas samenleving kind gedraagt zich agressief onverschillig

Casus ethische visie

Feedback … ? bijlage 2 Dankzij Feedback is er leven lichaamstemperatuur, pupil, met de fiets rijden doelstelling vaststelling – ervaring - meten - informatie evenwicht Feedback en communicatie: feedback geven en ontvangen verbaal en non-verbaal in een gesprek telefonisch, via fax, e-mail positieve en negatieve feedback

Gesprek als Feedback …? Authentisch communiceren Bedoeling wederzijds, gelijkwaardig, maar niet gelijk respectvol – ethisch, emotionele intelligentie mandaat en verantwoordelijkheid eerlijke informatie, de waarheid vertellen (alles…?) Bedoeling om tot inzicht te komen (funct.gesprek – informele gesprekken) om beslissing mee te delen (slechtnieuws gesprek) gericht op veranderen gedrag (confronterend gesprek) om tot emotionele rust te komen – zelfrespect om escalatiefase van een conflict te vermijden

Valkuil & groeikansen Angst voor confrontatie persoon zal zich gekwetst voelen positieve relatie zal verbroken worden leraar zal zich niet meer inzetten, kind zal school verlaten Groeikansen door feedback: relatie kan verbeteren confrontatie kan pijn doen pijn hebben is niet hetzelfde als zich gekwetst voelen belang van respect pijn en groei gaan samen inzicht neemt toe

respectvolle communicatie zie communicatiekaart

Ik (wij) - boodschap Wie een sfeer van samenwerking nastreeft gebruikt een “ik (wij) - boodschap” Een jij - boodschap zegt meestal: “jij doet iets fout”, sterker “jij bent fout” Een ik(wij) – boodschap ik (wij) zou het graag anders zien uitnodiging tot begrip, inzicht en (gezamenlijke) verantwoordelijkheid creëert verbondenheid

Kwetsend gedrag kwetsen Verbaal: Non-verbaal: schelden, minachtende opmerkingen maken, naam niet noemen, niet laten uitpraten, niet luisteren de andere slechte eigenschappen toekennen zoals oneerlijkheid, onbetrouwbaar, domheid de andere van onplezierig gedrag betichten zoals liegen, sjoemelen, bedriegen Non-verbaal: gezichtsuitdrukking (smalend glimlachje,negeren) schouderophalen, zuchten, handgebaar, negeren

Geven van gevoelsreflectie Over gevoelens kan je niet discussiëren oordelen Brengt verbinding tot stand Is maar mogelijk als we zelf goed in ons vel zitten zodat we de aandacht naar de andere kunnen richten Vraagt professionele betrokkenheid

Beheersen van eigen emoties Boosheid Boosheid wordt opgeroepen door aanvoelen: dat jij mij (de directeur, de school, de collega’s, de kinderen) zoiets durft aandoen: bescherming relatie dat doe je niet: bescherming waarden en normen jij gaat over mijn grens: bescherming territorium Teleurstelling Teleurstelling is een combinatie van boosheid en ontgoocheling: “je kunt een paard naar het water brengen, maar je kunt het niet dwingen om te drinken…”

Confronterend gesprek Waarom een confronterend gesprek? Als het gedrag ontoelaatbaar is Gedrag van een persoon: oordeel over het gedrag, niet over de persoon (wel gevolgen voor de persoon). Ontoelaatbaar: volgens de wet: nogal duidelijk vb. stoppen aan rood licht volgens de afspraken en verwachtingen: functieomschrijving schoolreglement doelstellingengesprek : schoolcultuur, pedagogisch project

Wat is ontoelaatbaar ? Gedrag van een leerling is assertief wanneer is assertief gedrag “onbeleefd” ? wanneer is assertief gedrag “agressief” ? Kind heeft een onverzorgd uiterlijk wanneer heeft iemand een onverzorgd uiterlijk? slordige kledij vettig haar (lijfgeur), piercing (?)

Hoe aanpakken… beroepscompetentie: de leraar als opvoeder opvatting van leraar A: er is een duidelijke lijn nodig, zij moeten voelen (pijn) waar de grens ligt. Ik ben streng maar rechtvaardig. opvatting van leraar B: vanuit de context thuis is er een tolerante (zachte) aanpak nodig zodat het kind zijn zelfvertrouwen terug wint. Ik ben empathisch (inlevend)

confronterend gesprek Is er een confronterend gesprek ethisch? pijn zich geraakt voelen, het doet je iets pijnlijke vaststelling om wat niet goed was veranderen kost moeite maar is de moeite waard nemen van verantwoordelijkheid verhoogt zelfbeeld kwetsuur meestal te vermijden door respectvolle instelling van de gesprekvoerder (cf. communicatiekaart) oorzaak van zich gekwetst voelen ligt soms in vroegere negatieve (kwetsende) ervaringen, laag zelfwaardegevoel

