Multidimensional Family Therapy Een evidence based meervoudige gezinsbehandeling voor gezinnen van jongeren met (ernstige) gedragsproblemen en problematisch drugsgebruik. Kees Mos: mosk@dejutters.com

Multidimensional Family Therapy Palmhuis (van De Jutters) Forensische jeugdpsychiatrie poli & deeltijd Mistral (van Parnassia) Jeugdverslavingszorg JeugdFormaat Jeugdhulpverlening Kees Mos: mosk@dejutters.com

Waarom aparte methode voor jongeren met problematisch cannabisgebruik en gedragsproblemen? Onderschatting van de risico’s drugsgebruik De risico’s zijn groot: cannabis, én jonge leeftijd én gedragsstoornis is een slechte combinatie Het gaat niet vanzelf over; hoe langer je wacht met ingrijpen, hoe groter de kans op ontsporen van de ontwikkeling van de jongere Ondeskundigheid van reguliere hulpverlening Het probleem wordt ondergediagnosticeert

Unieke samenwerking Mistral en Palmhuis en JeugdFormaat: Jeugd GGZ en Jeugdverslavingszorg en nu ook Jeugdhulpverlening Ook samenwerking met j.j.i. F.C. Teylingereind Uitgangspunt: Behandeling van de combinatie van problematisch middelengebruik en gedragsproblemen (en delinquentie) vraagt om vroegtijdig en specialistisch ingrijpen en betreft een eigen deskundigheid.

MDFT: Nieuwe generatie van Interventies Integratief, bijv. MDFT: gezinstherapie S. Minuchin, J. Haley, model van protectieve en risicofactoren, ecologisch model Bronfenbrenner Gekoppeld aan research over ontwikkeling van jongere en gezin en over dysfunctioneren Context van therapie en dienstverlening (Semi)geprotocolleerde behandelingen Evidence based: bijv. MDFT: 6 RCT’s: vgl met groepstherapie, gezinseducatie, CGt, residentieel Tot nu toe alleen in Amerika evidence based Bewaking van programma-integriteit

Duur en intensiteit van behandeling Gemiddeld 6 maanden 7 x 24 uur beschikbaarheid Gemiddeld wekelijks contact met ieder subsysteem en met hele systeem: 3-4 therapeutische contacten met gezinsleden plus extrafamiliair Meerdere malen per week telefonisch contact Outreachend Caseload: 5 – 7 gezinnen per fulltime therapeut

MDFT Basismodel 10 uitgangspunten sleutelbegrippen 3 fases van behandeling In het kader van deze lezing korte uitleg van basismodel, fases van behandeling en enkele sleutelbegrippen van MDFT

Componenten en Rationale van MDFT Problemen zijn multidimensionaal Multidimensionale proble men vragen multidimensio nale concepten Ouder(s) MDFT Gezin Adolescent Multidimensionale concep- ten leiden tot mogelijke multi-systeem interventies Extrafamiliaal MDFT diagnostiseert en inter- venieert in meervoudige syste- men van ontwikkeling en invloed

Interventies (4 ‘corners’) Adolescent Ouders Gezinsinteracties Extrafamiliair/buitengezin: 2e en 3e milieu, ecologische en sociale context

Fases van Behandeling De 4 ‘corners’ van MDFT worden bewerkt in 3 fases: Bouwen aan relaties en motiveren (veelzijdige partijdigheid) Werken aan de veranderingen Verankeren van de veranderingen en afsluiten De therapeut werkt aan de 4 ‘corners’ in alle fases!

Sleutelbegrippen van MDFT-interventies De vetgedrukte begrippen worden kort toegelicht: Multidimensionaliteit Herbepalen van therapeutische sessies (huisbezoek, telefonisch contact, enz.) Veelzijdige partijdigheid Linking (theorie van verandering) Continuïteit Herlabelen en reframing ‘Geheel en deel’ – denken ‘Doing what it takes’ – houding “Ouderlijke” hel Bewerken van alle 4 ‘corners’ Enactment Wat je niet weet, KAN je pijn doen (monitoring) Cultuur ‘gevoelige’ behandeling

Drugsgebruik onder allochtone jongeren Peilmetingen Trimbos: Antilliaanse/Arubaanse, Surinaamse of Turkse leerlingen, en Marokkaanse jongens verschilden op deze maat niet significant van autochtone leerlingen. Actueel gebruik van cannabis kwam minder vaak voor onder Marokkaanse dan autochtone meisjes

Drugsgebruik onder allochtone jongeren Andere metingen Bijv. een groep van 20 extreem problematische drugsgebruikers tussen 15-23 jaar voor de helft uit Marokkaanse, en voor een kwart uit Surinaamse en voor een kwart uit Nederlandse jongeren Vanaf de jaren ’90 sterke stijging van drugsverslaafde Marokkaanse jongeren, gevolgd door Turkse.

