Caritas in Veritate en de kredietcrisis

Opzet inleiding Drie delen:  Sociale leer van de kerk  Hoofdlijnen Caritas in Veritate  Encycliek en kredietcrisis Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Sociale leer van de kerk Vooraf: encycliek werd lang verwacht  bedoeld als markering veertigste verjaardag van “Populorum Progressio” (paus Paulus VI – 1967)  uitstel vanwege voedselcrisis en kredietcrisis  biedt moreel kompas voor maatschappelijk verantwoordelijk leven Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Sociale leer van de kerk Staat in lange traditie: 1891: Rerum Novarum 1931: Quadragesimo Anno 1961: Mater et Magistra 1963: Pacem in Terris 1967: Populorum Progressio 1971: Octogesima Adveniens 1981: Laborem Exercens 1987: Sollicitudo Rei Socialis 1991: Centesimus Annus 2006: Deus Caritas Est Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Sociale leer van de kerk  Grondslag in Bijbelse openbaring en traditie van de kerk  Interpretatie van nieuwe ontwikkelingen  Intentie: mensen helpen op de weg van het heil, dus oriëntatie van het christelijk gedrag De sociale leer van de kerk belicht de steeds weer opduikende nieuwe problemen met een Licht dat niet verandert (CV 12) - coherentie Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Sociale leer van de kerk Beginselen:  de waardigheid van de menselijke persoon  algemeen welzijn  subsidiariteit (en participatie)  solidariteit Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate Nieuwe problemen:  globalisering  voedselcrisis, kredietcrisis en economische crisis  milieudreiging en klimaatcrisis  snelle technologische vernieuwingen Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate  Liefde is rode draad door de sociale leer van de kerk (2)  Geen gevoel of mooie ervaring (3)  ‘Liefde in waarheid’ wordt belichaamd in Jezus Christus (1)  ‘Liefde in waarheid’ is onze ‘roeping’ (1)  ‘Liefde in waarheid’ geldt zowel voor microbetrekkingen als macrobetrekkingen (2) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate Caritas is ontvangen en geschonken liefde. (5) Als ontvangers van de liefde van God worden de mensen geroepen om dragers van de naastenliefde te zijn en ertoe aangezet zelf werktuigen van de genade te worden, om de liefde van God te verbreiden en netten van naastenliefde te knopen. (5) Vandaar de grote nadruk op het gavekarakter van het leven, dat zichtbaar moet worden in economische, politieke en sociale leven. Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate Ondertitel: Over de integrale ontwikkeling van de mens in liefde en waarheid Slot: Zonder God weet de mens niet waar hij heen moet, en is niet eens in staat te begrijpen wie hij is. (78) Paus staat in traditie van integraal of christelijk humanisme. Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate Zes hoofdstukken: 1.De boodschap van Populorum Progressio 2.De ontwikkeling van de mens in onze tijd 3.Broederlijkheid, economische ontwikkeling en burgermaatschappij 4.Ontwikkeling van de volken, rechten en plichten, milieu 5.De samenwerking van de familie van de mensheid 6.De ontwikkeling van de volken en de techniek Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate Paus denkt niet primair in structuren, maar vanuit de mens als persoon met een morele verantwoordelijkheid. De mens is de ontwerper, het centrum en het doel van het gehele sociaaleconomisch leven (25) Zonder rechtschapen mensen, zonder economische deskundigen en politici die in geweten de oproep tot het algemeen welzijn nadrukkelijk leven, is ontwikkeling niet mogelijk. (71) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate In wezen optimistische boodschap. Ontwikkelingen zijn niet bij voorbaat negatief. Vraag is: welke morele keuzes maken wij t.a.v.  globalisering  milieu  economie  nieuwe communicatiemiddelen  technologische ontwikkelingen Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Hoofdlijnen Caritas in Veritate Nauwe relatie sociale denken en micro-ethiek  Eerbied voor het leven mag niet gescheiden worden van de vragen aangaande de ontwikkeling van de volken. Openheid voor het leven vormt de kern van de ware ontwikkeling. (28)  Samenhang tussen ‘menselijke ecologie’ en ‘ecologie van het milieu’ (51)  Het boek van de natuur is één en ondeelbaar (51) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Winst is nuttig als middel tot een doel dat zin verleent aan zowel de wijze van het verkrijgen als aan het gebruik ervan. (21)  Het exclusief gericht zijn op winst loopt het gevaar bezit te vernietigen en armoede teweeg te brengen. (21) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Nieuwe context voor nationale staten vanwege internationale handel en financiële wereld. (24)  Vandaag de dag – ook onder de druk van de les die de huidige economische crisis ons leert, waarbij de burgerlijke overheid direct bezig is met het corrigeren van vergissingen en wanbeleid – lijkt een nieuwe evaluatie van de rol en de macht van de staat realistischer. (24) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis Zeven grote bronnen van zorg vanwege globaal geworden markt:  Afbreken systemen van sociale zekerheid  Ondergraven