INSTITUTIONALISERING Derde HOORCOLLEGE INLEIDENDE CURSUS GOVERNANCE

1 Begrip institutie 2. staatsvorming. 3. beleidsdynamiek. 4 1 Begrip institutie 2 staatsvorming 3 beleidsdynamiek 4 markt/overheid / pps 5 trauma’s en crisis  verkokering 5 interactieve beleidsontwikkeling  interdep ontw

Begrip institutie Zingevend arrangement Waarden in het geding Kan samenvallen met organisatie maar hoeft niet Ook regelsysteem kan institutie zijn Solide, niet vluchtig, gestold Kent endogene en exogene dynamiek

staatsvorming gevangenendilemma. Jan. ontwapenen. bewapenen. ontw. 4,4 staatsvorming gevangenendilemma Jan ontwapenen bewapenen ontw 4,4 0,6 Piet bew 6,0 2,2 sanctionering afspraken nodig geweldsmonopolie

Leidt vrijwilligheid tot productie collectieve goederen? Collectieve goederen  ondeelbaarheid  consumptie niet uitsluitbaar In egocentrische samenleving bestaat het dilemma In altruïstische samenleving bestaat het dilemma niet Anarchisten: de staat is een prothese voor deugdzaamheid, want vervangt de plicht tot morele verheffing door het geweldsmonopolie

Cultuur van Cultuur van de publiek domein markt Geen winstbejag salaris is genoeg eer is belangrijk het dienen van het algemeen belang staat centraal deceive for the sake of the task zorg dat je niet op onwaarheid bent te betrappen pessimisme is normaal zorg voor fatalistische blik Winststreven is driving force rentabiliteit is belangrijk gaan voor je eigenbelang is legitiem contract = contract wees betrouwbaar tegenover duurza-me relaties calculeer risico’s optimisme is “must” maakbaarheid is verondersteld

Besluitvorming publieke sector . pluricentrisch  Besluitvorming publieke sector  pluricentrisch  macht -georiënteerd  beheerst door onderling strijdige overwegingen  trauma’s  verhoudingen

Macht oriëntatie  regulerende gedragsmotieven politici Macht oriëntatie  regulerende gedragsmotieven politici  stemmenmaximalisatie  coalitie = middel  interne partijhiërarchie  regulerende gedragsmotieven ambtenaren  budget maximalisatie  burocratic climbers (leiderschap)  goal displacement  solution driven (probleem = afgeleide)  succes = centraal

 Staat.  overheid.  politiek.  ambtenaar anders dan bedrijfsleven  Staat  overheid  politiek  ambtenaar anders dan bedrijfsleven ???????? Waarom een staat?  collectieve goederen  externalities  verdelende rechtvaardigheid

beleidsdynamiek Ieder beleidssysteem brengt onbedoelde en onvoorziene effecten met zich De beleidsontwikkeling was gericht op optimalisering van bedoelde effecten Ontwikkelwereld is optimistische wereld, gevuld met blije mensen Succes is geboekt met aanvaarding van beleidsontwerp

Tragiek van de uitvoering Onbedoelde onvoorziene effecten treden op als gevolg van reflexiviteit van het sociale systeem waarop het beleid was gericht Reflexiviteit komt tot uitdrukking in leerprocessen We onderscheiden vier gelaagde categorieën leerprocessen

leerprocessen 1: slimme ontwijking, ontduiking, sabotage, verzet bij constante waarden 2: veranderingen, aanpassingen van waarden betreffende beleidsdomein 3: veranderingen van waarden betreffende de omgeving 4: veranderingen van waarden over hoe de wereld er uit behoort te zien

Voorbeelden leerprocessen 1: belastingontwijking 2: verzet tegen marktwerking onderwijs 3: verzet tegen marktwerking algemeen 4: omverwerping democratie of sovjetunie

Wet afnemende effectiviteit beleid Naarmate een beleidsysteem langer functioneert, heeft het de neiging afnemend effectief te worden als gevolg van 1e orde-leerprocessen: bestuurden gebruiken reflexiviteit om hun situatie te herstellen/ verbeteren, waardoor onbedoelde effecten vermeerderen

Wet beleidsaccumulatie Bestuurden reageren op afnemende effectiviteit karakteristiek: Opvoeren controle, handhaving, sanctionering Verfijnen onderscheid in doelgroepen Ze hebben geen keus: voor iets anders is geen momentum

Spiraal naar crisis Beide wetmatigheden leiden via een spiraal naar crisis Crisis bestaat uit gepercipieerde extreme ondoelmatigheid Pas dan is er momentum voor fundamentele verandering van het beleidssysteem

Verelendung? Is het voorafgaande altijd waar? Nee, mogelijk zullen leerprocessen van hogere orde de effectiviteit herstellen; voorbeeld: wetgeving op kinderarbeid geleidelijk effectiever door 2e orde leerprocessen ten gunste van de beleidsnorm Grensgeval: het beleid wordt overbodig, want de gewenste toestand vestigt zich vanzelf

Dynamiek De wet van de afnemende effectiviteit en de wet van de beidsaccumulatie behelzen endogene dynamiek Daarnaast bestaat exogene dynamiek: van buiten komende veranderingen vragen om aanpassingen in het beleidssysteem maar dit is gestold

Volatiliteit te ondersteunen systeem is politiek gevoelig.  waarom Volatiliteit te ondersteunen systeem is politiek gevoelig  waarom?  In welk opzicht? IT systeem ondersteunt  zelf politiek gevoelig?  Relatie tot politieke gevoeligheid

pluricentrisch  democratie  coalities  stemmenruil  checks &balances  steeds meer actoren  ook onderlinge relaties steeds wisselend

overwegingen  politiek:. honoreren maat-. schappelijke. dynamiek overwegingen  politiek: honoreren maat- schappelijke dynamiek Πάντά ρέι discontinuïteit  ambtenaar: ondersteunt politiek  bedrijfsvoering publieke sector: doelmatigheid pol/ambt continuïteit PERMANENTE STRIJDIGHEID OVERWEGINGEN

Trauma’s politiek ambtelijke actoren Budgetover schrijding geen goedkeurende verklaring parlementaire nederlaag effectiviteits/ integriteits schandaal obsoleet beleid doelmatigheidschandaal FEZ ACC dienst/FEZ SG/DG/beleidsdirecties beleidsdirecties/DG diffuus uitvoerings-organisatie

verantwoording. immuniseren. scapegoating verantwoording immuniseren scapegoating uitstraling WAARVOOR WORD IK GEBRUIKT DOOR WIE?

adviseur  Opdrachtgever van wie? Actoren  opdracht = opdracht ? Inhoud  grenzen aan meebewegen ? Dynamiek  risico - aanvaarding - beheersing Positie  resultaten: -product -proces -posities outcomes  achter de horizon actoranalyse  andere adviseurs actor analyse

wie is opdrachtgever. 2e kamer. minister. SG. DIR. APL  infostromen wie is opdrachtgever ? 2e kamer minister SG DIR APL  infostromen?  Beslislijnen?  Verhouding tussen beide?