Publikaties MDFT en multiculturaliteit Behandeling is bewezen voor veel culturele groepen binnen V.S., 4 artikelen specifiek over multiculturaliteit: 1. J.Samuolis, A.Hogue, S.Dauber, H.A. Liddle (2005): Autonomy and Relatedness in Inner-City Families of Substance Abusing Adolescents. Journal of Child & Adolescent Substance Abuse, Vol. 15(2) 2. A.Jackson-Gilfort, H.A. Liddle, M.J. Tejeda and G.A. Dakof (2001): Facilitating Engagement of African American Male Adolescents in Family Therapy: A Cultural Theme Process Study. Journal of black psychology, Vol. 27 No. 3, August 2001 321-340 3. H.A. Liddle, EdD, A.Jackson-Gilfort, PhD, and F.A. Marvel, BA (2006): An Empirically Supported and Culturally Specific Engagement and Intervention Strategy for African American Adolescent Males. American Journal of Orthopsychiatry 4. D. Becker and H.A. Liddle (2001): Family therapy with Unmarried African American mothers and their adolescents. Family Process, Vol. 40, No 4

MDFT en multiculturaliteit Zoeken naar een goede cultuurgevoelige behandeling kan zijn: Valkuil Uitdaging

Valkuil: het masker van de cultuur Mogelijke valkuilen: Mislukken van behandeling is gevolg van de cultuur van gezin Problemen te snel als uitingen van de cultuur ‘labelen’ De culturele dimensie belangrijker maken kan leiden tot overdrijving en stigmatisering.

Valkuil: het masker van de cultuur Uitgangspunt: In plaats van de complexe problemen en culturele diversiteit te reduceren tot cultuur-uitingen is het beter te focussen op basisconcepten van gezin als: conflict en/of samenwerking tegenstellingen en/of helderheid hierarchie en/of non-hierarchische relaties in gezin flexibiliteit en/of rigiditeit Het proces van acculturatie is belangrijker dan de specifieke kenmerken van de culturele achtergrond van dit gezin.

Valkuil: het masker van de cultuur Het acculturatieproces wordt zichtbaar: - tijdens en rondom de behandelingssessies - overschakelingen van ene naar andere instituties (thuis naar school, school naar werk enz.)

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond MDFT en multiculturaliteit: Houding therapeut Culturele identiteit Vaststellen van risico- en protectieve factoren betekent meenemen van culturaliteit van gezin Als voorbeeld cultuurspecifieke behandeling: de MDFT-module van de jongere, maar geldt ook voor ouder- en gezinsmodule

MDFT: de uitdaging van multiculturaliteit Een MDFT-uitgangspunt: De therapeut zijn verantwoordelijkheid wordt benadrukt! Als er veel weerstand is, gaat de therapeut op zoek hoe hij obstakels voor behandeling bij een Hindostaans Nederlands gezin of een Marokkaans Nederlands gezin kan wegnemen

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond Theoretische bronnen van MDFT: Risico- en protectieve factoren Ontwikkelingspsychologie van adolescent Gezinstherapie: structurele gezinstherapie van S. Minuchin, strategische gezinstherapie J. Haley en probleemoplossende gezinstherapie van N. Epstein Ecologische perspectief (Bronfenbrenner)

Ontwikkeling van adolescent Binding met wijk en samenleving School/vervolg opleiding Focus van behandeling Familierelaties werk/beroeps- onderwijs Culturele identiteit Peer netwerk Drugsgebruik/context van drugsgebruik Liddle, H. (2002). Multidimensional Family Therapy for Adolescent Substance Abuse. CSAT CYT Manual Series.

Risico en Protectieve Factoren Samenleving en buurt Familie/gezin School Peers Individu

Risico en Protectieve factoren van problematisch drugsgebruik en delinquentie Buurt/samenleving Risicofactoren Protectieve factoren normen in de wijk die drugsgebruik, gokken en deviant gedrag toestaan en promoten Leven in arme wijken met hoge criminaliteit en vervreemding Hoge mate verloop/verhuizing/ schending van burgerrechten Zorgende en steunende omgeving Hoge verwachtingen van jeugd mbt onderwijs en leren Reclame weerleggende bood-schappen (jeugd onderwezen over invloed reclame) Religie gebaseerde activiteiten Wijkgebonden activiteiten

Risico en Protectieve factoren van problematisch drugsgebruik en delinquentie Buurt/samenleving Gezin Risico Protectief Drugs- of alcoholgebruik van ouders Opgroeien in een gezin gedomineerd door conflicten en beledigingen Weinig ouderlijke steun Alleenstaand ouderschap Slechte ‘monitoring’ door ouders Gebrekkige gezinsstructuur, discipline en vermogen problemen op te lossen Positieve attitude jegens drugs en alcoholgebruik van de jongere Psychiatrische stoornis van ouder Ineffectieve ouderschaps vaadigheden ‘Afwezige’ vader Lage sociale positie Emotionele steun Een gevoel van basisvertrouwen Hoge verwachtingen van ouders Duidelijke regels en verwachtingen ‘Monitoring’ door ouders Positieve banden

