Aandelenopties en werknemersparticipatie 24 oktober 2002

Deel II : Aandelenopties Deel I : Inleiding Doelstellingen Begunstigden Technieken Keuze van het type plan Deel II : Aandelenopties Definities en werking Wet van 26 maart 1999 Algemene principes Toepassingsveld Fiscale aspecten KB van 5 oktober 1999 Variante - opties op eigen aandelen Boekhoudkundige aspecten Risico indekking Opties en de (beurs)conjunctuur Aandelenopties en werknemersparticipatie

Deel III : Werknemersparticipatie Implementatie van een aandelenoptieplan Vennootschappenwet Financieel recht Sociaal recht Deel III : Werknemersparticipatie Wet inzake deelname in winst en kapitaal Deel IV : Waardering van aandelen en rol commissaris Waardering van aandelen Aanbevelingen IBR inzake rol commissaris in verband met aandelenopties Aanbevelingen IBR inzake rol commissaris in verband met werknemersparticipatie Besluit Bijlagen Aandelenopties en werknemersparticipatie

Deel I : Inleiding

Doelstellingen Aantrekken, motiveren en behouden van personeel Versterken van de “affectio societatis” Verbeteren van het netto-inkomen van de begunstigden (met beperking van de kosten voor de onderneming) Creëren van een band tussen prestaties en inkomen Creëren van een aandeelhouderschapscultuur bij de werknemers (met beperkte dilutie voor de aandeelhouders) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Begunstigden Wie ? Hoeveel ? Beslissing van de Raad van Bestuur Het geheel van het personeel Het kader Het hoger kader Derden/zakenrelaties Hoeveel ? Per hiërarchisch niveau Per departement Per individu Combinatie Beslissing van de Raad van Bestuur Aandelenopties en werknemersparticipatie

Technieken Opties (hefboomeffect) Aandelen (kapitaalswaarde) aandelen opties/warranten obligaties met warranten/converteerbare obligaties Aandelen (kapitaalswaarde) werknemersparticipatie door uitkering in aandelen kapitaalverhoging voorbehouden aan personeel verkoop van aandelen aan verminderde prijs gratis toekenning van aandelen aandelenspaarplan Winstdeling (periodieke uitkeringen) werknemersparticipatie door uitkering in cash winstbewijzen winstdeelnemende obligaties Aandelenopties en werknemersparticipatie

Keuze in functie van : type van begunstigden ontwikkelingsfase en type onderneming (hoge kapitaalswaarde, beursnotering, R&D vennootschap) uitkeerbare winst liquiditeit van het aandeel Aandelenopties en werknemersparticipatie

Deel II : Aandelenopties

Definities en werking Definitie optie = het recht om een aandeel te kopen tegen een voorafbepaalde prijs (“uitoefenprijs”) tijdens een voorafbepaalde periode (“uitoefenperiode”) volgens voorafbepaalde modaliteiten Belangrijke momenten toekenning van de opties “vesting” van de opties start van de uitoefenperiode effectieve uitoefening verkoop van de aandelen einde van de uitoefenperiode Aandelenopties en werknemersparticipatie

Verlieszone Waarde van het aandeel Uitoefenprijs Meerwaarde Winstzone Uitoefenprijs 1.000 Verlieszone Tijd Toekenning optie Uitoefening Uitoefenperiode Aandelenopties en werknemersparticipatie

Hefboomeffect van opties Aandelenopties en werknemersparticipatie

Modaliteiten vast te leggen begunstigden het aantal effecten dat aan iedere begunstigde toegekend wordt tijdshorizon van het aandelenoptieplan looptijd van de opties uitoefenprijs uitoefenperiode statuut van de opties ingeval van het vertrek van de werknemer overdraagbaarheid van de aandelen en van de opties kenmerken van de aandelen (stemrecht, dividenden, …) anti-dilutieclausule Aandelenopties en werknemersparticipatie

Opties versus warrants Opties = recht om bestaande aandelen te verwerven Warrant = recht om in te tekenen op nieuwe aandelen = uitgestelde kapitaalverhoging Belangrijke verschillen vanuit juridisch standpunt : warrants opties vennootschappenrecht  contractenrecht Aandelenopties en werknemersparticipatie

