Op stap naar het secundair onderwijs Infosessie 19-11-08 Deel 1 Kwaliteitsvolle schoolloopbaanbegeleiding

Wat beoog je met de begeleiding van de overgang? Weloverwogen keuzebeslissing die leidt tot welbevinden, leren en zelfstandig uitbouwen van een loopbaan Doelen bij leerlingen? Helder, realistisch en positief zelfconcept Ruime kennis van de horizon Keuzemogelijkheden, scholen Relatie opleidingen ~ beroepen Keuzevaardigheid Stapsgewijs aanpakken Anderen betrekken Gender- en statusonafhankelijk kiezen… Weloverwogen beslissen en beslissing uitvoeren Doelen bij ouders? Zelfde doelstellingen, maar op hun niveau

Wat vind je nu erg belangrijk in de begeleiding? Als … zou wegvallen, zou dit erg zijn voor de kwaliteit van de keuzebegeleiding

Wat mis je in de begeleiding? Welk materiaal, initiatief… zou je dichter brengen bij een goede keuzebegeleiding?

Succesfactor 1: alle actoren betrekken Leerling Ouders Leerkrachten 4e, 5e, 6e , zorgcoördinator, ortho, directie… CLB-medewerker

Succesfactor 2: Evenwicht in doelstellingen Zelfkennis vergroten Horizon verruimen Kunnen plannen en sturen Band eindtermen?

Succesfactor 3: Procesgericht Sensibiliseren Breed kijken Gericht verkennen Synthese Beslissing Uitvoering

Succesfactor 4: Aanpak op drie niveau’s Educatie Preventie Hulp

Niveau 1: educatieve activiteiten voor alle leerlingen Systematiek in keuzelessen, eventueel met behulp van “Op stap naar het secundair onderwijs” Interactieve, krachtige werkvormen (KENZO-kwis, Talentenspel, Toekomstspel…) Buitenschoolse activiteiten (schoolbezoeken, beroepenhuis…) Integratie in vakken (taal, wo…) Check evenwicht talenten ontdekken, keuzemogelijkheden kennen, leren kiezen School is eerste verantwoordelijke, CLB kan ondersteunen

Niveau 1: ook educatieve activiteiten voor alle ouders Het CLB-aanbod: Folders, brochure “Naar de eerste graad” Informatie- en vormingsavonden voor ouders Ouders helpen informeren over scholen Wanneer infodagen bezoeken? Hoe? : VISS (Vragenlijst voor het informeren over scholen) School betrekt ouders bij keuzelessen bij projecten (bvb als beroepsbeoefenaars) op ouderavonden (o.a. begin schooljaar) en -contacten

Niveau 2: preventie (1) Opsporing van risico’s en vragen Bijzondere aandacht voor sommige leerlingen Bevraging van ouders (schoolvragenlijst) MDO (school en CLB) Oudercontact Gerichte werking naar doelgroepen Leerlingen die een individuele leerweg nodig hebben (en hun ouders) vanaf 4e lj Ouders die we moeilijk bereiken Leerlingen met leerstoornissen

Niveau 2: preventie (2) Continuïteit van zorg Ondersteunen van ouders bij de communicatie met de secundaire school: noden van het kind en effectieve zorg -> mogelijkheden BaSO-fiche

Niveau 3: keuzehulp Op vraag van ouders, leerlingen of leerkrachten Een begeleidingsaanbod bij zorgleerlingen Voor zorgleerlingen altijd in overleg met CLB Eventueel met aanvullende CLB-diagnostiek Begeleidershouding: Samen op weg Verhelderen van (zelf)beeld van leerling en de keuzemogelijkheden (rationeel en emotioneel) Helpen kiezen (adviesgesprek) Toeleiden

Succesfactor 5: Systematisch Leerlijn doorheen de derde graad Keuzebegeleidingsplan Wat Wie Wanneer Zie stappenpan in infopakket CLB -> om te zetten in een schooleigen keuzebegeleidingsplan

Kwaliteitscriteria voor de keuzebegeleiding Aanpak op 3 niveaus Educatie Preventie Hulp Systematisch Over verschillende leerjaren Keuzebegeleidingsplan (wat, wanneer, wie?) Met alle actoren leerling ouders school (leerkracht, zoco, ortho, directie) CLB Evenwicht in doelstellingen Zelfconcept, horizon, plannen en sturen Afstemming op realisatie eindtermen Procesgericht Gespreid in de tijd Opbouw van activiteiten naar synthese Hulpmiddel: screening van LOSO-begeleidingsactiviteiten Wat loopt goed? Wat kunnen we verder ontwikkelen? Wat zijn hiervoor de voorwaarden?

