Naar een integrale hulpverlening ook aan thuislozen Lisa Meulenbergs

Thuislozen in de 21e Eeuw Groot verschil tussen Nederland en Vlaanderen ‘90: thuislozen tengevolge van ingrijpende herstructuering opgenomen in sector v/h autonoom algemeen welzijnswerk Vandaag: officieel niet meer gesproken worden over thuislozenzorg > geen duidelijk begrip meer hebben Thuisloosheid bestaat wel nog in alle culturen ‘Innovaties i/d thuislozenzorg’ v/h Steunpunt Algemeen Welzijnswerk: 2001 een progamma opgestart en ‘strategisch’> eens hoger op wetenschappelijke én politieke agenda te plaatsten

Met welke maat? Aandacht moet gaan naar de inhoud v/h zorgaanbod én naar de (hulp)vraag v/d thuislozen Aanzet gegeven voor zorg op maat ‘Elke persoon bezit zijn of haar eigen ‘maat’. Trouw zijn aan mijzelf, aan mijn eigen originaliteit: niet zijn > mis je doel van je leven: terugvinden van deze identiteit. Niemand weet in hoeverre het i/d zorgpraktijk én i/d beleving v/d thuisloze staat met die maatzorg. Moer niet minder over nagedacht worden i/d oplossingen preventieve aandacht

Een wezenlijk gemis Niet meer om een label wel wezenlijk gemis aan: eigen organisatie en zingeving van hun leven, tijdelijk of voor langere tijd, onder druk van tegenslag, het verlies van sociale netwerken Ons opnieuw eenvoudige laar fundamentele uitgangsvragen durven stellen: Wie zijn de thuislozen? Waar bevinden ze zich? Verwacht hij hulp?... Preventieve aandacht voor + structurele oplossingen ontwikkeld worden voor: basisvoorzieningen zoals huisvestiging, gezondheid en inkomen Hoe: hulpverlening op zich te ‘hulpeloos’ + sectoren als begeleid wonen, arbeidszorg, sociale huisvestiging, wijkgezondheidscentra of opbouwwerk essentiële partners

Visie ontwikkelen Situering en overzicht van (vroegere) benaderingen van thuisloosheid met bedoeling een brug te slaan naar een actuele visie op thuislozen Daarna is een dringende behoefte als fundament voor vernieuwingen i/d omgang met thuisloosheid vanuit de zorg + de maatschappij Beroep doen op algemeen welzijnswerk + andere sectoren: voldoende gevoelig blijven voor dit probleem Thuisloosheid is gevolg van processen van sociale uitsluiting ‘onderklasse’ v/d samenleving ( zelfde bij armoede)

Visie ontwikkelen (vervolg) Complexe problematiek van uitsluiting op meerdere terreinen v/h maatschappelijk leven Inkomen Deelname a/d arbeidsmarkt, huisvestiging, onderwijs, gezondheid, toegang tot de maatschappelijke dienstverlening. Reden: complexitiet ervan, procesmatige karakter, op elkaar ingrijpen van ≠ probleemvelden: micro-, macro- en mesoniveau v/d samenleving

What’s in a name? Armoede + Thuisloosheid: gradueel karakter : het zou kunnen plotseling gebeuren dat je thuisloos of arm wordt, maar dit is meestal niet zo Meestal is het een proces, soms over generaties heen, cumulatieve problemen. Algemeen welzijnswerk spreekt van: ‘echte’ en ‘niet-echte’ thuislozen> ‘nieuwe’ thuislozen: ontstaan door diverse maatschappelijke ontwikkelingen Minimuminkomens of uitgesloten uit sociale zekerheid(jongeren zonder inkomen, langdurig werklozen, OCMW- moeders…) Nieuwe samenlevingspatronen (verlies van belang van kerngezin,scheiding…) Vermaatschappelijking of onaangepastheid v/h instellingsdenken (psychiatrie, bejaarden, jongeren…)

What’s in a name? (vervolg) Thuisloosheid: meer dan vroeger een theoretisch moeilijk te vatten fenomeen, ook al kan het beeld in onze waarneming v/d thuisloze erg duidelijk zijn Definitie: sociaal- psychologische benadering ofwel institionele benadering

Dak- en Thuisloos Tot 70’ term ‘dakloze’ gebruikt > ‘oude’ thuisloosheid: de landloper, de alleenstaande man, de dakloze ex- gedetineerde, … Hij, want het ging meestal om mannen> kon terecht in ‘Onthaalhuizen van de werken voor daklozen’ (ontstonden in 20e E) 68’: cultuuromslag; nieuwe initiatieven in 70’: maatschappelijke en structurele veranderinge Oude term dakloze moest verdwijnen > door ‘thuisloze’ vervangen Meer dan (g)een dak boven hoofd hebben; nieuwe probleemgroepen + nieuwe door opbouwerk en maatschappelijk werk geïnspireerde benaderingen

