Varkens Innovatie Centrum Sterksel Jaarverslag Varkens Innovatie Centrum Sterksel 2013

Beste relatie van VIC Sterksel, Voorwoord Beste relatie van VIC Sterksel, Voor u ligt het jaarverslag van 2013. In dit verslag nemen we u mee door de diverse facetten van het bedrijf en alles wat er in 2013 heeft plaatsgevonden. Het is een succesvol jaar geweest! Veel goede onderzoeken zijn uitgevoerd, waarmee weer veel nieuwe kennis ontwikkeld is. Deze kennis is in 2013 met meer dan 10.000 bezoekers gedeeld. Daarnaast hebben het varkensbedrijf en de biogasinstallatie technisch uitstekend gefunctioneerd. Belangrijke gebeurtenissen zijn de Open Innovatie Dagen, de succesvolle ontwikkeling van het Partnership en een goed gevulde Summerschool. Over dit alles kunt u in dit verslag het een en ander vinden. Namens het gehele team van VIC Sterksel bedankt voor de prettige samenwerking! Daan Somers Manager VIC Sterksel

Inhoud Introductie Onderdelen en stakeholders VIC Sterksel Partnership ‘Innovators van de varkenshouderij en varkensvleesketen’ Team VIC Sterksel 2013: Management varkensbedrijf en biogas Validatie & innovatie projecten Kenniscentrum Open Innovatie Dagen 2014: Thema's onderzoek Nawoord

De 4 onderdelen van VIC VIC Sterksel Biogasinstallatie Varkensbedrijf Kennis en communicatie Innovatief en validerend onderzoek

Stakeholders VIC Sterksel Overheid Partnership Bedrijfsleven Varkenshouders/PVV Onderwijs

Partnership ‘Innovators van de varkenshouderij en varkensvleesketen’ Opgericht in 2012 ‘Innovators van de varkenshouderij en varkensvleesketen’ Van 46 naar 68 partners in 2013! Begin 2013 eerste bestuursvergadering Eind 2013 pilotsessie Antibiotica-reductie gestart 4 thema’s benoemd die aansluiten op het ‘Recept duurzaam varkensvlees’ Meer info: sabine.dielemans@wur.nl

Team VIC Sterksel Daan Somers Algemeen manager Anita Hoofs Onderzoeker Dierenwelzijn Wim Aarts Teamleider bedrijfsvoering Mark Leijendeckers Operator biogas Sabine Dielemans Communicatie en PR Anne-Marie van Bussel Teamleider Innovatie & Onderzoek Hanneke van de Laar Datamanager Pim Peters Dierverzorger kraamstal Rob Nijssen Dierverzorger gespeende biggen Hans van de Laar Medewerker biogas Patrick Classens Innovatiemanager Techniek & Management Nienke Dirx Innovatiemanager Management & Gezondheid Annie Polman Algemene ondersteuning Linda Troquet Innovatiemanager Voeding & Gedrag Loes van de Pas Innovatiemanager Management & Gezondheid Rik Verheijen Onderzoekscoordinator Elke Kolsters Allround dierverzorger

2013 In 2013 hebben tal van onderzoeken plaatsgevonden op VIC Sterksel. Hierna volgen enkele voorbeelden van uitgevoerde onderzoeken. Voor overige projecten kunt u contact met ons opnemen.

Management varkensbedrijf In gebruikname nieuwe dragende zeugenstal Bedrijfsomvang toegenomen tot 360 zeugen Volledig gesloten door externe capaciteit vleesvarkens Hokinrichting vleesvarkens vernieuwd Bovengemiddelde technische resultaten Volledige bedrijf Beter Leven waardig

Management biogas Productie 0,75 MWh, goed voor 1550 huishoudens en eigen gebruik elektriciteit en warmte voor stallen en kantoor Bedrijfsvoering Warmtebonus voor efficiënte warmtebenutting Hygiëniseren van mest voor export Toekomstgerichte plannen Afsluiten VVO’s Mestverwerking voor de Nederlandse varkenshouderij

