• Imago • Terugbrengen energie- en waterkosten • Waardevermeerdering gebouw • Kwaliteitsverbetering voor de gebruiker • Hogere productiviteit werknemers • Regelgeving Green lease; omdat groen moet 2 © Boot Advocaten

Green lease; omdat groen moet PERCIEVED BENEFITS OF SUSTAINABLE CONSTRUCCIÓN according to property owners 8,5% Reduction in operation costs 6.8% Increase in asset value 19.2% Improvement on ROI 2.5% Increase in occupancy 1% Increase in rent 3 © Boot Advocaten EXISTING BUILDINGS Source: McGraw Hill Construction (2010). Green Outlook 2011: Green Trends Driving Growth

Regelgeving: wat komt er nog op ons af: Energy Performance of Buildings Directive • Het berekenen van de energieprestatie van gebouwen • het vaststellen van minimumnormen voor energieprestaties en toepassing daarvan bij nieuwbouw en bij de renovatie van grote gebouwen (meer dan m2); • het invoeren van een systeem van energiecertificaten voor gebouwen, • het regelmatig inspecteren van verwarmingsketels en airconditioningsystemen; • het doen van haalbaarheidsstudies voor alternatieve systemen van energievoorziening Green lease; omdat groen moet 4 © Boot Advocaten

Regelgeving: wat komt er nog op ons af: De EPBD wordt in Nederland geïmplementeerd via de Woningwet: Bouwbesluit: De Energy Prestatie Coëfficiënt voor nieuwbouw en grootschalige renovatie wordt stapsgewijs verhoogd tot energieneutrale nieuwbouw in Wet kenbaarheid energieprestatie gebouwen Green lease; omdat groen moet 5 © Boot Advocaten

Wet kenbaarheid energieprestatie gebouwen (wijzigt de Woningwet) Artikel 11c 1.Bij de eigendomsoverdracht of de oplevering van een gebouw, of de eigendomsoverdracht van een deelnemings- of lidmaatschapsrecht dat recht geeft op het gebruik van een gebouw, verstrekt de verkoper een geldig energieprestatiecertificaat voor dat gebouw aan de koper. 2. De notaris verlijdt de tot de eigendomsoverdracht, bedoeld in het eerste lid, bestemde akte niet, zolang niet aan dat lid is voldaan. Green lease; omdat groen moet 6 © Boot Advocaten

Artikel 11d 1.Bij de aanvang van een huurovereenkomst ter zake van een gebouw verstrekt de verhuurder afschrift van een geldig energieprestatiecertificaat voor dat gebouw aan de huurder. 2.Indien de verhuurder niet voldoet aan het eerste lid, is de huurder van een zelfstandige woning als bedoeld in artikel 247 van Boek 7 van het Burgerlijk Wetboek of van een gebouw dat niet bestemd is om voor wonen te worden gebruikt, tot het tijdstip waarop de verhuurder voldoet aan het eerste lid, 10 procent van de huurprijs niet verschuldigd. 4. Van dit artikel kan niet ten nadele van de huurder worden afgeweken.. Green lease; omdat groen moet 7 © Boot Advocaten

Artikel 11e De eigenaar van een gebouw brengt een daarvoor afgegeven geldig energieprestatiecertificaat aan op een voor het publiek duidelijk zichtbare plaats in dat gebouw, indien: a. van dat gebouw een gebruiksoppervlakte van meer dan 500 m 2 in gebruik is bij een overheidsinstelling en veelvuldig door het publiek wordt bezocht, of b. een ander gebouw dan bedoeld in onderdeel a wordt verkocht of aan een nieuwe huurder wordt verhuurd, en een gebruiksoppervlakte van meer dan 500 m 2 heeft, dat veelvuldig door het publiek wordt bezocht. Green lease; omdat groen moet 8 © Boot Advocaten

Artikel 11f Degene die een gebouw waarvoor een energieprestatiecertificaat is afgegeven te koop of te huur aanbiedt door middel van advertenties in commerciële media, vermeldt in die advertenties de energieprestatieïndicator, bedoeld in artikel 11b, derde lid. Artikel 104a Onze Minister kan een last onder dwangsom opleggen aan de eigenaar van een gebouw als bedoeld in artikel 11e, eerste lid, indien deze in strijd handelt met dat artikel Deze wet treedt in werking met ingang van 1 januari Green lease; omdat groen moet 9 © Boot Advocaten

“Zelfs de hoogste torens beginnen bij de grond” • Kennis opdoen • Ervaringen delen • Modelmatig werken • Green lease toolkit: - beste practice recommendations - model Memorandum of Understanding - model Standaard Green lease Voorwaarden Green lease 10 © Boot Advocaten

Belang ontwikkelaar: Ontwikkelen en of realiseren van vastgoed; Corporate Social Responsibility of gedwongen duurzaam te ontwikkelen door opdrachtgevers en regelgeving. Ontwikkelaar 11 © Boot Advocaten

Belang belegger: • Rendement maken op vastgoed • Verduurzamen vastgoedportefeuille: CSR voor internationaal opererende ondernemingen meer dan alleen een term • Duurzaamheid heeft een waardevermeerderend effect op een gebouw; kan voor een duurzaam gebouw een hogere huur worden gevraagd? zijn duurzame gebouwen aantrekkelijker voor huurders? Belegger 12 © Boot Advocaten

