Evaluatie Even Buurten: Integrale wijkaanpak voor thuiswonende ouderen Hanna van Dijk MSc (hanna.vandijk@bmg.eur.nl) Prof. dr. Anna Nieboer Dr. Jane Cramm Dr. Job van Exel Dr. Freek Lotters

Presentatie Evaluatieonderzoek naar Even Buurten Informele zorg in de buurt Wat vraagt het van professionals en de lokale overheid? - Over bijna de hele wereld blijkt uit onderzoek dat ouderen –zolang hun conditie dat toelaat- graag zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen. Om dit mogelijk te maken is het wel van belang de juiste ondersteuning te bieden aan deze ouderen. Sommigen vinden die weg vanuit henzelf, maar juist kwetsbare ouderen worden moeilijker gesignaleerd. Ook de sociale netwerken spelen een belangrijke rol bij die ondersteuning. Een juist appel op die netwerken is daarvoor nodig. Een andere aanleiding voor het even buurten project is het gebrek aan samenhang tussen verschillende zorgverleners; vaak weet de een van de ander niet dat die bij een oudere over de vloer komt. Een goede samenwerking is nodig in de zorg voor ouderen.

Even Buurten Aanleiding: beleid van extramuralisering Integrale wijkaanpak gericht op versterking wijknetwerk ten behoeve van welzijn van zelfstandigwonende ouderen Onderdeel van NPO Samenwerking tussen gemeente Rotterdam, de EUR (iBMG), Hogeschool Rotterdam, GENERO en verschillende zorg- en welzijnsorganisaties Mei 2011 van start gegaan - Over bijna de hele wereld blijkt uit onderzoek dat ouderen –zolang hun conditie dat toelaat- graag zo lang mogelijk thuis willen blijven wonen. Om dit mogelijk te maken is het wel van belang de juiste ondersteuning te bieden aan deze ouderen. Sommigen vinden die weg vanuit henzelf, maar juist kwetsbare ouderen worden moeilijker gesignaleerd. Ook de sociale netwerken spelen een belangrijke rol bij die ondersteuning. Een juist appel op die netwerken is daarvoor nodig. Een andere aanleiding voor het even buurten project is het gebrek aan samenhang tussen verschillende zorgverleners; vaak weet de een van de ander niet dat die bij een oudere over de vloer komt. Een goede samenwerking is nodig in de zorg voor ouderen.

Versterken wijknetwerk

Werkwijze Even Buurten

Evaluatieonderzoek Even Buurten Inzicht in effecten, processen en kosten Even Buurten Kwalitatief en kwantitatief onderzoek (mixed methods) Onderzoek onder ouderen Experiment- en controlegroep (T0, T1, T2) Wijkfoto Onderzoek onder professionals Vragenlijstonderzoek Observaties Interviews Onderzoek onder andere betrokkenen (n=26) Actieve wijkbewoners Vrijwilligers Dikgedrukt: waar de gepresenteerde bevindingen op zijn gebaseerd

Informele zorg 3,5 miljoen Nederlanders verlenen mantelzorg (Schoon)dochter/zoon en partner leveren belangrijk aandeel Druk op mantelzorg vanuit familie door geografische mobiliteit & arbeidsmarktparticipatie Zorg dichtbij huis organiseren Burenhulp In dit onderzoek specifiek gericht op burenhulp onder ouderen

Informele zorg in de buurt: bereidheid onder ouderen (70+) Mijn buren zijn bereid me te helpen als dat nodig is Mee eens : 82% Ik kan bij iemand terecht in mijn buurt als ik me geen raad weet Mee eens : 74% De mensen in deze buurt letten er op dat het schoon blijft op straat Mee eens : 58% De mensen in deze buurt zijn bereid om problemen samen op te lossen Mee eens : 48% Er is dus sprake van een grote hulpbereidheid onder ouderen! Hier zijn geen verschillen gevonden tussen de wijken 8

Welke ouderen zijn zelf actief? 16% doet aan formeel vrijwilligerswerk 30% aan informeel vrijwilligerswerk 19% helpt buren regelmatig (meer dan 1 keer per maand) In onze studie verlenen ouderen met een Nederlandse achtergrond en een hogere opleiding vooral vrijwilligerswerk en burenhulp

