Versterkt Engels Hoe pak je het aan? Nationaal Congres Engels 13 maart 2013 Maartje Visser © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Inhoud presentatie Wat is versterkt Engels? Hoe kan versterkt Engels ingevoerd worden in het voortgezet onderwijs? Tips voor inbedding in de schoolorganisatie, omvang (uren), ERK-leerdoelen, leermiddelen, didactiek.

Versterkt taalonderwijs Het aanbieden van extra uren Engels (of andere MVT) in het VO naast de verplichte uren voor die MVT in het curriculum. In de extra uren wordt gewerkt aan verdieping en verbreding. Vaak wordt een regulier en een versterkt programma voor die MVT gemaakt.

Versterkt taalonderwijs (Engels) Specialisatie van met name vwo-scholen Doel: Engelstalige vervolgopleiding mogelijk maken Minder vergaand dan tweetalig onderwijs Kan vanaf de brugklas / 4e klas Ook aandacht voor versterkt Frans en Duits (Europees Platform voert het LINQ-project uit)

Scholen met VTO In 2006: Landelijk: 20 scholen versterkt taalonderwijs Aantal enorm toegenomen met profilering op MVT-onderwijs; geen recente cijfers via EP

Kenmerken / verschil tto/vto In principe toegankelijk voor alle NL-leerlingen Nederlandse havo/vwo curriculum Havo of vwo-diploma aangevuld met IBO taalcertificaat Maximaal 50 % Engels Ruime aandacht voor het Nederlands VTO Extra uren MVT (Engels) In KWT/vrije ruimte Nederlandse havo/vwo curriculum Havo of vwo-diploma aangevuld taalcertificaat (ERK) Extra taalprogramma naast reguliere taalprogramma

Enquête schoolleiders (n=38) Invoering en waarom: Stappen: 60% overweegt invoering; 21% misschien, rest niet 61% vanwege profilering en 58% als impuls MVT-onderwijs. Verbetering resultaten, aansluiting ho/wo, internationaliserings-mogelijkheden. Invoeringsplan: 63%. kartrekker en werkgroep: 59%. Ca. 50% aanvullende leerdoelen/leermiddelen Haalbaarheidsonderzoek: 34%. Professionalisering: 34%. Interessepeiling onder ouders en leerlingen: 22%.

Enquête schoolleiders (n=38) Behoeften Aanvullend: Good practice: 75% Bekostiging en professionalisering docenten: 63% Leeropbrengsten ERK en doorlopende leerlijn po-vo-wo: 53% Toetsing & kwaliteitszorg: 44% Communicatie VTE: 35% Periodiek voortgangsoverleg met kartrekker: 80% Docenten met middenmanager in gesprekscyclus: ca. 50% Groeimodel versterkt Engels naar TTO Geschiktheid voor diverse leerwegen / niveaus

Enquête docenten (n=62) Invoering en waarom: Stappen 37% overweegt invoering; 39% misschien, rest niet 51% als impuls MVT-onderwijs; 49% vanwege profilering; 33 % vanwege concurrentie tto in regio Verbetering resultaten, aansluiting ho/wo, toenemen motivatie lln., kwaliteitsimpuls kartrekker en werkgroep: 47%. Verkennen leermiddelen: 39% Invoeringsplan: 38%. Verkennen leerdoelen, haalbaarheidsonderzoek, scholen docenten: ca. 25%. Interessepeiling onder ouders en leerlingen: 18%.

Enquête docenten (n=62) Behoeften Scholingsbehoeften: Good practice: 81% Invulling extra uren: 69% Meten extra leeropbrengsten: 56% Leeropbrengsten ERK: 50% Subsidies, ondersteuning, samenwerkingsverband Scholing digitale leermiddelen Invoeringsargumenten voor SL Begeleiding verzamelen en ontwikkelen leermiddelen: 67% Toetsing (ERK): 54% Vakoverstijgend/internationalisering leermiddelen: 46% Invoeringsplan VTE: 44% Didactiek training: 32% Eigen taalvaardigheid Engels (19%)

Implementatieproces Verkenning mogelijkheden Schoolleider stelt vraag aan potentiële kartrekker/sectievoorzitter/docent óf Docenten doen voorstel aan schoolleiding. Oriëntatie op versterkt Engels Docenten/sectievoorzitters/teamleiders oriënteren zich op versterkt taalonderwijs bij collegascholen en op ondersteuning bij invoering.