Voor- en nadelen Voordelen : voor de begunstigde voor de onderneming beperkte investering (hefboomeffect) voordelige fiscaliteit voor de onderneming laat toe de beste medewerkers aan te trekken, te motiveren en te behouden beperkte kost grote flexibiliteit voor de aandeelhouder positief effect op de waarde van de onderneming (stimuleert de groei en toekomstige rentabiliteit) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Voor- en nadelen Nadelen : voor de begunstigde voor de onderneming complexiteit onmiddellijke belasting onzekerheid over het (uitgestelde) resultaat liquiditeit (op termijn) van niet-genoteerde aandelen voor de onderneming  niet toegankelijk voor alle medewerkers ? Voor de aandeelhouder dilutie (op termijn)  aandelen zonder stemrecht, eigen aandelen, ... noodzaak om liquiditeit te organiseren (geval van niet-genoteerde onderneming) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Wet van 26 maart 1999 Algemene principes Aanbod van opties op bestaande of nieuwe aandelen Gratis of betalende opties Belasting op basis van een forfaitaire waardering van het voordeel in natura ontvangen op het moment van de toekenning van de opties Geen belasting op de eventuele meerwaarden op aandelen Fiscale wetgeving (regelt geen enkele vraag inzake vennootschappenwet, sociaal recht of boekhoudrecht) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Toepassingsgebied : ruime definities Inzake fiscaal statuut van begunstigde : werknemer zaakvoerder zelfstandige Inzake type opties : opties op bestaande aandelen inschrijvingsrechten op nieuwe aandelen (warrants) obligaties met warrants converteerbare obligaties opties op winstbewijzen Inzake type aandelen : aandelen van de vennootschap, van haar moeder, van haar dochtermaatschappijen, … andere aandelen (b.v. bevek) Dekt ALLE optie/warrantenplannen sinds 1 januari 1999 Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fiscale aspecten Belastbaar tijdstip : moment van de toekenning van de opties datum van het aanbod = datum waarop het aanbod gemeld wordt aan de begunstigde tenzij weigering, wordt de optie geacht toegekend te zijn op de 60e dag volgend op het aanbod, zelfs indien de uitoefening onderworpen is aan ontbindende of opschortende voorwaarden weigering dient de persoon die de opties aanbiedt te bereiken binnen de 60 dagen volgend op het aanbod Belastbare basis = % van de waarde van het aandeel (behalve indien genoteerde opties) De (forfaitaire) waarde van de optie is belastbaar aan de marginale aanslagvoet in de personenbelasting Geen belastingheffing in de toekomst Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fiscale aspecten (vervolg) Waardering van het onderliggende aandeel : genoteerde aandelen of op een beurs verhandeld, keuze door de aanbieder tussen : gemiddelde beurskoers 30 dagen voorafgaand aan het aanbod of laatste slotkoers voorafgaand aan de dag van het aanbod andere aandelen : reële waarde (?) bepaald door persoon die de optie aanbiedt op eensluidend advies van de commissaris van de vennootschap die de aandelen uitgeeft waarop de optie betrekking heeft of, bij onstentenis, van een bedrijfsrevisor of accountant met minimum boekwaarde van de aandelen zoals blijkt uit laatste jaarrekening die afgesloten en goedgekeurd werd Aandelenopties en werknemersparticipatie

Forfaitaire waardering (basis stelsel) Algemene regel : 15 % van de waarde van het aandeel indien looptijd 5 jaar (*) + 1 % per bijkomende jaar (of deel van een jaar) + verschil tussen uitoefenprijs en waarde van het onderliggend aandeel indien de uitoefenprijs lager is dan deze waarde - prijs betaald door de begunstigde voor de optie (*) te rekenen van de datum van het aanbod Aandelenopties en werknemersparticipatie

Forfaitaire waardering (basis stelsel) Voorbeeld normaal forfait aanbod : oktober-november 2002 looptijd van de optie : 5 jaar uitoefenperiode : 01.01.2003  30.09.2007 waarde van het aandeel : EUR 1.000 uitoefenprijs : EUR 800 belastbare basis in personenbelasting (= voordeel in natura) : = EUR 1.000 x 15 % + (EUR 1.000 - EUR 800) = EUR 350 belasting (verond. 50 %) = EUR 175 veronderstelling Aandelenopties en werknemersparticipatie

Forfaitaire waardering (stelsel verlaagd tarief) Forfaitaire waardering van een optie die aan een reeks voorwaarden voldoet : verlaagd forfait 7,5 % van waarde van het aandeel indien looptijd 5 jaar (*) + 0,5 % per bijkomend jaar (of deel van een jaar) + verschil tussen uitoefenprijs en waarde van het onderliggend aandeel indien de uitoefenprijs lager is dan deze waarde - prijs betaald door de begunstigde voor de optie (*) te rekenen van de datum van het aanbod Aandelenopties en werknemersparticipatie

Forfaitaire waardering (stelsel verlaagd tarief) Voorwaarden voor verlaagd forfait (7.5%) de uitoefenprijs van de optie definitief vastgesteld op het ogenblik van het aanbod optie mag slechts uitgeoefend worden na het einde van het 3e kalenderjaar en voor het einde van het 10e jaar na dat waarin het aanbod heeft plaatsgevonden onoverdraagbare opties (behalve bij overlijden) geen indekking van het risico (waardedaling) door diegene die de optie toekent opties op aandelen van de werkgever (onderneming) of van de moederonderneming of grootmoederonderneming Aandelenopties en werknemersparticipatie

Forfaitaire waardering (stelsel verlaagd tarief) Indien het plan niet voldoet aan de voorwaarden : de begunstigde kan zich door middel van een eenzijdige verklaring verbinden om deze voorwaarden na te leven om van het verlaagd tarief te kunnen genieten. In geval van verbreking van de verbintenis (b.v. vervroegde uitoefening in geval van OBA) : bijkomende belasting (in totaal gelijk aan basisstelsel) geen boete bijzonder geval van squeeze-out Aandelenopties en werknemersparticipatie