casus confronterend gesprek Leraars spreken af voor een strafmaatregel als leerlingen nog babbelen na 2°belteken: moeten rondwandelen tijdens speeltijd bijkomend wordt gezegd “buiten afspraak”: voor leerlingen bovenbouw, met handen op het hoofd, en ook wandelen in onderbouw. Kevin, vierde studiejaar, babbelt nog na tweede belteken en krijgt straf

casus confronterend gesprek De moeder van Kevin schrijft brief gericht “aan de directie”. Ze is niet akkoord. Kevin overhandigt deze brief aan Jan Desmet Directeur nodigt moeder van Kevin uit voor gesprek (CD-rom) Directeur nodigt Jan Desmet uit voor een gesprek (CD-rom)

confronterend gesprek Bedoeling: gedrag verbeteren persoon laten inzien wat er ontoelaatbaar is en dat er verbetering in gedrag moet komen afspraken voor verdere begeleiding Vraagt voorbereiding Confrontatie zelf gespreksmodel afspraak maken

Confronterend gesprek voorbereiding Onderzoek signalen Omschrijf probleem benoemen: Thematiseren gewenst gedrag Anticiperen op weerstand vluchtgedrag non-verbaal, oorzaak buiten zichzelf zoeken (bij de boodschapper, bij de patiënt…), verdriet vechtsignalen ongeloof, ontkenning, agressie, deskundigheid in twijfel trekken Beheersen eigen emoties Bewegingsruimte vergroten Loslaten, relativeren, tijd nemen voor eigen herstel

Hoe omgaan met eigen emoties? Emoties erkennen, niet verdringen Emoties uiten belang van vertrouwelijke functionele relaties belang van zelfzorg Emoties verkleinen je bewegingsruimte relativeringsvermogen vermindert realiteit wordt niet waargenomen zoals ze is je denken wordt verengd vooroordelen en oude opvattingen steken de kop op Je ratio niet laten leiden door je emoties tijd nemen: een paar passen terug is het begin van een aanloop herkaderen: eigen context: zelfreflectie waarom ben ik zo boos, eigen aandeel, zelfreflectie, professionele opstelling context van de andere inleven in het gedrag van de andere, waarom gedraagt hij zich zo ? de confrontatie is ook een kans, zelfs noodzaak om escalatie te vermijden

Confronterend gesprek structuur Afspraak maken Gespreksmodel: opening gesprek uiteenzetten van probleem reacties opvangen afspraken eventueel voor verdere begeleiding

Confronterend gesprek uiteenzetten van het probleem (zie communicatiekaart) Respect voor de persoon Probleemgericht versus persoonsgericht Specifiek, concreet en recent Gericht op verbetering van gedrag WIJ- benadering

Confronterend gesprek opvangen van reacties Verdediging is een recht Bij onzekere en perfectionistische personen: bedreiging van persoon Belang van schoolcultuur Aandacht voor gevoelens VALKUILEN (cf. bijlage)

valkuilen Valkuilen zie bijlage 3 Fase 1. Aankondiging: Mededeling: uitstellen, “hang yourself”, bazaartechniek Mededeling: over jezelf praten, stormramtechniek, pil vergulden Korte motivering: eerst motiveren, dan de klap verpakken te veel informatie geven Warme, meelevende toon…?

Valkuilen zie bijlage 3 Fase 2: Kans geven om te reageren: agressieve tegenreactie, uitgebreid verdedigen Stimuleren om zich te uiten aandacht op eigen gevoelens, te snel of te veel info Parafraseren: in discussie gaan, bemoedigen of bagatelliseren Gevoelens reflecteren: relativeren met iets positiefs, afwijzen van onprettige gevoelens (niet goedkeuren)

Confronterend gesprek kan het gedrag veranderen ? Tot inzicht (inkeer) komen: kennis door confrontatie: gesprek: nieuwe perceptie gebeurtenis: stellen van een duidelijke grens (extern of intern) dreigend verlies (imago, vrienden, gezondheid…) Vaardigheid oefenen Attitude wijzigen door inzicht – inkeer -motivatie

Confronterend gesprek kan het gedrag veranderen ? Kan de persoonlijkheid van een mens veranderen? aanleg karakter Hoe kan een mens zijn gedrag veranderen? Onbalans tussen geven en ontvangen kan leiden tot ongewenst gedrag!

Kwaliteiten en vervormingen valkuil teveel van het goede flexibel verward _ + Positief tegenovergestelde Negatief tegenovergestelde star structuur teveel van het goede kwaliteit valkuil a l l e r g i e u i t d a g i n g

Persoonlijk interpretatiekader Geert Kelchtermans Persoonlijk zelfverstaan (opvattingen over zichzelf) zelfbeeld (kwaliteiten) zelfwaardegevoel (evaluatief) motivatie taakopvatting: wat moet ik doen waarom dat toekomstperspectief

Confronterend gesprek als element van ethische communicatie Confronterend gesprek biedt kansen tot: groei als persoon, meer mens worden verbetering van gedrag - doen participatieve processen waardoor samenhorigheid toeneemt groeiend waardenbesef: zo hoort het integratie van feedback in schoolcultuur ethisch leiderschap