Validatie onderzoek Ongeveer de helft van het onderzoek dat op VIC Sterksel wordt uitgevoerd is validerend onderzoek Het wetenschappelijk valideren onder praktijkomstandigheden Verzameling van data i.c.m. statistische analyses Nauwe samenwerking met onderzoekers Livestock Research van Wageningen UR Betrouwbare informatie voor volgende stap in productontwikkeling of productvermarkting Openbaar of vertrouwelijk, afhankelijk van wens opdrachtgever Meer informatie: annemarie.vanbussel@wur.nl

Innovatie Om tot een succesvolle innovatie te komen, dienen meerdere stappen te worden doorlopen; Een goed idee (kan overal ontstaan) Overleg netwerk (bedrijfsleven, overheid, varkenshouders, onderwijs, onderzoek, maatschappij, etc.) Vooronderzoek Ontwikkelen en aanpassen prototype Implementeren kleine schaal (praktijkbedrijven) 6) Afronden onderzoek 7) Valideren 8) Bij succes; implementatie in de praktijk Tussen deze stappen wordt continue geëvalueerd om tot een zo goed mogelijk eindresultaat te komen. De duur van deze trajecten ligt van te voren niet altijd helemaal vast.

Projecten 2013 Effect van genetica en opfokstrategie op technisch resultaat vleesvarkens Selectief daten voor productie Biggen in opfokperiode onbeperkt of beperkt gevoerd Financieel voordeel te behalen uit TPI en geboortegewicht https://www.wageningenur.nl/nl/show/Vitale-Varkens.htm Rapport 724: TPI proef 1 Meer informatie: linda.troquet@wur.nl TPI Laag Hoog Geboortegewicht Financieel resultaat per afgeleverde big (€ ) 22,67 24,42 22,73 24,52 Saldo per afgeleverd vleesvarken (€) 22,56 24,76 28,66 28,08 Totaal 45.23 49.18 51.39 52.60 Financiers: Productschap Vee & Vlees

Projecten 2013 Management van transities in de varkenshouderij Pilot en vervolgstudie naar een minder stressvolle manier van spenen. Stress in relatie tot effect op gezondheid, technische resultaten en cortisolwaardes in speeksel Optimaliseren van aspecten als: Afleidingsmaterialen Sociaal support, door aanwezigheid van een bekende dierverzorger bij stressvolle gebeurtenissen. Bekende/vertrouwde omgeving en signalen In 2014 komt rapport beschikbaar van vervolgstudie. Meer informatie: linda.troquet@wur.nl Financier: Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2013 Houden van beren: effect van lichtregime, groepsgrootte en schuilmogelijkheden op ongewenst berengedrag. Groen licht/oplopend lichtregime had geen effect op springgedrag beren. Oplopend lichtregime, resulteerde in lichte daling agressie rondom afleveren van dieren Schuilwand, geen effect op ongewenst gedrag, enkel in week 5 na opleg minder springgedrag als de mogelijkheid bestaat te schuilen. Rapport 663 Berenbedrijfsbezoeken Positieve managementaspecten gevonden voor het houden van beren Rapport 733 “Op weg naar succesvol beren houden” Meer informatie: linda.troquet@wur.nl Financiers: Productschap Vee & Vlees en Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2013 Selectief daten tegen berengeur: Nador Effecten op springgedrag en beschadigend gedrag Resultaten openbaar, halverwege 2014 Overig voedingsonderzoek Voor een breed scala aan (inter)nationale voeder/nutriëntenfirma’s zijn in 2013 onderzoeken uitgevoerd, bij zowel zeugen, biggen als vleesvarkens Meer informatie: linda.troquet@wur.nl Financiers: Productschap Vee & Vlees en Ministerie van Economische Zaken

