Hoe integreer ik een genderperspectief in de leerinhouden? Gezocht: M/V in de les. Hoe integreer ik een genderperspectief in de leerinhouden?

Even voorstellen Sophie Bollen Geschiedenis (VUB) + lerarenopleiding Onderzoeker gendergeschiedenis Leerkracht geschiedenis KAG Coördinator project ‘Gezocht: M/V in de les’ (RHEA & IDLO + Gelijke Kansen Vlaanderen) => boek voor leerkrachten Nederlands, geschiedenis, zedenleer Onderwijs: - emancipatorische functie - gemeenschapsvormende functie

Wegwijs in… De begrippen gender en sekse De verschillende stappen om een genderperspectief te integreren in de les Enkele voorbeelden Tips Aanbevelingen

Wat is gender?

Geslacht = 1) geslachtsorgaan 2) sekse DUS biologische bepaald

Een verkleedpartijtje?

Twee kernbegrippen: sekse en gender Geslacht = 1) geslachtsorgaan 2) sekse DUS biologisch bepaald = statisch (onveranderlijk) Sociaal en cultureel bepaald (socialisatie) = gender = dynamisch & constructie (veranderlijk)

stap 1: lesdoelstellingen Wat zijn de doelstellingen van mijn les? VOETen sec. onderwijs: veel potentiële aanknopingspunten (11), nergens expliciete vermelding bv. “Leerlingen doorprikken vooroordelen, stereotypering, ongepaste beïnvloeding en machtsmisbruik” (ET 6) Idem vakgebonden eindtermen Gevolg (?): geen vermelding in leerplannen

stap 1: lesdoelstellingen Vind aansluiting bij het leerplan: het is niet omdat gender niet expliciet wordt vermeld dat je leerplandoelstellingen niet op die manier kan operationaliseren vb. de lln kunnen fundamentele conflicten en breuklijnen in moderne samenlevingen omschrijven (ET 6) => de leerlingen kunnen een aantal voorbeelden geven van aspecten van de vrouwenemancipatie die leidden tot conflicten of wrijvingen met de dominante gender-ideologie

stap 1: lesdoelstellingen Onderscheid maken tussen: 1) vaardigheden 2) kennis 3) attitude

STAP 2: maak je lesopbouw- en verloop Bepaal de inhoud: 1) waar wil je het over hebben = lesonderwerp => verwerk dit in een probleemstelling, onderzoeksvraag? => zo geef je lln. mee dat genderonderzoek ook wetenschappelijk gefundeerd is = >Tip: dit mag ‘teasen’, rijmen, grappige ondertoon hebben bv. Leidt vrouwenemancipatie tot onderdrukking van mannen? Hoe kunnen de verschillen in politieke participatie van mannen en vrouwen verklaard worden? => Die piet heb je niet, Miet?

STAP 2: maak je lesopbouw- en verloop 2) welke concrete subonderwerpen laten jou toe om jouw lesdoelstellingen te realiseren en de lln de probleemstelling te beantwoorden? => doe wat research

STAP 2: maak je lesopbouw- en verloop Waar vind ik informatie? - ROSA. DOCUMENTATIECENTRUM EN ARCHIEF VOOR GELIJKE KANSEN, FEMINISME EN VROUWENSTUDIES http://www.rosadoc.be/joomla/ Bibliotheek Factsheets Vrouwennieuws Historische overzichten Eerste Hulp bij Feministes Gender in de Blender Gender in de klas

STAP 2: maak je lesopbouw- en verloop - AMAZONE (www.amazone.be) - SOPHIA, BELGISCH COÖRDINATIENETWERK VOOR VROUWENSTUDIES (www.sophia.be) - WEBSITE: FEMINISME EN VROUWENSTUDIES (feminism.eserver.org) - INSTITUUT VOOR DE GELIJKHEID VAN VROUWEN EN MANNEN (www.iefh.belgium.be) ATOL (www.atol.be) - COMMISSIE VROUW EN ONTWIKKELING (www.dgos.be/nl/cvo/index.html)

STAP 2: maak je lesopbouw- en verloop Andere organisaties die werken rond gender: - vakbonden - politieke partijen - mensenrechtenorganisaties Vrouwenorganisaties - ….

STAP 2: maak je lesopbouw- en verloop Diversifieer met leerlingactiverende werkvormen want leerstijlen en groepsdynamica zijn (deels) gegenderd Vkl.: meisjes hanteren andere leerstijlen + groepsdynamica => groepswerk, discussie, persoonlijke reflectie = ‘good teaching’

Stap 3: zoek en selecteer bronnen Diversifeer het bronnenaanbod (foto’s, cartoons, tekst, cijfermateriaal…) Gebruik cartoons, karikaturen => humor

STAP 4: verwerk bronnen in opdrachten Besteed voldoende aandacht aan de instructie: wat moeten de lln doen met de bron? Vermijd dubbelzinnigheden, onduidelijke formuleringen Let op voor ‘vakgebonden’ terminologie Welke vorm moet het antwoord hebben? Moet het antwoord genoteerd worden, dient er in een verdere fase nog iets mee te gebeuren? Situeer de bron (bronvermelding) en geef meer duiding, kader hem (ga niet teveel uit van voorkennis)

Stap 5: voer de les uit Procesbewaker: is iedereen mee? Jongens/meisjes? Maak onmiddellijk na de les een kritische evaluatie: wat werkte er wel of niet en waarom? => pas aan