Belasting verlaagd forfait Voorbeeld verlaagd forfait aanbod: oktober-november 2002 looptijd van de optie : 5 jaar uitoefenperiode : ten vroegste 01.01.2006 van 01.01.2006 tot 30.09.2007 = 2 jaar uitoefenprijs : EUR 1.000 waarde van het aandeel : EUR 1.000 belastbare basis in personenbelasting (= voordeel in natura) : = EUR 1.000 x 7,5 % = EUR 75 belasting (verond. 50 %) = EUR 37,5 veronderstelling Aandelenopties en werknemersparticipatie

Belasting verlaagd forfait Waarde van het aandeel Theoretische prijs Uitoefenperiode Waarde van het aandeel Belasting netto meerwaarde Winst zone 1.037,5 1.000 Uitoefenprijs Verlies zone Tijd december 2001 december 2002 september 2005 t = december 2000 Januari 2004 Uitoefening Aandelenopties en werknemersparticipatie

Voorbeeld van uitoefenschema : Einde kalenderjaar aanbod Datum Datum Datum Datum Aanbod Aanbod Aanbod Aanbod Aanbod Toekenning + 4 jaar + 5 jaar + 6 jaar + 7 jaar 3 jaren x x x x 60 dagen 4 uitoefendata 7 jaar Aandelenopties en werknemersparticipatie

Belasting : praktische aspecten Bedrijfsvoorheffing inhouden op het voordeel in natura in maand volgend op 60e dag na aanbod De persoon die het belastbaar voordeel toekent (in principe de werkgever) dient de door WIB 1992 (art. 57) vereiste individuele en samenvattende opgaven over te leggen (sanctie = voordelen als abnormaal en goedgunstig voordeel bij belastbare inkomsten van de vennootschap gevoegd) indien opties toegekend door een buitenlandse vennootschap : fiches opgesteld door Belgisch filiaal of vaste inrichting quid inhouding bedrijfsvoorheffing ? filiaal : ja, indien significante tussenkomst in het plan (notie van tussenpersoon) vaste inrichting : in principe niet Belastingaangifte van begunstigde : forfaitair bedrag in rubriek “voordelen in natura” (resp. EUR 350 of EUR 75 per optie in voorbeelden)  belastbaar aan marginale aanslagvoet in personenbelasting Aandelenopties en werknemersparticipatie

Belasting : bijzondere gevallen Indien optie bedingen bevat die een zeker voordeel verlenen aan de begunstigde : belastbaar indien “zeker voordeel” > “forfaitair voordeel” Indien optie bedingen bevat die een onzeker voordeel, verlenen aan de begunstigde : dit voordeel wordt belastbaar wanneer het zeker wordt, in de mate dat het zeker voordeel > forfaitair voordeel bepaald op ogenblik van de toekenning van de optie Voorbeeld : uitoefenprijs = “waarde van het aandeel op ogenblik van uitoefening - x %”. Verschil tussen (i) effectieve uitoefenprijs en (ii) waarde van het aandeel op het ogenblik van uitoefening is belastbaar op het ogenblik van uitoefening (voordeel is zeker) indien > forfaitair voordeel bepaald bij toekenning optie Aandelenopties en werknemersparticipatie

Belasting : financiering van de bedrijfsvoorheffing Timing van de toekenning bonus - 13e maand Lening door werkgever Lening door een financiële tussenpersoon Verkoop van spiegelopties op een gedeelte van de aandelen die zullen voortkomen uit de opties voor een bedrag dat overeenstemt met de belastingen (genoteerde ondernemingen) Opties niet in waarborg geven, zoniet fiscaal regime van 15% Aandelenopties en werknemersparticipatie

Belasting : financiering van de bedrijfsvoorheffing Verkoop van spiegelopties (vervolg) principe = verschil tussen fiscale kost van de begunstigden (forfaitair bepaald) en de marktprijs van de opties opstrijken veronderstellingen : toekenning van 100 opties met uitoefenprijs EUR 1.000 hypothese van voorbeeld verlaagd forfait  belasting EUR 3.750 (37,5 per optie) waarde van de spiegelopties  EUR 150 aandachtspunten : overdraagbaarheid van de opties/ zekerheid van spiegelopties tegenpartij voor de spiegelopties/optiepremie geen tussenkomst van uitgever van de initiële opties Aandelenopties en werknemersparticipatie

Uitgevende vennootschap Belasting : financiering van de bedrijfsvoorheffing Verkoop van spiegelopties (vervolg) Fiscale administratie Bedrijfsvoorheffing (EUR 3.750) Uitgevende vennootschap van initiële opties 100 initiële opties Optiepremie (EUR 3.750) Verkoop van 25 spiegelopties ( gewaardeerd aan EUR 150) Tegenpartij Aandelenopties en werknemersparticipatie