rechten van arbeiders  Arbeidsmobiliteit en deregulering  Cultureel eclecticisme en culturele vervlakking  Honger en voedselschaarste  Bedreiging eerbied voor het leven  Weigeren recht op godsdienstvrijheid Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Paus Johannes Paulus II wees in Centesimus Annus op de noodzakelijkheid van een systeem met drie subjecten: de markt, de staat en de burgermaatschappij. (38)  Logica van de markt en de ruil – geven om te hebben  Logica van de staat en publieke gedragingen – geven uit plicht  Logica van de burgermaatschappij – onbaatzuchtig handelen (39) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  De sociale leer van de kerk is van mening dat echte menselijke relaties in vriendschap en gemeenschap, in solidariteit en wederkerigheid, ook binnen de economische bedrijvigheid geleefd kunnen worden en niet alleen daarbuiten of ‘daarna’. (36)  De rechtvaardigheid betreft alle fasen van de economische bedrijvigheid. Het verwerven van hulpbronnen, financiering, productie, consumptie en alle andere fasen hebben onvermijdelijk morele gevolgen. Zo heeft iedere economische beslissing een moreel gevolg. (37) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Het denken over het ondernemen moet ingrijpend veranderen. (40)  Het bewustzijn van de noodzaak van een verder reikende ‘sociale verantwoordelijkheid’ van de onderneming groeit (=MVO) (40) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis Er is een groeiende overtuiging dat de leiding van de onderneming niet alleen op de belangen van de eigenaren acht mag slaan, maar ook in moet gaan op die van alle categorieën personen die bijdragen tot het bestaan van de onderneming (=stakeholders): de werknemers, de klanten, de toeleveranciers van de verschillende productieonderdelen, de gemeenschap waarbinnen de onderneming gevestigd is. (40) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis Men moet vermijden dat financiële middelen gebruikt worden voor speculatie en dat men toegeeft aan de bekoring alleen winst op korte termijn te zoeken zonder te denken aan de duurzaamheid van de onderneming op lange termijn, het nut van de investering voor de reële economie, en de zorg voor passende en geschikte bevordering van economische initiatieven in ontwikkelingslanden. (40) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis De economie heeft een mensvriendelijke ethiek nodig.  Er wordt veel gesproken over ethiek op het gebied van economie, financiën en ondernemingen (MVO, ethische certificering, ethisch bankieren, microkrediet en microfinanciering). Deze ontwikkelingen vragen om erkenning en verdienen brede ondersteuning. (45) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Verder heeft het geldwezen als zodanig behoefte aan een noodzakelijke vernieuwing van de structuren en doelstellingen van de manier waarop het functioneert, waardoor in het verleden de reële economie behoorlijk beschadigd is. (65)  De gehele economie en het gehele geldwezen – niet alleen enkele sectoren ervan – moeten volgens ethische maatstaven als werktuigen worden gebruikt, zodat zij passende voorwaarden scheppen voor de ontwikkeling van de mens en van de volken. (65) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Financiers moeten de waarachtig ethische grondslag van activiteiten herontdekken, om geen misbruik te maken van hoogontwikkelde instrumenten, die ertoe zouden kunnen dienen spaarders te bedriegen. (65) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis Suggesties:  Regulering van de financiële sector (bescherming van zwakkere subjecten en voorkomen schandelijke speculaties)  Nieuwe financieringsvormen voor ontwikkelingsprojecten  Ook de ervaring met microfinanciering die geworteld is in de overwegingen en activiteiten van burgerhumanisten – ik denk vooral aan het ontstaan van de banken van lening – moet bevestigd en uitgewerkt worden. (65) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Het is goed dat mensen zich ervan bewust worden dat kopen niet alleen een economische maar altijd ook een morele handeling is. Consumenten hebben daarbij een duidelijke sociale verantwoordelijkheid, die gepaard gaat met de sociale verantwoordelijkheid van het bedrijf. (66)  (consumentenopvoeding, vormen van coöperatief inkopen zoals verbruiksverenigingen) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis  Verder is het nuttig nieuwe vormen te bevorderen van verhandeling van producten, die afkomstig zijn uit onderdrukte delen van de wereld, om de producenten te verzekeren van een aanvaardbare beloning. (= fair trade) (66) Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009

Encycliek en kredietcrisis Ter afsluiting: De crisis verplicht ons onze weg opnieuw te ontwerpen, onszelf nieuwe regels te stellen en nieuwe vormen van inzet te vinden, aan te sturen op positieve ervaringen en de negatieve te verwerpen. Zo wordt de crisis aanleiding tot inzicht en een nieuw ontwerp. (21) Waaraan denkt u bij nieuwe regels en nieuwe vormen van inzet? Welke morele verantwoordelijkheden hebben wij in ons dagelijks leven? Caritas in Veritate en de kredietcrisis 20 oktober januari 2009