Ander materiaal voor projectplanning Beginsituatieanalyse GOK, thema doorstroming en oriëntering Steunpunt GOK http://www.cteno.be/gok/iframe/screeningsinstrument_2008_doorstroming_orientering_basis.pdf VCLB-koepel: analyse-instrument http://www.vclb-service.be/produkten/uitgebreide%20produkten/701820xl.htm

SLB-doelstellingen voor alle actoren Vaardigheid van leerlingen Vaardigheid van ouders Horizon verruimen Zelfkennis verwerven Vaardigheid van leerkrachten Plannen en sturen Ondersteuning door CLB

Rol van de leerkracht Bij keuzebegeleidingsactiviteiten in de klas: Deskundige volwassene Begeleider van de leerprocessen Verantwoordelijk voor realisatie van eindtermen Leren kiezen Leren leren Bij evaluatie en toekennen van getuigschrift basisonderwijs: beslissen en sturen! Bij verzekeren van continuïteit in de zorg: ondersteunen van ouders in communicatie met SO toeleiden naar zorg in SO (buddy, leerweg op maat…)

Rol van de leerkracht Keuzehulp: begeleiden vanuit emancipatorische basishouding Sensibiliseren Objectief informeren (aansluiten bij de vraag) Over kind Over keuzemogelijkheden Stimuleren tot keuzegedrag: wat kan je, na dit gesprek, zelf ondernemen om tot een goede keuze te komen? Adviseren (zoveel mogelijk op vraag): Jij informeert over de verwachte uitkomsten van één of meerdere keuzemogelijkheden Ouders en leerling nemen zelf verantwoordelijkheid voor beslissing Toeleiden (contacten, intake…)

Materiaal voor klasgebruik Keuzewerkboek “Op stap naar het secundair onderwijs” Materialen “Helden van elke dag”

Keuzewerkboek: “OP STAP NAAR HET SECUNDAIR ONDERWIJS” stap 1: Ik denk na over kiezen stap 2: Ik leer mezelf kennen stap 3: Ik verken de beroepenwereld stap 4: Ik leer het secundair onderwijs kennen stap 5: Ik maak een keuze Procesmatige opbouw met aandacht voor informatie, verwerking van ervaringen en synthese

www.heldenvanelkedag.be

Helden van elke dag Talentenzoektocht en toekomstparcours (start in 5e lj) Toekomstspel Thema WO: arbeid

Talentenspel: eigen competenties ontdekken Probleemoplossende competenties Zelfsturende competentie Sociale competentie Communicatieve competentie Vakgerichte competentie

Toekomstspel: beroepsprofielen leren kennen… …en koppelen aan vereiste competenties Binnen 5 leefruimtes (lagere school, secundaire school, vrije tijd, thuis, job) …krijgen leerlingen opdrachten (kennisvragen, meningen, toevalsfactoren, doe-opdrachten, brugopdrachten) … en verzamelen credits om een diplomapuzzel af te maken talenten op hun individuele beroepsfiche