Hefboomeffect fiscaliteit Looptijd X (1) Div. (2) Belasting 20% 30% 40% 50% 5 jaar 100% 0% 29,14% 35,96% 42,88% 49,60% 15% 7,50% 2% 22,01% 28,94% 35,75% 42,27% 4% 16,22% 23,03% 29,62% 35,88% 10 jaar 45,19% 52,57% 60,16% 67,32% 10,00% 30,17% 37,79% 45,13% 51,87% 19,22% 26,60% 33,46% 39,69% 80% 40,28% 44,96% 50,37% 55,91% 35% 17,50% 31,92% 37,03% 42,55% 48,05% 24,79% 30,20% 35,74% 41,15% 54,16% 59,43% 65,49% 71,47% 20,00% 37,78% 43,64% 49,72% 55,48% 25,35% 31,44% 37,34% 42,78% Volatiliteit Belastbare basis (1) uitoefenprijs/huidige prijs van het aandeel (2) dividendrendement = dividend/huidige prijs van het aandeel Aandelenopties en werknemersparticipatie

Aandelenopties en werknemersparticipatie

Geplande wetswijziging Sociaal-economische prioriteitennota 2002-2003 (punt 14) Keuze aan begunstigde tussen belastbaar tijdstip op moment van toekenning van opties uitoefening van opties Deze keuze moet vooraf gemaakt worden Wetsontwerp in de maak door Minister Reynders Looptijd bestaande opties automatisch verlengen met [2] jaar Wetsontwerp wordt binnenkort ingediend bij Ministerraad Ministerraad beslist over duur van de verlenging Geen duidelijkheid over al dan niet goedkeuring en timing van eventuele wetswijziging Aandelenopties en werknemersparticipatie

K.B. van 5 oktober 1999: sociale zekerheid vrijstelling van het voordeel bekomen uit opties op aandelen behalve indien uitoefenprijs < waarde van het aandeel op het ogenblik van aanbod van de opties (“in the money” opties) zeker voordeel: voordeel onderworpen aan sociale zekerheid = loon behalve voor personen met statuut van onafhankelijke (maar sociale zekerheid geplafoneerd en aftrekbaar) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Variante - Opties op eigen aandelen Inkoop van eigen aandelen (Art. 620 Wetboek van Venn.) algemene vergadering : 50 % quorum, 4/5 meerderheid raad van bestuur : gemachtigd om eigen aandelen te kopen indien deze binnen de 12 maanden aangeboden worden aan het personeel Vervreemding van eigen aandelen (Art. 622§2 Wetboek van Venn.) : gespreide vervreemding mogelijk Voorwaarden: max. 10 % van de bestaande aandelen het bedrag aangewend voor de inkoop van de aandelen moet uitkeerbaar zijn (art. 617 Wetboek van Venn.) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Voordelen : Nadelen : geen verwatering voor de aandeelhouders vereenvoudigt de toekenning van de opties vereenvoudigt de procedure voor de uitoefening van de opties geen registratierechten belegging voor de vennootschap Nadelen : beschikt de vennootschap over voldoende cash ? voldoende belaste reserves? financieringskost van de inkoop van eigen aandelen risico op minderwaarde Aandelenopties en werknemersparticipatie

Boekhoudkundige aspecten Belgisch boekhoudrecht niets is voorzien op het vlak van Stock Option Plan IAS: cfr. Seminarie IBR d.d. 4/11/2002 “IAS 19-norm: Employee Benefits” Aandelenopties en werknemersparticipatie

Plan op bestaande aandelen Technieken van risico-indekking voor de emittent Aankoop van aandelen respect van Art. 620 e.v. Wetboek van Venn. financieringskost (fiscaal aftrekbaar) - uitoefening van de opties - niet-uitoefening van de opties vervanging van de risico op minderwaarden aandelen door cash indien verkoop aandelen met verlies Aandelenopties en werknemersparticipatie

Aankoop van “Call opties” recht om aandelen te kopen tegen een vooraf bepaalde prijs (uitoefenprijs) besparing van financieringskost - uitoefening van de opties - niet-uitoefening van de opties uitoefening van “call” verlopen van “call” opties zonder waarde niet aftrekbare minderwaarde kost van de “call” (fiscaal op aandelen aftrekbare financiële kost) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Aankoop van “put” opties en van aandelen recht om de onderliggende aandelen te verkopen tegen vooraf bepaalde prijs (= uitoefenprijs), techniek die de onderneming indekt tegen een koersdaling van de aandelen financieringskost van de aankoop van aandelen (fiscaal aftrekbaar) - uitoefening van de opties - niet-uitoefening van de opties verlopen van “put” uitoefening van de ”put” opties zonder waarde kost van de “put” niet aftrekbare fiscaal aftrekbare minderwaarde op aandelen financiële kost fiscaal optimaal systeem van risico indekking Aandelenopties en werknemersparticipatie

Opties en (beurs)conjunctuur Aandelenopties en werknemersparticipatie

Zeker of onzeker voordeel verlenen aan optiehouder verlaagd forfait van 7,5% niet van toepassing geen personenbelasting zolang zeker voordeel  15% van de waarde (koers) van het aandeel op het moment van aanbod (*) zeker voordeel wordt wel als loon aangemerkt voor berekening RSZ-bijdragen (*) Zie art. 43 §8 “Wanneer de optie, op het ogenblik van het aanbod of tot op de vervaldag van de termijn van de uitoefening van de optie, bedingen bevatten, die tot doel hebben een zeker voordeel aan de begunstigde van de optie te verlenen, vormt dit voordeel een beroepsinkomen voor het belastbaar tijdperk waarin dat laatste vaststaat, in de mate dat het meer bedraagt dan het bedrag van het belastbaar voordeel dat forfaitair wordt vastgesteld op het ogenblik van de toekenning van de optie.” Aandelenopties en werknemersparticipatie