Do’s and Dont’s Gender ipv vrouwen en mannen => achterliggende normen, waarden, ideeën = constructies = veranderbaar Themales: OK maar structurele integratie zeker ook noodzakelijk => vakoverschrijdend werken Vermijd ‘slachtoffer-dader-dichotomie’: zo niet weerstand lln Daarom ook: aandacht aan vrouwelijke protagonisten, agency, empowerment Vertrek eens van een ‘omgekeerde’ situatie vb. sprookje waarin stoere prinses bange prins redt

Een voorbeeld STAP 1: Kennisdoelen K1: de leerlingen kunnen een aantal voorbeelden geven van aspecten van de vrouwenemancipatie die leidden tot conflicten of wrijvingen met de dominante gender-ideologie (ET 6). K2: de leerlingen weten dat de huidige ongelijkheid tussen vrouwen en mannen diep verankerde historische wortels heeft (ET 13). Vaardigheidsdoelen V1: de leerlingen kunnen een beredeneerd antwoord geven, op basis van historische en actuele informatie, op de vraag of de gelijkheid tussen vrouwen en mannen is gerealiseerd (ET 20). V2: de leerlingen kunnen in groep, over één van de vijf thema’s, hun deelconclusie (het antwoord op de probleemstelling) rapporteren (ET 22).

Na te streven attitude A1: de leerlingen zijn bereid om in te zien dat actuele spanningsvelden in verband met de (on)gelijkheid tussen vrouwen en mannen (bijvoorbeeld de dubbele dagtaak van vele buitenshuis werkende vrouwen als enerzijds professionele werkkracht en anderzijds moeder) te maken hebben met bepaalde historische ontwikkelingen (ET 23). A2: de leerlingen aanvaarden dat historische evoluties een verscheidenheid aan sociale identiteiten genereren en dat deze sociale identiteiten ook gegenderd zijn (ET 27). A3: de leerlingen erkennen dat gegenderde opvattingen en praktijken in bepaalde maatschappelijke domeinen vaak gekenmerkt worden door een grote mate van discontinuïteit en dat deze opvattingen en praktijken aldus geen statisch karakter hebben maar kunnen gewijzigd worden (ET 28).

STAP 2 LESBEPALENDE PROBLEEMSTELLING : Hebben twee eeuwen van feminisme en emancipatie geleid tot meer gelijkheid tussen vrouwen en mannen vandaag? De inhoudelijke doelstelling van deze lessenreek is dat leerlingen zicht krijgen op de (historische relatie) tussen gender en bepaalde maatschappelijke thema´s, zoals kledij en uiterlijk, onderwijs, arbeid, wetgeving en seksualiteit. De leerlingen leren dat emancipatie en de weg naar gelijke kansen geen lineaire processen zijn maar gekenmerkt worden door zowel historische continuïteit als discontinuïteit. De les is opgebouwd volgens de ‘puzzelstukmethode’: de leerlingen verwerken in groepen informatie en worden vervolgens in een andere groep ingedeeld, waarna zij de verworven informatie uitwisselen.

Stap 3: Bronnen Vb. thema ‘wetgeving’ => diverse bronnen

Het onderschrift bij dit cartoon uit 1901 luidde : Article n° 214: La femme doit suivre son mari partout! Artikel nummer 214: De vrouw moet haar man overal in volgen! Bron: L’illustré national, 11/10/1901.

Enkele artikels uit het Burgerlijk Wetboek van 1831 waarin de Belgische wetgever de rechten van de gehuwde vrouw en man beschrijft: Art. 1421 De man alleen beheert de goederen van de gemeenschap*. Hij kan ze verkoopen, vervreemden en met hypotheek bezwaren zonder de medewerking van de vrouw. Art. 1428 De man heeft het beheer van al de persoonlijke goederen van de vrouw. Alle roerende vorderingen en bezitsvorderingen* die aan de vrouw toebehoren kan hij alleen uitoefenen. Hij kan de persoonlijke onroerende goederen van zijn vrouw niet vervreemden zonder haar toestemming. Hij is verantwoordelijk voor alle vermindering van de persoonlijke goederen van zijn vrouw en veroorzaakt door het verzuimen van daden van bewaring.

Lees bovenstaande tekst en bekijk de afbeelding. Hoe stond de Belgische wetgever t.a.v. de gehuwde vrouw als individu? Vergelijk haar positie binnen het huwelijk met die van haar echtgenoot. Kan je spreken van gelijkwaardigheid? Waarom wel/niet? Verklarende woordenlijst: • gemeenschap: huwelijksgemeenschap (community of property) verschijnsel dat alle tegenwoordige en toekomstige goederen (m.u.v. geërfde en verkregen goederen waarbij dat expliciet is bepaald) en alle schulden van beide echtgenoten gezamenlijk worden, tenzij er huwelijkse voorwaarden gemaakt zijn. • roerende zaak / roerende zaken: (movable choses) tilbaar, stoffelijk object. • vorderingen: hetgeen een persoon van een ander te eisen heeft; schuld.

Andere bronnen bij dit thema: een krantenartikel, een verkiezingsaffiche, een opsomming van juridische verworvenheden… = zo divers mogelijk bronnenmateriaal Continuïteit/discontinuïteit Ruimte voor discussie Ook mannen als ‘benadeelde’ partij van het gendersysteem

19/10/2011

Ervaringen Moeilijk evenwicht tussen ‘hoera’-gevoel en klaagtoon => nuance door variatie bronnenmateriaal Steeds alert voor aanhouden genderinvalshoek Transfer vaardigheden gaat vlot Toename mondigheid en betrokkenheid meisjes, geen apathie of weerstand jongens

Aanbevelingen Structurele integratie genderperspectief in eindtermen en leerplannen, zowel qua inhoud als vaardigheden/attitudes Sensibilisering (toekomstige) leerkrachten, lerarenopleiders, leerplanmakers