Dak- en Thuisloos (vervolg) ‘Wet Onkelinx’ uit 1939: i/h kader v/d OCMW- wetgeving + de Wet op het recht op een bestaandsminimum een aantal specifieke maatregelen, die specifiek v/h toepassing waren op ‘daklozen’

Geen vaste verblijfplaats Definitie parlementaire documenten: “Een dakloze is iemand die niet over een eigen woongelegenheid beschikt, die niet de middelen heeft om daar op eigen kracht voor te zorgen en daardoor geen verblijfplaats heeft of tijdelijk in ene tehuis verblijft in afwachting dat hem een eigen woongelegenheid ter beschikking wordt gesteld” Geconcretiseerd in een ministeriële omzendbrief van april 1995 (enige wettelijke omschrijving van begrip ‘dakloze’): Onder ‘dakloze’ moet men onder ander verstaan: Personen zonder vaste verblijfplaats die opgevangen w in ene onthaaltehuis voor volwassenen in moeilijkheden, of in een materniteit, erkend of niet erkend De personen die ene plaats verlatenwaar ze verplicht werden opgenomen ten gevolge van ene gerechtelijke en administratieve beslissingen, met uitzondering van ontsnapte gevangene

Geen vaste verblijfplaats (vervolg) De gerepatrieerde behoeftige Belgen die over geen woongelegenheid beschikken als zij toekomen in België Personen die bij het verlaten van een ziekenhuis of psychiatrische instelling geen woonst meer hebben Personen die op straat slapen of in openbare gebouwen die geen verblijfsfunctie hebben vb. stations Personen die voorlopig opgevangen worden door particulieren, om hen tijdelijk uit de nood te helpen, in afwachting dat betrokkene een eigen woongelegenheid ter beschikking heeft. > Nogal eenzijdig uit van een woonprobleem

De voorzienigheid 2e vereniging v/h begrip thuisloosheid Gevaar: ‘territorium’ van thuislozen beperkt tot zorgvoorzieningen Nederlandse Landelijke Stichting voor Thuislozen en Onderdag (LSTO) definieerde thuisloosheid als: ‘Een ernstige toestand van maatschappelijke, persoonlijke en relationele kwetsbaarheid, waardoor functionele en medemenselijke relaties in de gangbare samenlevingsvormen niet of nauwelijks meer mogelijk zijn. De mens die tijdelijk of blijvend in deze toestand verkeerd= thuislozen’ Definitie vervangen door: ‘Thuislozen zijn personen zonder duurzame relaties, zonder eigen thuis en zonder sociale achtervang’ omdat het alleen gelinkt was aan reguliere thuislozenzorg Deze defintie: geen verblijfplaats en niet expleciet aan ‘huisvestiging’ refereert

De voorzienigheid (vervolg) 3 territoria gevat; opvangs circuit, commerciële circuit en zwerfcircuit Europees observatoruim thuisloosheid definieert thuislozen als: ‘Ieder persoon die niet in staat is om via eigen middelen een eigen, aangepaste woning te krijgen en te onderhouden of iedere persoon die niet in staat is om zich te onderhouden in ene eigen woning ondanks de hulp van sociale diensten.’ > Gevaar: eenzijdige benadering Thuislozen zijn het voorwerp van meerdere processen van sociale uitsluiting die ook andere domeinen dan wonen bestrijken: meer dan huisvestigingsprobleem Gevolg voor thuislozen door moderne samenleving: eenzaamheid en volledige sociaal isolement

Verbinding verbroken Gaublomme en Fret: ‘denkgroep’ op de ‘ontankering’ van thuislozen = ‘proces van verschraling of verregaand verlies van houvast, contactpunten, eigen mogelijkheden, een groeien van individuele onmacht’ Stoornissen i/d hechtende relaties van thuislozen

Op hetzelfde spoor ‘Waarom is de hulpverlening verschillend v/d hulpverlening aan armen? Waarom zitten ze op verschillende sporen? Waarom onderscheidt een vereniging van armen zich van een daklozenvereniging?...’ Zinvolle vragen in zo verre ze ons op het spoor zetten van een integrale benadering van thuisloosheid Brussel: thuislozenzorg + andere sectoren (GGZ, OCMW, huisvestigingssector, jeugdzorg…) moeten betrokken worden

Eén ding is zeker, één ding is klaar… De zorg is voor alle (zorg-) sectoren die met thuislozen in contact komen, niet enkel voor algemeen welzijnswerk Zoektocht naar gevoel van veiligheid en erkenning, naar rustpunt,materiële steun, verzorging en begeleiding : Op zijn of haar Maat