• Eindgebruikers overtuigen van “Green Leasing”: Krijg ik mijn gebouw wel vol? • Geen duidelijkheid over energierendement (meten is weten): Kan deze duurzame investering wel worden terugverdiend? • Terugverdientijd overstijgt de huur periode • Multi tennant is niet gevoelig voor duurzaam Imago: Risico’s Belegger 13 © Boot Advocaten

Green lease 14 © Boot Advocaten Samenwerking overeenkomst

Belang gebruiker: • Imago • Kwaliteit beheer gebouw en installaties • Arbeidsproductiviteit • Kostenbesparing Gebruiker 15 © Boot Advocaten

• Eigen investeringen zijn niet terug te verdienen binnen huurtermijn (5 jaar vs. 15 jaar) • Duurzame verplichtingen risico voor bedrijfscontinuïteit (alleen A-label koelinstallaties & computers) • Duurzame maatregelen mogen niet ten koste van de omzet gaan (voordeur dicht op warme of koude dag?) Risico’s Gebruiker 16 © Boot Advocaten

Juridisch kader: • Intentieovereenkomst • Samenwerkingsovereenkomst • Realisatieovereenkomst • Huurovereenkomst, huishoudelijk reglement, allonges Green lease 17 © Boot Advocaten

Alliantieovereenkomst: de samenwerking gaat verder dan de gewone incidentele samenwerking waartoe partijen zich verplichten op grond van het gewone contractenrecht. Essentieel is dat partijen als partners op gelijke voet samenwerken teneinde gemeenschappelijke doelen te verwezenlijken en gemeenschappelijk voordeel te behalen (shared benefits) waarbij risico’s gezamenlijk worden gedragen en winst en verlies naar verhouding worden gedeeld. Green lease: huurovereenkomst waarin partijen rekening houdend met de wederzijdse belangen ( art 6: 248 lid 2 BW) gemeenschappelijke doelen trachten te verwezenlijken gericht op het behalen van energiebesparende en milieutechnische doelstellingen, waarbij risico’s, kosten en baten worden verdeeld. Green lease 18 © Boot Advocaten

Duurzaamheidsafspraken: • Certificering en reductiedoelstellingen • Duurzaam exploitatie en gebruik van het gebouw (nieuwbouw, bestaande bouw) • Monitoring gebouw- en gebruikersgebonden energiegebruik • Data uitwisseling • Split incentives • Geschillenregeling Green lease 19 © Boot Advocaten

Duurzaam gebruik: • Efficiënt en spaarzaam energie- waterverbruik (alleen elektrische apparaten, uitsluitend led-verlichting, waterless urinoirs of vaatwassers met energielabel A of B gelijkwaardig) • Stimuleren van gebruik van milieuvriendelijke en duurzame materialen • Richtlijnen voor renovaties en of wijzigingen • Zo veel mogelijk scheiden en reduceren van afval • Stimuleren van werknemers om duurzame vervoersmiddelen te gebruiken bij woon-werkverkeer Green lease 20 © Boot Advocaten

Green lease 21 © Boot Advocaten Kader voor beheer bestaand gebouw; informatiestromen Eigenaar •Energienota’s •Onderhoudskosten •Verantwoordelijkheid Gebruiker •Klachten •Gebruikspatroon •Huurpenningen Techn. dienst •Beheer installaties (verbruik) •Storingen •Onderhoud RBS Amsterdam, 1st LEED certified building in NL

Data uitwisseling “meten is weten”: • Elektriciteitsverbruik • Gasverbruik • Waterverbruik • Storingen en klachten • Inkoop van gebruiksgoederen Green lease 22 © Boot Advocaten

Afspraken over naar rato verdelen van kosten, baten en risico’s Wie doet de duurzame investering, verhuurder of huurder? VERHUURDER: • Huurder betaalt vaste opslag op huur afhankelijk van besparing • Huurder betaalt oorspronkelijke servicekosten terwijl energiekosten zijn afgenomen Split Incentives 23 © Boot Advocaten

Wie doet de duurzame investering? HUURDER: • Huurder wordt door de verhuurder gestimuleerd om duurzame investeringen te doen. • Probleem: Terugverdientijd is veelal langer dan de huurtermijn • Oplossing: Verhuurder kan de investering overnemen einde looptijd huurtermijn. Suggesties? Split Incentives 24 © Boot Advocaten

Verplichting in een Green lease: levering/afname uitsluitend groene stroom. • Streven is eigen duurzame energieopwekking (SDE+), elektriciteit van het landelijk elektriciteitsnet blijft vooralsnog nodig. • (Regulier) elektriciteitsverbruik vergroenen is een belangrijke stap naar duurzaam gebruik en daarom een belangrijk onderdeel van een Green Lease. • Elektriciteitsverbruik is een flinke kostenpost, is vergroening zonder stijging van de kosten mogelijk? Verplicht groene elektriciteit 25 © Boot Advocaten

Hoe wordt elektriciteit groen? • Geen onderscheid in stroom uit het stopcontact • Duurzaam opgewekte elektriciteit krijgt een certificaat mee (garantie van oorsprong) • Verbruikte stroom wordt groen door het afboeken van een certificaat (Grote) huurders/verhuurders kunnen zelf ook certificaten kopen en afboeken. Voordeel: gunstige contracten gecombineerd met de zekerheid van 100% groen Verplicht groene elektriciteit 26 © Boot Advocaten

Boot Advocaten 27 © Boot Advocaten