Techniek zeker voordeel : putoptie verlenen aan optiehouder met uitoefenprijs max. 15% boven waarde (koers) van moment van aanbod op moment van aanbod optie of erna voorbeeld : uitoefenprijs call optie = € 100 uitoefenprijs put optie = € 115  begunstigde is zeker van brutomeerwaarde van €15  geen personenbelasting, wel RSZ Aandelenopties en werknemersparticipatie

Techniek onzeker voordeel : aanbod optie met uitoefenprijs = beurskoers op moment van uitoefening - x% voorbeeld : uitoefenprijs = beurskoers op moment van uitoefening -8% koers op dag van aanbod = € 100 koers op dag van uitoefening = € 150  uitoefenprijs = € 150 - 8% = € 138  voordeel = € 12 < 15% van € 100  begunstigden realiseert brutomeerwaarde van € 12  geen personenbelasting, wel RSZ  indien korting > dan €15, wel personenbelasting Aandelenopties en werknemersparticipatie

Tijdschema met gespreide toekenning etc. A 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 = Opties aangeboden in 2002 uitoefenmogelijkheden Aandelenopties en werknemersparticipatie

Implementatie van een aandelenoptieplan Fase 1 : Analyse van het geheel Fase 2 : Vastleggen principes door raad van bestuur/remuneratiecomité Fase 3 : Juridische implementatie vennootschappenrecht financieel recht sociaal recht Fase 4 : Communicatie Fase 5 : Overeenkomst(en) met de werknemer optie-overeenkomst aandeelhoudersovereenkomst (niet genoteerde aandelen) Fase 6 : Implementatie en opvolging van het plan Fase 7 : Exit Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 1 : Analyse van het geheel definitie van de kenmerken en noden van de onderneming identificatie van de objectieven en beperkingen van de onderneming rekening houden met de verwachtingen van de werknemers Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 2 : Vastleggen principes door Raad van Fase 2 : Vastleggen principes door Raad van Bestuur / remuneratiecomité begunstigden het aantal opties dat aan iedere (categorie van) begunstigde(n) aangeboden wordt uitoefenprijs (niet-genoteerde onderneming : waardering van het aandeel noodzakelijk en eensluidend advies van commissaris) looptijd van de opties uitoefenperiodes tijdshorizon van het aandelenoptieplan statuut van de opties ingeval van het vertrek van de werknemer (! Fiscale gevolgen) overdraagbaarheid van de aandelen en van de opties !! Art. 523 en 524 Wetboek van Venn. : belangenconflict in hoofde van bestuurders, begunstigden van het plan Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 3 : Juridische implementatie Vennootschappenwet Opties op nieuwe aandelen (warrants) procedure kapitaalverhoging -> verslag van de commissaris Opties op bestaande aandelen Aandeelhouders  optie-overeenkomst Moedervennootschap, filiaal  eigen aandelen (Art. 617, 620 en 622 e.v. Wetboek van Venn.) Art. 596 en Art. 598 Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 3 : Juridische implementatie (vervolg) Financieel recht Openbaar beroep op het spaarwezen openbaar aanbod tot verkoop van aandelen, effecten, winstbewijzen of obligaties mededeling aan CBF (1 maand voor de verrichting) Publiek karakter van een verrichting publiciteit beroep op of tussenkomst van een bemiddelaar meer dan 50 personen Notie van onderneming die publiek beroep doet op het spaarwezen uitzondering voorzien door KB van 7 juli 1999 Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 3 : Juridische implementatie (vervolg) Financieel recht Prospectus goedkeuring door raad van bestuur voor te leggen aan CBF goedkeuring door CBF van alle andere documenten (informatienota, …) Ontheffing van het publiceren van een prospectus (KB 18.09.90, 31.10.91) gedeeltelijke of volledige ontheffing mogelijk (Art. 10) aanvraag bij CBF neemt het publiek karakter van de verrichting niet weg politiek van CBF (cf JV 98-99) niet genoteerde vennootschappen gedeeltelijke ontheffing van prospectus (verkort prospectus en versnelde procedure) indien alle begunstigden personeelsleden volledige ontheffing indien verrichting minder dan 50 personen betreft (zelfs indien ze een openbaar karakter heeft) genoteerde vennootschappen zelfde regels voor de  beurzen zelfde regels als voor niet-genoteerde vennootschappen, behalve : verkort prospectus zelfs indien derde begunstigden Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 3 : Juridische implementatie (vervolg) Sociaal recht Loonmatiging: doctrine: in afwezigheid van een duidelijke tekst terzake, zijn de opties uitgesloten van de reglementering inzake sociale zekerheid Wet van 03.07.1978 op de arbeidscontracten (deelname aan het plan op vrijwillige basis) Clausules in geval van ontslag of vrijwillig vertrek (verlies van het recht om de nog niet uitgeoefende opties uit te oefenen) Taalwetgeving Eventuele effecten op : bedrag van de ontslagvergoeding (opties - meerwaarden) vakantiegeld Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 4 : Communicatie Inhoudelijk : Naar vorm : risico-karakter van opties fiscaal aspect (weigering binnen 60 dagen) exit-mogelijkheid Naar vorm : mondeling : per groep/individueel schriftelijk : brief/informatienota/prospectus Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 5 : Overeenkomst(en) met de begunstigde Optie-overeenkomst Aandeelhoudersovereenkomst (niet genoteerde onderneming) Fase 6 : Implementatie en opvolging van het plan Organisatie (administratieve opvolging, register van opties op naam, …) Uitbesteding ? Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fase 7 : Exit Verdient aandacht bij de implementatie van het plan Uitoefening van de opties : Aandelenopties en werknemersparticipatie