Actuele informatie beschikbaar Gericht bijsturen Projecten 2013 Sneller ingrijpen ‘Mijn Varken’ en ‘Mijn Zeug’ Innovaties rondom dierherkenning en diersturing ondersteunen Ultieme doel: dier centraal stellen en zelf sturend maken Bedrijfsleven met innovatieve ideeën aan de slag op VIC Sterksel en praktijkbedrijven. Focus op twee hoofdlijnen: Individuele elektronische dierherkenning ‘Early warning tools’ voor vroege signalering afwijkingen in gedrag en gezondheid binnen een koppel Mogelijke oplossing voor ingrepenbesluit bij zeugen Kansen op bedrijfsniveau: Sneller ingrijpen Gericht bijsturen Actuele informatie over dier(en) altijd direct beschikbaar Meer informatie: nienke.dirx@wur.nl Voor film klik hier Actuele informatie beschikbaar Financiers: Productschap Vee en Vlees, Ministerie van Economische Zaken

Effect aanpassingen direct monitoren Projecten 2013 Cockpit vleesvarkens Ontwikkeling van een cockpit attentiesysteem met verschillende parameters Voer (WEDA) Gewicht (PigScales) Doel: continu weten hoe het loopt Uitgangspunten Eenvoud 1 totaal overzicht – doorklik Dynamisch 2014 marktintroductie door betrokken partijen Kansen op bedrijfsniveau: Vroeg bijsturen Effect aanpassingen in bedrijfsvoering direct monitoren Meer informatie: bekijk de projectenpagina of mail naar nienke.dirx@wur.nl Effect aanpassingen direct monitoren Financiers: Productschap Vee en Vlees, Porphyrio, Agrovision Met medewerking van VarkensNET NETwerk ‘Cockpit vleesvarkens’ Vroeg bijsturen

Projecten 2013 StarPlus Onderzoek en ontwikkeling aan een integraal duurzame vleesvarkensstal met oog op People, Planet, Profit en Pigs Onderzoek naar mogelijke succesfactoren van hoge groei resultaten Onderzoek naar effect verstrekking ruwvoer Onderzoek naar mestgedrag en welzijn Onderzoek naar de productie van de monovergister met aanvoer van verse mest met mestbanden Meer info: patrick.classens@wur.nl Financiers: Productschap Vee en Vlees, Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2013 Kansrijke Innovaties Het praktische testen en door ontwikkelen van praktijk innovaties bedacht door varkenshouders Reproduction Train CleanFeeders Aanzet voor een nieuw drinkwatersysteem Met ondersteuning van een klankbordgroep bestaande uit bedrijfsverzorgers van AB Werkt De eindresultaten van de praktische beoordelingen zijn in de vorm van flyers hier te vinden Meer info: patrick.classens@wur.nl Financiers: Productschap Vee en Vlees, Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2013 Belevingsstal Het herinrichten van een gangbare vleesvarkensafdeling waardoor er een compleet nieuwe beleving ontstaat binnen een gangbare vleesvarkensafdeling Met ondersteuning van designers zijn er meerdere ontwerpen opgesteld waardoor er een beleving gecreëerd kan worden Het eindresultaat is een panorama banner van de omgeving van een varkensstal in Noord-Brabant Meer info: patrick.classens@wur.nl Financiers: Stuurgroep Landbouw Innovatie Noord-Brabant (Stuurgroep LIB)

“Inspirerend & enthousiast” Open Innovatie Dagen 2013 Op 14 & 15 juni 2013, 2e editie Samen met Partnership ‘Innovators van de varkenshouderij en varkensvleesketen’ Presentatie van meer dan 40 bedrijven Ruim 35 innovaties in bedrijf te bezichtigen Bijna 3000 bezoekers 95% vond de dagen goed tot zeer goed: “Inspirerend en enthousiast” 75% varkenshouder of adviseur “Inspirerend & enthousiast”

2013: Kenniscentrum Sterksel Excursies In 2013 heeft VIC Sterksel ruim 10.000 bezoekers mogen ontvangen Studieclubs van varkenshouders Internationale bezoekers Erfbetreders Studenten Overheidsinstanties Burgers Vergaderfaciliteiten gebruikt door diverse groepen Meer info: sabine.dielemans@wur.nl

