Zeventiende Eeuwse Genre schilderkunst Waneer begint en eindigt de zeventiende eeuw??

De 17de eeuw noemen we in Nederland de Gouden Eeuw, omdat ons land in deze periode een van de rijkste en machtigste landen was. Dit kwam met name door de snel groeiende handel. De Verenigde Oostindische Compagnie (VOC), opgericht in 1602, was de grootste handels- en transportonderneming ter wereld. Door de groeiende welvaart kwam ook de cultuur tot grote bloei. Veel schilders die werkzaam waren in de Gouden Eeuw zijn tegenwoordig wereldberoemd, onder wie Rembrandt van Rijn, Johannes Vermeer en Jan Steen.

Een figuurstuk met een onderwerp uit het dagelijks leven noemen we nu :genrestuk In de 17e eeuw werden schilderijen vaak genoemd naar de voorstelling http://nl.wikipedia.org/wiki/Genrestuk Dit schilderij heet “geselschapje” (je ziet een gezelschap van personen)

Buitenpartij

Conversatie (= gesprek) Dit schilderij heet : ‘De galante conversatie’

Bordeeltgen

Genrestuk Pas in de 19e eeuw kregen al deze taferelen (voorstellingen) uit het dagelijkse leven de naam: Genrestuk

In een kamer met een doorkijkje naar een andere ruimte zie je drie personen: op de voorgrond een jonge vrouw, die nogal bleek ziet en niet al te vrolijk kijkt. Achter haar een man en daarnaast de dokter. De man zou de minnaar van de vrouw kunnen zijn. De man, die het flesje tegen het licht houdt is een dokter, die op visite komt. Hij bekijkt de urine van de vrouw: zou ze zwanger zijn?  In de 17de eeuw noemde men daarom dokters wel eens piskijkers!  De schilder heette Samuel van Hoogstraten (1626-1678) en hij maakte in dit schilderij allerlei toespelingen op de liefde: in het schilderij boven de deur zie je Venus, de godin van de liefde en in het patroon van het tafelkleed zie je vrijende figuurtjes. Maar misschien is ze helemaal niet zwanger en heeft ze gewoon liefdesverdriet.

Noem 3 attributen uit het schilderij waaraan je kunt zien dat de mensen rijk waren. 1. Schilderijen (in dure lijsten) 2. Duur jasje, afgezet met bont (van de vrouw) 3. Perzisch tafelkleed 4. Klassieke open haard met koperwerk ervoor. 5. Kostbare stoel. Geef 2 onderdelen van de voorstelling aan die naar “huiselijkheid”verwijzen. 1. Stoof onder voeten van vrouw. 2. Kat. 3. Rommelig liggend witte kleedje op de tafel.

De Kwakzalver : Een kwakzalver is een bedrieger, iemand die zonder enige kennis van zaken mensen probeert te genezen. De schilder Gerad Dou heeft zo een bedrieger tot onderwerp van een van zijn schilderijen gemaakt.

Dou brengt dit op verschillende manieren in beeld: de kwakzalver is gekleed in een soort fluwelen toneelkostuum. Verder zie je op zijn tafel een fles, die kwakzalvers gebruiken om aan de urine van vrouwen te zien, of ze zwanger zijn. Het zogenaamd diploma, dat voor de kwakzalver op tafel ligt. En het aapje is een symbool van de dwaasheid van de mens. De vrouw helemaal rechts: zij wordt bestolen van haar portemonnee, net zoals de kwakzalver zijn toehoorders besteelt. De jongen, die een vogel lokt: hij lokt net als de kwakzalver mensen met mooie beloften. De boer met de kruiwagen: hij symboliseert de juiste levensinstelling, het actieve leven waarin met hard werken resultaten worden verkregen Het vrouwtje dat pannenkoeken bakt heeft haar werk onderbroken om haar kind te verschonen en Dou symboliseert hiermee het alledaagse dat een tegenstelling is met de hoogdravendheid van de kwakzalver en zijn woorden. Het ongare beslag van pannenkoeken is een symbool voor praatjes van dwaze en domme mensen. Helemaal recht in het raam zie je de schilder zelf: een zelfportret? Maar wil Dou hiermee misschien aangeven, dat een schilder ook een soort kwakzalver is? Wat je ziet is immers ook niet echt!

Hoewel het een gezellige samenkomst lijkt te zijn, geeft de boom op de voorgrond een vreemde sfeer. geef 2 redenen waardoor de boom een “onheilspellend” effect geeft. 1. kale takken. 2. Grillig gevormde takken met noesten. 3. Lichtdonker contrast op de boom.

Een typisch 'Huishouden van Jan Steen' Een typisch 'Huishouden van Jan Steen'. Een slapende moeder links, een losbandig echtpaar in het midden en kinderen die zich nergens iets van aantrekken. Ook de dieren doen lustig mee: de hond op tafel en rechts een varken. De eend op de schouder van de man duidt erop dat de man lid is van de Quackers, een protestantse sekte die op deze wijze op de hak wordt genomen. De mand aan het plafond voorspelt dat het niet goed gaat aflopen met dit gezin. In de mand bevinden zich een kruk, roe en leprozenklepper. Het gezin staat straf, ziekte en armoede te wachten. 