Implementatieproces Oriëntatiebijeenkomst op school Doel: informatieverstrekking en draagvlak creëren/interessepeiling Haalbaarheidsonderzoek op school Interviews met docenten Engels en schoolleiding Verwerken resultaten in advies met aanbevelingen specifiek voor de schoolorganisatie.

Implementatieproces Keuze voor VTO (of TTO of groeimodel naar TTO) Implementatieplansessie (kartrekker, geïnteresseerde docenten Engels, evt. schoolleider). Herverkenning en schooleigen definitie versterkt Engels vaststellen (gezamenlijk beeldvorming onder docenten) Opstellen implementatieplan. Voor dit plan zijn de onderstaande punten van belang. Ze zullen kort worden toegelicht. Verkenning locale context: economische regio (bijvoorbeeld Brainport Eindhoven), aansluiting instroom-vervolgonderwijs (bijvoorbeeld Engelstalige studieprogramma’s, specifieke regionale thema’s (bijvoorbeeld Schiphol). © CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Implementatieplan – inhoud Inleiding Typering/model versterkt taalonderwijs Betrokken docenten en leerlingen Deskundigheidsbevordering Relatie PO-VO-HBO-WO Koppeling aan gerelateerde thema’s in de school Voorlichting en communicatie Projectmatige opzet Kwaliteitszorg Facilitering en kosten (Externe) ondersteuning

Omvang VTO Engels in de praktijk Extra uren (5 t.o.v. 2,5), één integraal programma; maar ook 0,5 uur extra Mogelijkheid: studielessen en informatiekunde in Engels Themamiddagen met Engels als voertaal (bijv. taaldorp) Bovenbouw: vto-Engels in vrije ruimte Een voorbeeld van versterkt Engels is het Amsterdamsch Lyceum waar 5 ipv 2,5 uur Engels wordt gegeven, in één integraal programma Er is de mogelijkheid om studielessen en informatiekunde ook in het Engels aan te bieden De school organiseert regelmatig themamiddagen met Engels als voertaal. In de bovenbouw wordt Versterkt taalonderwijs Engels in de vrije ruimte aangeboden. CPS Onderwijsontwikkeling en advies

VTO Engels in de praktijk Onderbouw Instaptoets EIBO Selectie- en volgcriteria (taalportfolio) Regulier en versterkt programma Bouwstenen, Communicatie, thematisch werken Cambridge proficiency exam

VTO Engels in de praktijk Onderbouw: Instaptoets EIBO Selectie- en volgcriteria (taalportfolio) Regulier en versterkt programma Bouwstenen, Communicatie, thematisch werken Cambridge proficiency exam

VTO Engels in de praktijk Bovenbouw: Regulier programma VTO-E in vrije ruimte Taalvaardigheid, literatuur, cultuur Inzet native speakers (lerarenopleiding?) CE én Cambridge proficiency exam (div. niveaus) In de bovenbouw wordt het reguliere programma van Engels gedaan en versterkt Engels in de vrije ruimte Versterkt Engels wordt ingevuld door extra aandacht voor taalvaardigheid (met name spreken en schrijven) en literatuur en cultuur Ook kan de inzet van native speakers overwogen worden zodat in kleinere groepjes gewerkt kan worden aan het ontwikkelen van spreekvaardigheid en bijv. Debating. Leerlingen kunnen Engels afsluiten met het reguliere Centraal Examen en aanvullend een Cambridge proficiency exam doen. Dit kan op diverse niveaus: http://www.cambridgeesol.org/exams/index.htm (klik op de rode link en hij schakelt door naar internet; werkt dat niet doe dan alt+tab toets en tab door totdat je de internetsite hebt gevonden CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Versterkt taalonderwijs Invoering beperkt tot MVT Samenwerking met vakken wél mogelijk (opstap) Extra uren varieert 0,5 tot 2 uur p.w. Afhankelijk van omvang en invoering een regulier en versterkt deel of een integraal deel Mogelijk in onderbouw én bovenbouw