Verkoop van de aandelen Financiering (indien gewenst) door tussenkomst van een financiële tussenpersoon door de onderneming (cfr uitzondering op art 629 Wetboek van Venn.) Verkoop van de aandelen indien beursgenoteerd : verkoop op beurs indien niet beursgenoteerd : organisatie van markt  privé verrichtingen volgens vooraf bepaalde prijsformule Aandelenopties en werknemersparticipatie

Deel III : Werknemersparticipatie

Wet werknemersparticipatie in het kapitaal en winst (Wet van 22 mei 2001) Wetgeving bevat regels inzake : personenbelasting sociale zekerheid arbeidsrecht Verplichte invoering door een participatieplan (“PP”) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Algemene principes PP op niveau van vennootschap of groep Op vrijwillige basis, initiatief van de werkgever Resultaat van collectief overleg Alle werknemers moeten kunnen deelnemen Vormen : deel van de winst in cash aan werknemers uitkeren deel van de winst omzetten in aandelen of deelbewijzen voor de werknemers investeringsspaarplan voor KMO’s Band met ondernemingsresultaten Bijkomend inkomen, niet in de plaats van het normale loon Ontsnapt aan wetgeving inzake loonmatiging Aandelenopties en werknemersparticipatie

Toepassingsvoorwaarden : welke ondernemingen en begunstigden Kunnen PP opzetten : elke vennootschap, vereniging of instelling onderworpen aan vennootschapsbelasting of belasting van niet-inwoners (uitz. coördinatiecentra)  niet : vzw, openbare instellingen niet onderworpen aan vennootschapsbelasting, overheidsadministraties, natuurlijke personen Kunnen genieten van PP : uitsluitend werknemers  niet : zelfstandigen Aandelenopties en werknemersparticipatie

Toepassingsvoorwaarden : aard van voordeel Speciën - geen onbeschikbaarheidsvoorwaarden Aandelen of deelbewijzen met stemrecht (hierna samen “aandelen”) niet beschikbaar gedurende 2 tot 5 jaar, behalve in geval van : ontslag door werkgever ontslag door werknemer wegens gewichtige redenen pensionering overlijden openbaar bod tot aankoop controlewijziging overplaatsing door overgang van onderneming verandering bevoegd paritair comité naleving onbeschikbaarheidsvoorwaarde : aandelen aan toonder : in open bewaargeving aandelen op naam : speciale vermelding in aandeelhoudersregister Aandelenopties en werknemersparticipatie

Investeringsspaarplan voor KMO’s : deel van winst wordt uitgekeerd aan werknemers toegekende winst wordt door de werknemers ter beschikking gesteld als niet achtergestelde lening in balans onder afzonderlijke rubriek schulden periode van onbeschikbaarheid van lening : min 2 jaar en max 5 jaar interest = min OLO interestvoet over zelfde looptijd totale bedrag wordt binnen looptijd van lening aangewend voor investeringen in vaste activa Aandelenopties en werknemersparticipatie

Toepassingsvoorwaarden : beperkingen m.b.t. bedrag Maximum jaarlijks bedrag < 10% van de totale bruto loonmassa en < 20% van winst van het boekjaar na belastingen Groep van ondernemingen : beperking berekend op geconsolideerde basis Aandelenopties en werknemersparticipatie

Toepassingsvoorwaarden : beperkingen m.b.t. inhoud PP alle werknemers moeten kunnen genieten van PP toetreding is al dan niet verplicht anciënniteit van max. 1 jaar differentiatie binnen de grenzen bepaald door CAO in afwezigheid hiervan : KB - maximaal 1 op 10 objectieve criteria (te stipuleren in CAO): anciënniteit, graad, functie, weddeschaal, vergoeding en vorming (KB 19/03/02) niet ter vervanging van loon CAO m.b.t. loon moet lopen looptijd PP  looptijd CAO uitzondering : PP mag een bestaand “gelijkwaardig” participatieplan vervangen Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fiscaliteit en RSZ begunstigden Speciën Aandelen KMO-spaarplan belastingvoet begunstigde 25,00 % 15,00 % 15,00 % belastbare basis bedrag winst bedrag bedrag - 13,07 % winst winst bijkomende belasting - 23,29 % 23,29 % RSZ-solidariteitsbijdrage 13,07 % - - belastbare basis bedrag winst - - Personenbelasting RSZ Aandelenopties en werknemersparticipatie