Hulp bij school- en studiekeuzeproces Informeren over studieaanbod Beslissen afwegen alternatieven studierichting welbevinden tevredenheid leren ontplooiing (zelf)kennis leerling/ouders Beslissen afwegen alternatieven school Informeren over scholen Als we aan keuzebegeleiding doen is het belangrijk te weten wat we uiteindelijk willen bereiken en op welke processen we kunnen inwerken. In het schema proberen we te illustreren dat er een sterke parallel is tussen het kiezen van een studierichting en het kiezen van een school. Op de vraag wanneer er sprake is van een goede studiekeuze wordt vaak geantwoord in termen van matching. We spreken van een goede studiekeuze als de richting aansluit bij de mogelijkheden, interesse, persoonlijkheid, waarden, toekomstplannen van de leerling. In de keuzebegeleiding proberen we er voor te zorgen dat leerlingen en ouders goed geïnformeerd zijn over het aanbod, een helder en objectief zelfbeeld hebben en de alternatieven op een bewuste en rationele manier afwegen. Als we aan studiekeuzebegeleiding doen is het niet de bedoeling om zelf een bepaalde richting naar voren te gaan schuiven maar de leerlingen en ouders te ondersteunen om dit keuzeproces zelfstandig en grondig aan te pakken. De parallel met de schoolkeuze is duidelijk. Ook hier kunnen we spreken van een goede keuze in termen van matching. Een goede school voor een bepaalde leerling is een school die biedt wat belangrijk is voor de ontplooiing en het welbevinden van die leerling. Om een goede schoolkeuze te kunnen maken is het dus in eerste instantie aangewezen na te gaan wat belangrijk is voor deze leerling en zijn ouders. Een tweede stap is verkennen in welke mate verschillende scholen bieden wat de leerling en ouders zoeken. Dit maakt het mogelijk om de verschillende alternatieven af te wegen en een beslissing te nemen. Net zoals bij de studiekeuze is het dus niet de bedoeling zelf een school naar voren te schuiven maar ouders en leerling te ondersteunen in het keuzeproces. Deze ondersteuning kan er zowel in bestaan hen aan te geven welke stappen ze zelf kunnen zetten maar ook in het aanreiken van relevante, concrete informatie.

Spreken over scholen: deontologie Eerste bekommernis: weloverwogen keuze mogelijk maken, met maximale kansen op welbevinden en leren van de leerling Welke zijn de gevolgen voor de school? Let op met gekleurde informatie Zou je dit ook zeggen wanneer iemand van de school erbij is? Welke zijn de maatschappelijke consequenties van mijn uitspraken? Maatschappelijke segregatie? Concentratie van zorgleerlingen?

Een school aanraden of begeleiden van het schoolkeuzeproces? Samen nadenken over wat belangrijk is voor leerling en ouders Combineren van school- en studiekeuze Niet te sterk focussen op één aspect (vb. leerstoornis) Scholenaanbod analyseren Op basis van objectieve gegevens Een voorselectie maken (shortlist) Minder mondige of kansarme ouders hebben soms extra steun of advies nodig Er zijn vele goede scholen De gemeenschappelijkheid is groot De verschillen krijgen (te) veel aandacht

Begeleiden van het schoolkeuzeproces: Hulpmiddelen om te informeren over scholen Hulpmiddel voor ouders voor verkennen van eigen noden en kenmerken van scholen: VISS : vragenlijst voor het informeren over scholen en studierichtingen Stimuleer bij ouders het gesprek met de secundaire school: Afstemmen noden / mogelijkheden Zeker indien specifieke zorgvragen Inschrijvingsgesprek =/ intakegesprek

Hulpmiddelen om te informeren over scholen Objectieve, publieke informatie: De scholengids www.digiCLB.be/scholengids contactgegevens, website, studie-aanbod, kennismakingsmomenten Bereikbaarheid Objectieve informatie maar niet publiek en moeilijker te kennen Grootte van de klassen, verhouding jongens/meisjes, evaluatiesysteem Loopbanen van oud-leerlingen -> interpretatie van succes of mislukking? Risico te voorzichtig te worden Opletten met Studieniveau Doorstromingskansen Kwaliteit van de zorg …

Het studieaanbod in de scholengids in de eerste graad: Verschillen in het keuzegedeelte! In 2e en 3e graad: Schooltypes qua aanbod Enkel ASO Enkel BSO -TSO Enkel KSO Breed aanbod: ASO - BSO - TSO - (KSO) Een mogelijke loopbaan tot in het 6de jaar? 1. Studie-aanbod van de school: objectief element waarin scholen verschillen Schooltypes qua aanbod ASO (HHC) TSO-BSO (Gito) breed aanbod (Zavo - SMO) Ziet u in het aanbod van de school een loopbaan tot in 6de jaar? Scholengids per regio – overzicht van studie-aanod secundaire scholen 1 –7 andere regio’s (Brussel) nog niet bschikbaar. CLB - Internet 2. Aantal leerlingen en samenstelling klassen grote of kleinschalige school aantal leerlingen in het 1ste jaar / per klas jongens - meisjes : evenwichtig - of duidelijk meerderheid j-m samenstelling klassen : L/M/T heterogeen - homogeen wensen i.v.m. samen zitten (voor leerlingen zelf belangrijk)