Noem de 3 hoofdkleuren ( hoofdtinten) in dit werk. Geel, zwart, wit. Geef 5 voorbeelden in de voorstelling van slordigheid en van de gemakkelijke leefwijze van dit gezin. 1. Hond eet van bord op tafel. 2. Liggende voorwerpen op grond, zoals de kan. 3. Man met been over vrouw. 4. Varken eet van kamervloer. 5. Geschilde citroen op plankje. 6. Muzikant in kamer. 7. Slapende vrouw in gezelschap. 8. Vrouw met kan drank en glas in handen. 9. Mand met van alles erin aan plafond.

Let op de stofuitdrukking Er bevindt zich in dit genrestuk ook een stilleven. Wat zie je op dit onderdeel/ dit stilleven? Tafel met bord, mes, doek en etenswaren. Door welk beeldend aspect wordt de aandacht op de 3 mensen gelegd? Door de lichtval.

De schilder heeft zich hier uitgeleefd in de “stofuitdrukking” De schilder heeft zich hier uitgeleefd in de “stofuitdrukking”. Aan welke onderdelen zal hij vooral lang en gedetailleerd gewerkt hebben? De kragen.

Jan Steen : De gevolgen van onmatigheid Een dronken vrouw knielt en geeft een papegaai wijn te drinken. Een slapende vrouw met pijp wordt door een jongetje bestolen. Een andere jongen gooit rozen voor een varken, naar men mag veronderstellen een illustratie van het spreekwoord: Strooi geen rozen voor de zwijnen'. Drie kinderen laten de kat van een taart eten. Boven dit alles hangt een mand met een lazarusklep, een bedelstaf, een roede en een bedelzak ter waarschuwing. Rechts maakt een man een vrouw het hof onder een prieeltje. De voorgrond wordt ingenomen door een stilleven van brood, kaas, vruchten en een kan. Ook wie niet letterlijk alle in beeld gebrachte zegswijzen kent, zal geen moeite hebben met de globale betekenis van het schilderij. Ondanks het niet 'levensechte' van het totale tafereel, laat het toch heel overtuigend zien, hoe goed Jan Steen naar de 'werkelijkheid' heeft gekeken en 'naar het leven' heeft geschilderd.

“Een huishouden van Jan Steen” De uitdrukking "een huishouden van Jan Steen" hebben we te danken aan de 17e eeuwse schilder met die naam. De chaotische en ongeorganiseerde wijze waarop Jan Steen het dagelijks leven in de 17e eeuw in beeld bracht, is daarvoor verantwoordelijk. Maar in werkelijkheid, was het huishouden van Jan Steen ook inderdaad een huishouden van Jan Steen. Nadat zijn vrouw in 1669 was overleden, moest Jan Steen in z'n eentje zorgen voor vijf kinderen. Hoewel Jan Steen goed kon schilderen, had hij totaal geen zakelijk instinct. De schilder leefde dan ook in grote armoede.

“Leven in de brouwerij” Naast de uitdrukking "een huishouden van Jan Steen" hebben we nog een andere uitdrukking te danken aan Jan Steen: leven in de brouwerij. Rond 1650 heeft Jan Steen geprobeerd om een brouwerij in Delft draaiende te houden. Het was geen succes. Volgens de verhalen met name omdat Jan Steen zijn eigen beste klant was. http://www.anekdotes.net/steen2.html http://www.cultuurwijs.nl/nwc.rijksmuseumamsterdam/cultuurwijs.nl/i000291.html

Verborgen symboliek Een jonge vrouw zit op de rand van haar bed en trekt haar kousen uit. De afdrukken van de banden daarvan zitten nog in haar benen. Ze is bezig met haar toilet, haar uiterlijk. Het schilderij geeft een kijkje in haar slaapkamer. Dat is nogal intiem en privé. Het is echter geen onschuldig meisje, want je kunt zo onder haar rokken kijken. Deze vrouw is een 'dame van lichte zeden, een hoertje dus. Ook de rode kousen die zij draagt, zijn een erotische verwijzing. 

Men ziet op het schilderij van Jan Steen 'Zoals de Ouden zongen' een gezellig tafereel. Op zich lijkt er niks aan de hand, maar kijk eens naar de details: schelpen van oesters en mosselen (aphrodisia), een vogelkooitje met het deurtje open (de man heeft een afspraakje buitenshuis), een jongen die pijp leert roken (symbool voor gemeenschap), overmatige hoeveelheden wijn (roesmiddel) en druiven (kiemkracht), een papegaai (koppig dier - rood staat voor onzedelijkheid). Een vogel in het algemeen was symbool van het verlangen om in hoger sferen te komen of had een seksuele bijbetekenis. In die tijd was men goed op de hoogte van de symbolische waarde van details. De meeste mensen konden immers niet schrijven en verhalen werden verteld aan de hand van afbeeldingen. Voor hen lieten deze symbolen geen twijfel bestaan.

De hele familie is bij elkaar om Sinterklaasavond te vieren De hele familie is bij elkaar om Sinterklaasavond te vieren. De kinderen hebben net cadeautjes gekregen. Jan Steen was een verteller. Het verhaal stond bij hem voorop. Steen besteedde aandacht aan alle onderdelen van het schilderij. Hij laat heel duidelijk de relaties tussen mensen zien en gaf hun emoties goed weer. De kunstenaar gebruikte handgebaren en blikken om de personen met elkaar te verbinden tot een ovaal waarbinnen de belangrijkste gebeurtenissen plaatsvinden. Door deze ingenieuze compositie richt je je aandacht vanzelf op het centrum van het schilderij.  Op de voorgrond staat een mand met lekkers. Deze is erg precies geschilderd en vormt binnen het schilderij een stilleven op zich.

De luit in de schilderkunst http://histoforum.digischool.nl/luit/index.htm