Veerkracht Monitor Het meten van de mate van veerkracht onder de bevolking dr. Hans te Brake 3 april 2013, Ede Nederlands Congres Volksgezondheid 2013

Achtergrond en doelstelling Waarom de Veerkracht monitor? Vele partijen en organisaties zijn bezig op het terrein van veerkracht Begripsverwarring: Veerkracht = weerbaarheid, zelfredzaamheid, vitaliteit, …? Doel van dit onderzoek: Welke definities bestaan er? Welke factoren zijn overeenkomstig in al deze verschillende definities? Ergo: wat beïnvloedt veerkracht? Hoe deze factoren te operationaliseren (meetbaar maken d.m.v. een vragenlijst) Nulmeting Samenhang factoren Setting: veerkracht na rampen, onder de algemene bevolking

Methode Klankbordgroep Literatuuronderzoek: Pubmed, Embase, Picarta “resilience”+ “definition”, “concept”, “theory” + “factors”, “scale”, “measurement” + “community”, “disaster”, “government”, “communication” Vragenlijstconstructie: voortbouwen op eerdere, gevalideerde vragenlijsten SEM-analyse: samenhang constructen

Klankbordgroep Prof.dr. I. Helsloot (voorzitter) Hoogleraar Besturen van Veiligheid aan de Radboud Universiteit Nijmegen Prof.dr. R. Kleber (vice-voorzitter) Hoogleraar Psychotraumatologie, Universiteit Utrecht Prof.dr. H. Van Gunsteren Emeritus Hoogleraar Politieke Theorieën en Rechtsfilosofie, Universiteit Leiden Mevr. M. Ostendorf Senior communicatieadviseur, Nationaal Crisis Centrum Drs. M. Rooze, MBA Directeur Impact Drs. M. Van Tuyll Plaatsvervangend programmamanager Dreigingen en Capaciteiten (V&J) Prof.dr. G. Verleye Professor Communicatiewetenschappenlijk Onderzoek, Universiteit van Gent

Resultaten literatuur Resilience, veerkracht: 39 verschillende definities De definities verschillen op drie hoofdpunten:* karaktertrek versus proces individueel versus gemeenschappelijk niveau contextafhankelijkheid. Veerkracht behelst het vermogen van mensen, gemeenschappen en (overheids)systemen om te kunnen ‘terugveren’ na een schokkende gebeurtenis Hoijtink, L.M., Brake, H. te, Dückers, M. (2010) Grip op Psychosociale Veerkracht. In: Helsloot, I. & Van ’t Padje, B. (ed) Zelfredzaamheid: concepten, thema's en voorbeelden nader beschouwd. Boom Uitgevers Den Haag. Hoijtink, L.M., Brake, J.H. te & Dückers, M.L.A. (submitted) Conceptualizing psychosocial resilience and its determinants: a review of the literature. Disaster Medicine and Public Health Preparedness.

Resultaten literatuur Psychologische factoren Sociale context De relatie tussen de overheid en burgers Verwacht gedrag bij rampscenario’s Socio-economische factoren (etniciteit, leeftijd, inkomen, geslacht, huishouden, opleiding) Feitelijke kennis

Operationalisatie (1/2) Psychologische Factoren ego-resiliency, hardiness, adaptability RS-NL Resilience Scale- Nederlandse versie (21 items) (o.a. Wagnild & Young, 1993; Ahern et al, 2006; Portzky, 2008) sociaal optimisme PUL Positieve Uitkomsten Lijst, subschaal sociaal optimisme (3 items) (Appelo, 2005) Sociale Context gemeenschapsgevoel, burgerparticipatie "Betrokkenheid bij buurtgenoten" (VWS/Uni Groningen) (Frieling, 2008) plaats verbondenheid 2 zelf geconstrueerde vragen: buurtfeesten/samengewerkt in organisatie?

Operationalisatie (2/2) De relatie tussen overheid en burgers vertrouwen informatie volledigheid, duidelijkheid, betrouwbaarheid (Maeseele et al, 2008) snelheid informatie zelf geconstrueerde vraag vertrouwen capaciteiten overheid voorbereid, in staat tot 6x overheidsdienst in staat gevolgen ramp op te vangen? Verwacht gedrag bij rampen 3 scenario's - Informatie zoeken, gedrag aanpassen, impact (hoe aangrijpend is dit voor u)

Nulmeting Vragenlijst, zo veel mogelijk gebaseerd op bestaande instrumenten (77 items) Steekproef N=1361 Representatief voor de Nederlandse samenleving (geslacht, leeftijd, huishoudgrootte, stedelijkheid) Structural equation modeling: testen causale verbanden tussen de factoren

Resultaten Samenhang factoren veerkracht* * Meer informatie over afzonderlijke factoren: Hoijtink, L.M., Brake, J.H. te & Dückers, M.L.A. & Helsloot, I. (2011) Burger vertrouwt meer op capaciteiten Nederlandse overheid in crisistijd dan gedacht. Magazine Nationale Veiligheid en Crisisbeheersing, oktober 2011, 5, 44-45

Vervolg Waarom is het belangrijk veerkracht te kunnen meten? Wetenschap: mechanisme achter psychosociale veerkracht blootleggen Praktijk: Mogelijkheid te anticiperen op en stimuleren van veerkracht; ‘zwakke plekken’ identificeren Inventarisatie van psychosociale veerkracht onder specifieke doelgroepen; Vervolg is nodig: capaciteiten vs gedrag/klachten Verdere samenwerking met relevante partijen: waar liggen mogelijkheden, welke vragen moeten worden beantwoord, wat doen we om die te beantwoorden  2012 Expertisecentrum Zelfredzaamheid: een ‘virtueel centrum’ samen met infopunt veiligheid

Vervolg Vervolg Veerkracht monitor: Herhaalde meting pilot Koppelen aan gedragsmaat: hoe hangt score op VM samen met daadwerkelijk gedrag? (vaststellen gedragsmaat, meten onder specifieke populaties, samenhang met zelfredzaamheid) Samenhang/onderscheid beschrijven met andere instrumenten (m.n. TNO) Plaats bepalen van veerkracht binnen het traumaveld en de bestaande expertise binnen Arq Grip op veerkracht: wat is het, wat kunnen we doen om het te versterken?

Dank u voor uw aandacht De veerkracht monitor is als PDF te vinden op: www.impact.arq.org Hans te Brake H.te.brake@impact.arq.org 04.04.2013

Veerkracht en interventie DOELEN: Ondersteunen van de veerkracht Identificeren van aanvullende hulpbehoefte Tijdige doorverwijzing naar professionele en adequate hulpverlening Het thema is een aanvulling op de visie zoals uitgedragen in eerdere richtlijnen die door Impact zijn ontwikkeld (t.w. vroegtijdige interventies en geüniformeerden)