Fiscaliteit en RSZ werkgever Belastbaar basis kapitaal : Genoteerde aandelen : gemiddelde 30 laatste dagen laatste slotkoers Niet-genoteerde aandelen : reële waarde bepaald door de vennootschap op eensluidend advies van : bedrijfsrevisoren externe accountant Fiscaliteit en RSZ werkgever winstuitkering is niet aftrekbaar geen RSZ-bijdrage door werkgever Aandelenopties en werknemersparticipatie

Winstdeelname in speciën versus bonus : netto voor begunstigde Bonus Winstdeelname Bruto 100,00 100,00 RSZ - 13,07 - 13,07 Belasting - 43,47 (50 %) - 21,73 (25 %) Netto 43,47 65,20 Aandelenopties en werknemersparticipatie

Winstdeelname in speciën versus bonus : werkgeverskost Bonus Winstdeelname Netto 100 100 Belasting +100 (50 %) +33 (25 %) Belastbare basis 200 133 RSZ werknemer +30 (13,07 %) +20 (13,07 %) Bruto 230 153 Vennootschapsbelasting +62 (40,17 %) RSZ werkgever +81 (35 %) Kost werkgever 311 215 Aandelenopties en werknemersparticipatie

Coöperatieve participatievennootschap Beheer en bezit van deelname in kapitaal wordt gedelegeerd Geen andere activiteiten toegelaten Inbreng door deelnemende werknemers van deelname in het kapitaal en eventueel dividenden van de coöp. participatievenn. Vorm : coöperatieve vennootschap al dan niet met beperkte aansprakelijkheid Minimum 3 werknemers Dividenden worden uitgekeerd, na aftrek van beheerskosten Onbeschikbaar gedurende min. 2 jaar, max. 5 jaar Uitkering van de aandelen aan de begunstigden op einde onbeschikbaarheidsperiode Aandelenopties en werknemersparticipatie

Procedure : invoering bij één onderneming Invoering PP Onderscheid tussen tussen bij wet voorgeschreven voorwaarden en modaliteiten Vakbondsafvaardiging CAO Geen vakbondsafvaardiging of toetredingsakte (bijzondere procedure bepaald in art. 4) optionele modaliteiten niet opgenomen in CAO of toetredingsakte voorafgaand - niet bindend - advies van ondernemingsraad, of comité voor preventie en bescherming op het werk of vakbondsafvaardiging of individuele werknemers Aandelenopties en werknemersparticipatie

Bij wet voorgeschreven voorwaarden en modaliteiten eventueel : berekening ancienniteit al dan niet verplichte toetreding aandelen deelbewijzen en/of cash blokkeringsperiode van de aandelen en deelbewijzen periode onbeschikbaarheid criteria voor differentiatie tussen werknemers criteria voor berekening winstuitkering eventueel : oprichting coöperatieve vennootschap berekeningswijze uitkering pro rata temporis bij vroegtijdige beëindiging arbeidsovereenkomst duur en beëindigingswijze van PP persoon die beheerskosten draagt voor open bewaargeving de niet-toepasselijkheid van art. 23 van de wet van 5 december 1968 betreffende CAO’s en paritaire comités Aandelenopties en werknemersparticipatie

Procedure : invoering bij één onderneming (vervolg) Informatieverplichting bestemmeling informatie: ondernemingsraad of comité voor preventie en bescherming op het werk of vakbondsafvaardiging inhoud : relatie tussen PP en tewerkstellingsevolutie tewerkstellingspolitiek Aandelenopties en werknemersparticipatie

Invoering voor groep van ondernemingen Voorgeschreven modaliteiten : Optie 1 : CAO of toetredingsakte op niveau van 1 onderneming -> andere ondernemingen sluiten zich aan Optie 2 : CAO of toetredingsakte op niveau van elk van de ondernemingen -> voorafgaand advies van vertegenwoordigers van werknemers van andere ondernemingen Optionele modaliteiten idem 1 onderneming Aandelenopties en werknemersparticipatie

Deel IV: Waardering van aandelen en rol van de commissaris

Waardering Werkelijke waarde van het aandeel (op moment van het aanbod) bepaald door raad van bestuur of zaakvoerder Waarderingsmethode geschikt voor bepaling van de werkelijke waarde van het aandeel op moment van aanbod van de opties en verkoop van aandelen na uitoefening ? Actualisering van vrije cash flows of dividenden noodzaak om business plan op te stellen, waarvoor veronderstellingen inzake toekomstige resultaten gemaakt moeten worden. Het business plan kan onderwerp van discussie vormen, des te meer indien begunstigde van de opties dit opstelt  niet aanbevolen methode Aandelenopties en werknemersparticipatie

Werkelijke waarde van het aandeel (op moment van het aanbod) Ratios op basis van afgelopen boekjaar eenvoudige, betrouwbare, objectieve methode die de gelijkheid van informatie tussen alle begunstigden respecteert  aanbevolen methode  kan gemoduleerd worden om effect van uitzonderlijke jaren te milderen door resultaten van 2 à 3 voorgaande jaren te weerhouden en/of budget voor lopende boekjaar Aandelenopties en werknemersparticipatie