2013: Kenniscentrum Sterksel Studenten Stagiaires vanuit HAS Hogeschool, van Hall Larenstein, Wageningen UR, Groene Campus Diverse projecten en afstudeeropdrachten (o.a. Kennismaker Varken) vanuit MBO, HBO en Universiteit Studenten vanuit de Overkoepelende Opleiding Vakbekwaam Varkenshouden (OOVV) voor wekelijks vaktechnisch varkenshouderij onderwijs Praktijkschoolweek en Summerschool i.s.m. HAS Hogeschool Meer info: sabine.dielemans@wur.nl

2013: Kenniscentrum Sterksel Samenwerking VIC Sterksel en VarkensNET in kennisoverdracht van onderzoek naar praktijk Anita Hoofs en Nienke Dirx als NETmentor (anita.hoofs@wur.nl en nienke.dirx@wur.nl) Netwerken 2013: VIC Sterksel heeft in 2013 een rol gespeeld bij o.a. de volgende netwerken: NETwerk ‘Cockpit vleesvarkenshouderij’, meer info: nienke.dirx@wur.nl NETwerk ‘Buiten varkens’, meer info: rik.verheijen@wur.nl NETwerk ‘Microvergisters in de praktijk’, meer info: mark.leijendeckers@wur.nl NETwerk ‘Mestvergisting Zuid-Nederland’, meer info: mark.leijendeckers@wur.nl NETwerk ‘Pro Dromi Farmers’, meer info: anita.hoofs@wur.nl NETwerk ‘Stable Stable’, meer info: anita.hoofs@wur.nl

2014 Voor 2014 staan reeds diverse onderzoeken gepland, hierna volgen enkele voorbeelden. Gedurende het jaar zullen nog diverse onderzoeken van start gaan, deze zullen op onze website vermeld worden.

Projecten 2014 ‘Mijn Varken’ en ‘Mijn Zeug’ --> Benutten van informatie in de varkenshouderijketen’ Aan de slag op VIC Sterksel en enkele praktijkbedrijven Samen met NETwerk van varkenshouders Partijen aan elkaar verbinden om knelpunten op te lossen Van oormerk t/m software Kansen voor de sector: Specifiek voeren Bijsturen in lopende ronde Minder oormerken Meer informatie: nienke.dirx@wur.nl Financiers: Productschap Vee en Vlees en Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2014 Idee uit een netwerk van Keten Duurzaam Varkensvlees Kansrijke Innovaties: Met het water naar de dokter Nieuw en innovatief drinkwatersysteem Verbeteren drinkwaterkwaliteit Stimuleren drinkgedrag gespeende biggen Contactloos drinken Idee uit een netwerk van Keten Duurzaam Varkensvlees Meer info: patrick.classens@wur.nl Financiers: Productschap Vee en Vlees, Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2014 StarPlus Verbeteren mestgedrag, luchtkwaliteit en verlagen emissie Inzet composiet roosters Meegroeiend hok Economische analyse StarPlus stal Alternatieve mestbewerking en vervolg onderzoek mono-vergister Meer info: patrick.classens@wur.nl Financiers: Productschap Vee en Vlees, Ministerie van Economische Zaken

Projecten 2014 Groepshuisvesting kraamzeugen Doelstelling project: Ontwikkelen van een economisch duurzaam huisvestingsysteem voor kraamzeugen en hun biggen Produceren van robuuste- en sociale biggen Positief: Past in stimuleren van duurzame stalsystemen Sluit aan op groepshuisvesting tijdens de dracht Kans: Zeugen tijdens de zoogperiode insemineren waardoor dekstal niet meer nodig is Meer informatie: linda.troquet@wur.nl Financiers: Productschap Vee & Vlees, Ministerie van Economische zaken

Projecten 2014 Monovergisting 2.0 Vergisten van puur varkensmest op bedrijfsniveau Turn-key ontwerp Onderzoek naar technisch functioneren en economische haalbaarheid Flex WKK Wankelmotor Onderzoek naar rendement en economische haalbaarheid Meer info: patrick.classens@wur.nl Financiers: Productschap Vee en Vlees, Ministerie van Economische Zaken

Nawoord Vanaf deze plaats wil het team van VIC Sterksel u bedanken voor de prettige samenwerking in 2013 en we vertrouwen erop dat we dit in 2014 weer doen!!! ‘U bent altijd welkom’ Team VIC Sterksel