Burenhulp Verschillende vormen van burenhulp: ‘Oogje in het zeil’ Gordijnen, postvak, telefooncirkel Instrumentele ondersteuning Hulp bij boodschappen, post ophalen, lift geven Emotionele ondersteuning Praatjes maken, koffie drinken, vrijetijdsactiviteiten Belang van burenhulp: “We belden elkaar elke ochtend en avond om te kijken of alles goed was (..). Op een moment belde ik haar in de avond en nam ze niet op. De volgende ochtend belde ik weer en nam ze nog steeds niet op. Toen besloot ik de politie te bellen. Die hebben haar deur opengebroken en vonden haar op het toilet, helemaal vervuild, maar nog wel in leven.”

Barrières burenhulp Risico op overbelasting: Buren die ondersteuning geven zijn zelf ook vaak ouder Burenhulp neemt toe na verloop van tijd: “Die buurvrouw kan niet meer naar beneden komen, dus ik haal haar post en krant elke dag op en doe haar boodschappen twee keer per week, en als er iets aan de hand is kan ze me altijd bellen –zelfs ‘s nachts (..). Gedurende de tijd ben ik steeds meer gaan doen. Uit het niets werd het heel veel”. Ouderen gaan zich soms gedragen als ‘klant’ “Ze wordt steeds moeilijker. Als ik een verkeerde boodschap meebreng.. Nou, dan scheldt ze me uit (..). Ik denk dat ze me ziet als haar hulpje”. Professionele ondersteuning vereist Overbelasting: bevinden zich in private domein

Barrières burenhulp; vanuit perspectief van hulpbehoevenden Maatschappelijke omwenteling; ‘recht hebben op’ “Daarvoor heb je toch maatschappelijk werk? Heeft het iets te maken met je woning, daar heb je corporatie voor, inspecteur voor, huismeester voor. Daar heb je niet de buren voor.. nee”. Negatieve vorm van sociale controle Vraagverlegenheid Sociale controle: ‘maar we drinken geen koffie bij elkaar hoor’ Verworvenheden

Perspectief professionals op informele zorg Draagvlak voor inzetten van informele netwerk Een aantal barrières: Vage grens: hulpbehoevende/hulpverlener? Deskundigheid Loyaliteit Aansprakelijkheid Concurrentiegevoelens Noodzaak professionele ondersteuning 13

De ‘nieuwe’ professional Combinatie van verschillende werkzaamheden: Opsporen van (kwetsbare) groepen Inzetten en versterken van informele netwerk Samenwerking met professionals vanuit verschillende disciplines Balanceren tussen vertrouwen winnen en loslaten ‘Niet leunen, maar steunen’ & ‘van zorgen voor, naar zorgen dat’ Daarnaast samenwerking binnen het formele netwerk (Financiële) schotten staan samenwerking in de weg 14

Wat hebben ‘nieuwe’ professionals nodig? (Uren)inzet Bekendheid in de wijk Interactie tussen professionals (huisvesting, overleggen) Ondernemerschap Gedeelde coördinatie Aandacht voor informele zorg in opleiding: erkennen, benutten en ondersteunen Steun vanuit het management 15

Lokale overheid Communiceren; maatschappelijke omwenteling Financiering: sectoroverstijgend en wijkgericht Monitoren

Conclusies Grote mate van hulpbereidheid onder ouderen Burenhulp van aanvullende waarde Barrières burenhulp; behoefte aan ruggensteun van professionals Barrières in samenwerking formeel en informeel netwerk Belang van monitoring voor leren en beïnvloeden Nader onderzoek: Condities waaronder burenhulp ontstaat  benutting hulpbereidheid (ook van mensen <70) Inzicht in samenwerking informeel en formeel netwerk; ook vanuit het perspectief van hulpbehoevenden Aandacht voor etnische groepen Altruistisch overschot (Tonkens)

Onderzoeksresultaten die volgen Tussentijdse resultaten zijn te vinden op onze website: http://www.bmg.eur.nl/onderzoek/secties/smw/onderzoeksrapporten_smw/ Medio 2014 verschijnt de eindrapportage Meer informatie: hanna.vandijk@bmg.eur.nl of projectleider Evaluatie: nieboer@bmg.eur.nl