Werkelijke waarde van het aandeel (op moment van het aanbod) opinie van de commissaris over deze waarde : gehanteerde methode(s), gekozen hypotheses en correcte toepassing van de methode(s) beperkingen inzake waardering : wettelijke : art. 698 Wetboek van Venn. (intrinsieke waarde = minimum) art. 43 §4 par. 2 Wet van 26 maart 1999 : minimum = eigen vermogen laatste jaarrekening andere : referentieprijs recente uitgifteprijs of inkoop eigen aandelen Aandelenopties en werknemersparticipatie

Opdracht van de commissaris inzake aandelenopties - aanbevelingen IBR Toepassingsgebied en reikwijdte van de opdracht tussenkomst van een commissaris of bedrijfsrevisor alleen vereist indien optie op aandelen die niet genoteerd zijn of op een beurs verhandeld worden commissaris van de emittent van de aandelen dient verslag uit te brengen wanneer een commissaris in functie is, is hij van rechtswege belast met het opmaken van het verslag hij kan omwille van een wettige reden afzien van de opdracht het bestuursorgaan van de vennootschap kan dan een andere bedrijfsrevisor aanduiden indien emittent een buitenlandse vennootschap is : advies van een buitenlandse beroepsbeoefenaar wordt gevraagd (waarvan de erkende hoedanigheid gelijkwaardig is aan deze van een revisor) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Onafhankelijkheid van de commissaris waardering uitgevoerd door raad van bestuur of door een onafhankelijke expert mag niet toevertrouwd worden aan de commissaris, noch aan een persoon waarmee deze laatste een professionele band heeft commissaris mag geen beslissing nemen of suggereren omtrent de waardering van de aandelen Aandelenopties en werknemersparticipatie

Referentiewaarde in het algemeen : ten minste kiezen voor een methode die steunt op een gecorrigeerd netto-actief en voor een methode die steunt op rendementsaspecten methode is aanvaardbaar indien deze algemeen aanvaard wordt in de wetenschappelijke of beroepsliteratuur prospectieve methoden zijn aanvaardbaar in de mate dat voldoende nauwkeurige analytische of budgettaire gegevens beschikbaar zijn, die gevalideerd kunnen worden met significante informatie Aandelenopties en werknemersparticipatie

Controlewerkzaamheden aangepaste methodes ? correcte toepassing van de methodes ? rekening houden met elementen na de datum van laatste afsluiting van de rekeningen (waarde op datum van het aanbod) analyse van de hypotheses waarop de vooruitzichten gebaseerd zijn relatief belang van elke methode ? Aandelenopties en werknemersparticipatie

Het verslag bestemmeling van het verslag m.n. het bestuursorgaan van de aanbiedende vennootschap identificiering van de vennootschap voorwerp van de opdracht (opinie over de waarde van het aandeel) verklaring dat die waarde door de raad van bestuur werd vastgesteld - beschrijving van de waarderingsmethodes - vermelding of deze waarderingsmethodes algemeen aanvaard zijn in de bedrijfseconomie - of de weerhouden hypothesen aanvaardbaar en coherent zijn - of de waarderingsmethoden correct werden toegepast vermelding van boekhoudkundige waarde van het aandeel en verklaring dat boekhoudkundige waarde < waarde bekomen op basis van gekozen waarderingsmethodes Aandelenopties en werknemersparticipatie

eventueel voorbehoud omtrent waarde Het verslag (vervolg) eventueel voorbehoud omtrent waarde datum verslag kan de datum van de beslissing van de raad van bestuur niet voorafgaan Opmerking : het verslag van het bestuursorgaan of het uittreksel van de notulen waarin de waarde verantwoord wordt, dient opgenomen te worden in het verslag of in bijlage gehecht Aandelenopties en werknemersparticipatie

b.v. - toepassing Art. 592 e.v. inzake opheffing voorkeurrecht Specifieke verantwoordelijkheden in het licht van Wetboek van Vennootschappen tevens verantwoordelijkheid van de commissaris om te verifiëren of de regels van de vennootschappenwet werden nageleefd inzake uitgifte van opties b.v. - toepassing Art. 592 e.v. inzake opheffing voorkeurrecht - toepassing Art. 598 inzake begunstigde niet personeelsleden - controle van het prospectus (in geval van publiek beroep op het spaarwezen) Aandelenopties en werknemersparticipatie

Opdracht van de commissaris inzake werknemersparticipatie - aanbevelingen IBR Project aanbevelingen in bespreking Aandelenopties en werknemersparticipatie

Besluit Question-time Aandelenopties en werknemersparticipatie

Bijlagen 1. Wet van 26 maart 1999 2. Koninklijk besluit van 5 oktober 1999 3. Verslag van de Commissie voor de Financiën en Begroting - 8 februari 1999 aan de Kamer van Volksvertegenwoordigers 4. Circulaire van het Ministerie van Financiën - Opties op aandelen - 17 december 1999 5. Wet van 22 mei 2001 - Wet betreffende de werknemersparticipatie in het kapitaal en in de winst van de vennootschappen en uitvoeringsbesluiten Aandelenopties en werknemersparticipatie