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond Jongere wordt beinvloedt door: De Nederlandse cultuur De cultuur van de eigen afkomst De straatcultuur

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond De straatcultuur/’code van de straat’ Traditionele waarden van de dominante cultuur worden verworpen omdat ze representatief zijn voor de ‘westerse witte middenklasse’: de oppositionele straatcultuur (tegen heersende norm ‘op school je best doen’, agressie mag, alleen je straatgenoten zijn je ‘broeders’, drugsgebruik, enz.) ---> oppositionele identiteit

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond Een van de eerste doelen is om gezinsleden zo actief mogelijk bij de behandeling te betrekken: Adolescent-verbindings Interventies Ouderschaps-herstellende Interventies Ook: - Cultuurthema’s verbindende interventies

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond In de eerste fase van MDFT middels a.v.i.’s en c.v.i.’s toegang tot leefwereld van jongere krijgen door: Muziek (en film) Muziek is een therapeutisch onderwerp, dat een belangrijke invloed vormt (denk aan de rap), dat een raam naar het leven van de jongere vormt, waar we zijn waarden, opvattingen, doelen tegenkomen

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond Muziek Bijv. hiphop biedt jongeren een platform voor het construeren van een eigen identiteit op basis van verschillende culturele repertoires waar ze uit kunnen putten: als jongere in Nederlandse samenleving, als allochtone minderheid, als Marokkaanse Nederlander, als moslim enzovoort Elementen uit de hiphop (de grove straattaal, het dissen) en de jeugdcultuur van allochtone jongeren (assertiviteit, eisen van respect) komen bijv. samen in een reactie op het integratiedebat. Gevoelens van onrecht, discriminatie en achterstelling, die worden aangewakkerd door de manier waarop dat debat wordt gevoerd. De ‘Hirschi Ali diss’ (DHC) was een uiting te ‘dissen’, waar zij zichzelf ‘gedisst’ voelen door het debat.

MDFT: de uitdaging van de culturele achtergrond Toegang leefwereld jongere door o.a. muziek Gebruik van culturele thema’s: wantrouwen/vertrouwen, woede, vervreemding, respect/gebrek aan respect, de overgang van jongere naar man, culturele identiteit.

MDFT en gebruik van culturele thema’s De overgang/reis van jongen naar man Wat is nodig om een bijv. een Marokkaans- Nederlandse man te worden? Welke vaardigheden moet je hebben om in deze samenleving te overleven? Welke vaardigheden moet je hebben om op straat te overleven? Hoe ziet de jongere de straat als deel van zijn identiteit? Van wie leer je die vaardigheden? Wat zijn de gevaren en de uitdagingen van het straatleven?

MDFT en gebruik van culturele thema’s De overgang/reis van jongen naar man Rite of passage: gescheiden van familie, gepaard met – fysieke en emotionele - testen, begeleid door een ‘oudste’ die je uiteindelijk werk en respect geeft I.p.v. naar school/werk te gaan wordt voor deze jongeren het gaan naar de gevangenis een rite of passage: dat is de ultieme test waardoor je respect, broederschap op straat, identiteit, ja zelfs inkomen krijgt.

MDFT en gebruik van culturele thema’s ‘Mannelijkheid’-training: leren van nieuwe en noodzakelijke vaardigheden en bouwen aan nieuwe bindingen met familie en buurt Vaderfiguur (ook als vader niet thuis woont) is belangrijk Werktraining Verantwoordelijkheid nemen voor een familielid (grootouder, broertje) Hulp in de buurt geven Jongeren als ‘buddy’ voor andere jongeren

MDFT en gebruik van culturele thema’s ‘Mannelijkheid’-training: leren van nieuwe en noodzakelijke vaardigheden en bouwen aan nieuwe bindingen met familie en buurt Iets inde kerk/moskee betekenen Trainen van vaardigheden om ‘nee’ te zeggen op straat Stimuleren van rolwisseling Stimuleren van biculturaliteit door ouders (positieve boodschappen van ouders over de cultuur), en door prosociale mentors

MDFT en Multiculturaliteit Samenvatting van belangrijkste componenten: vertalen van de culturele kennis naar meervoudige (ook culturele) invloeden op jongeren interventies gebaseerd op de risico- en protectieve factoren Illustratie cultuurspecifieke behandeling bij jongere: actieve betrokkenheid van jongere in bepalen van belangrijke thema’s en doelen van het programma systematische focus op en discussie van culturele thema’s om verbondenheid v. jongere te verhogen het koppelen van jongeren aan prosociale mentor en rolmodel leren en trainen van nieuwe vaardigheden om hem te helpen voorbereiden op de wereld buiten de straat