Betekenis van VTO voor MVT-visie Visie op (versterkt) taalonderwijs: Voor welk taalonderwijs staan we (kernwaarden, houding, verbinding in mvt/sectie Engels)? Wat willen we bereiken met het taalonderwijs? Wat is wenselijk en haalbaar? Wat is dat nodig is om daar te komen?

Missie Visie P I P I Strategie KSF KSF dynamisch Strategische statisch dynamisch Strategie Hoe willen wij daar komen? Waar willen wij over 4 jaar zijn? Strategische doelstellingen Uitdagende taalleeromgeving Voorbeeld-KSF KSF Inzet ICT bij MVT KSF Doeltaal Voertaal KSF = Kritische succesfactor P I Prestatie-indicator P I CPS Onderwijsontwikkeling en advies

Activiteiten docenten en schoolleiding Plan maken & goedkeuren Faciliteiten inplannen Materiaal verzamelen en ontwikkelen Curriculum maken/beschrijven Doeltaalgebruik Uitdaging: geeft en kost energie Bredere uitstraling naar sectie Engels en mvt-secties en voor de school als geheel

Omvang: uren - inhoud Aantal extra uur per week Inhoudelijke invulling 0,5 1 x per twee weken heeft de helft van de klas 1 uur extra gespreksvaardigheid o.l.v. een native speaker Engels   1 Spreekvaardigheid (zo mogelijk met moedertaalspreker) Woordenschat 2 Spreek- en schrijfvaardigheid Projectonderwijs

ERK-doelen

Leermiddelen New Headway New opportunities Inspiration Flo Additional materials: vocabulary, grammar, reading practice, online resources

Externe certificaten Cambridge Exams Na derde leerjaar FCE Na 5e/6e leerjaar CAE/CPE Voorbereiding met oefen examens/boeken Zelf betalen (meerdere keren per jaar regionaal getoetst)

Didactiek Doeltaal-voertaal Taaltaken Activerende werkvormen Internationalisering, projectonderwijs Modeling / scaffolding

Didactiek vaardigheden: fasering leerproces Voor het lezen/luisteren/spreken/schrijven: voorkennis activeren woordkennis activeren Lees-, luister-, spreek-, schrijfdoel meegeven Tijdens de taak: Leerlingen voeren de taaltaak uit – inzet strategieën Na de taken: Taakresultaat bekijken (groepjes), in groepjes en klassikaal reflecteren op de taakuitvoering en -aanpak

Strategieëntraining Waarom, wanneer, hoe, waar nog meer Strategie kennen (waarom, wanneer, hoe) Toepassen (hoe) Reflecteren op het gebruik (waar nog meer)

Relevante publicaties/sites Artikel Fast Lane English, LTM 8 2008 CPS Speakerbox: spreken mvt VerstERKt over de grens E-mailproject Europees Referentiekader Taalprofielen (ERK-niveaus) www.cps.nl/talencentrum/taaltaken www.erk.nl

Relevante publicaties/sites http://digischool.kennisnet.nl/community_en/faq/versterktengels

Contactinformatie Maartje Visser m.visser@cps.nl 06-55898687 www.cps.nl www.onderwijsinontwikkeling.nl

CPS Onderwijsontwikkeling en advies www.cps.nl CPS Onderwijsontwikkeling en advies Plotterweg 30 3821 BB Amersfoort Postbus 1592 3800 BN Amersfoort T [033] 453 43 43 F [033] 453 43 53 E cps@cps.nl www.cps.nl