BJAA Academie 21 november 2013 Vechtscheidingen: OTS bij omgangsproblemen

Vechtscheiding en de rechter Door Mr. J. Jonkers en Mr. Dr. B.M. Vroom-Cramer Rechtbank Amsterdam Afdeling Familie en Jeugd

Wat doet de kinderrechter Jeugdstrafrecht: 12 tot 18 jaar. Civiel jeugdrecht: Onder toezicht stelling (OTS), machtigingen uithuisplaatsing (MUHP), gesloten plaatsing etc.

Wat doet de familierechter Verzoeken van ouders (die uit elkaar gaan of zijn) over de kinderen, zoals - vaststelling hoofdverblijfplaats kinderen - omgangsregeling - gezagskwesties - kinderalimentatie

De zitting bij de familierechter Verzoek van een van de ouders over een omgangsregeling/ hoofdverblijfplaats/de ouderlijk gezagssituatie Als de andere ouder het daar niet mee eens is volgt een zitting Uitgenodigd worden: Ouders/advocaten Andere belanghebbenden zoals BJ, RvdK Niet de kinderen (wel gesprek met de rechter als ouder dan 12)

Mogelijkheden voor de familierechter -1 Schikken ter zitting Eindbeslissing Voorlopige omgangsregeling Doorverwijzen: Mediation (ook forensische mediation) Opvoedpoli/Omgangshuis/Lorentzhuis Advies van RvdK over het verzoek Benoeming Bijzonder Curator voor de kinderen

Mogelijkheden voor de familierechter -2 Wijziging hoofdverblijfplaats kind Wijziging van het ouderlijk gezag (gemeenschappelijk of eenhoofdig) Advies van RvdK over mogelijke OTS Dwangsom Lijfsdwang

Gezinsvoogd ter zitting bij de familierechter Infoverstrekking over Verloop OTS en omgangsregeling tot nu toe Is er andere hulpverlening betrokken en zo ja wat is hun standpunt ten aanzien van het verzoek Omgangsregeling in de toekomst Wat is nodig in het belang van de kinderen

Juridische (on)mogelijkheden bij OTS OTS wordt opgelegd door Kinderrechter op verzoek van Raad/ouder/OM Rechter kan verzoek toewijzen/afwijzen/aanhouden Ook mogelijkheid van Voorlopige OTS, bij spoed (zitting later) Op zitting: kaders geven, toespreken (sanctie?) aanwezigheid gezinsvoogd en verhoor minderjarige (kinderverhoor) Let op: Hoge Raad jurisprudentie over “omgangs-ots”

OTS bij vechtscheiding: (on)mogelijkheden Gezinsvoogd kan (al dan niet) verlenging OTS vragen bij kinderrechter Gezinsvoogd kan schriftelijke aanwijzing geven: mogelijkheid voor ouder om bij kinderrechter “vervallenverklaring” te vragen/”intrekking wegens gewijzigde omstandigheden” te vragen. Gezinsvoogd kan (in uiterst geval) machtiging UHP vragen bij kinderrechter. Gezinsvoogd kan wijziging omgangsregeling vragen (art. 1: 263a en art. 1: 263b BW) aan kinderrechter. Kinderrechter kan bijzonder curator benoemen (art. 1: 250 BW)

Effectiviteit OTS bij omgangsproblemen Zie rapport kinderombudsman 2012 Let op : art. 1: 257 BW: “BJAA” bevordert de gezinsband tussen de met het gezag belaste ouder en de minderjarige. Let op: internationale rechten: art. 3 en 9 IVRK (belang van het kind), art. 8 EVRM (family life).

Vechtscheiding en de rechter Door Mr. J. Jonkers en Mr. Dr. B.M. Vroom-Cramer Rechtbank Amsterdam Afdeling Familie en Jeugd

Wat doet de kinderrechter Jeugdstrafrecht: 12 tot 18 jaar. Civiel jeugdrecht: Onder toezicht stelling (OTS), machtigingen uithuisplaatsing (MUHP), gesloten plaatsing etc.

Wat doet de familierechter Verzoeken van ouders (die uit elkaar gaan of zijn) over de kinderen, zoals - vaststelling hoofdverblijfplaats kinderen - omgangsregeling - gezagskwesties - kinderalimentatie

De zitting bij de familierechter Verzoek van een van de ouders over een omgangsregeling/ hoofdverblijfplaats/de ouderlijk gezagssituatie Als de andere ouder het daar niet mee eens is volgt een zitting Uitgenodigd worden: Ouders/advocaten Andere belanghebbenden zoals BJ, RvdK Niet de kinderen (wel gesprek met de rechter als ouder dan 12)

Mogelijkheden voor de familierechter -1 Schikken ter zitting Eindbeslissing Voorlopige omgangsregeling Doorverwijzen: Mediation (ook forensische mediation) Opvoedpoli/Omgangshuis/Lorentzhuis Advies van RvdK over het verzoek Benoeming Bijzonder Curator voor de kinderen

Mogelijkheden voor de familierechter -2 Wijziging hoofdverblijfplaats kind Wijziging van het ouderlijk gezag (gemeenschappelijk of eenhoofdig) Advies van RvdK over mogelijke OTS Dwangsom Lijfsdwang

Gezinsvoogd ter zitting bij de familierechter Infoverstrekking over Verloop OTS en omgangsregeling tot nu toe Is er andere hulpverlening betrokken en zo ja wat is hun standpunt ten aanzien van het verzoek Omgangsregeling in de toekomst Wat is nodig in het belang van de kinderen

Juridische (on)mogelijkheden bij OTS OTS wordt opgelegd door Kinderrechter op verzoek van Raad/ouder/OM Rechter kan verzoek toewijzen/afwijzen/aanhouden Ook mogelijkheid van Voorlopige OTS, bij spoed (zitting later) Op zitting: kaders geven, toespreken (sanctie?) aanwezigheid gezinsvoogd en verhoor minderjarige (kinderverhoor) Let op: Hoge Raad jurisprudentie over “omgangs-ots”

OTS bij vechtscheiding: (on)mogelijkheden Gezinsvoogd kan (al dan niet) verlenging OTS vragen bij kinderrechter Gezinsvoogd kan schriftelijke aanwijzing geven: mogelijkheid voor ouder om bij kinderrechter “vervallenverklaring” te vragen/”intrekking wegens gewijzigde omstandigheden” te vragen. Gezinsvoogd kan (in uiterst geval) machtiging UHP vragen bij kinderrechter. Gezinsvoogd kan wijziging omgangsregeling vragen (art. 1: 263a en art. 1: 263b BW) aan kinderrechter. Kinderrechter kan bijzonder curator benoemen (art. 1: 250 BW)

Effectiviteit OTS bij omgangsproblemen Zie rapport kinderombudsman 2012 Let op : art. 1: 257 BW: “BJAA” bevordert de gezinsband tussen de met het gezag belaste ouder en de minderjarige. Let op: internationale rechten: art. 3 en 9 IVRK (belang van het kind), art. 8 EVRM (family life).

Tot Slot

25

Echtscheidingsproblematiek Gekleurd begin

Echtscheidingsproblematiek in beschermingszaken Ondersteuning gezinsvoogden in praktisch handelen in deze complexe zaken Aanvulling theoretisch kader bij de Deltamethodiek ter onderbouwing van praktisch handelen Verdieping pedagogische visie van BJZ Friesland bij echtscheidingsproblematiek Ervaringen benutten, uitwerken en vastleggen

Bodem-eisen Psycho-educatie Methodiek Voorbereiding Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 extra Analyse Bedreiging-en Verstoring in ontwikke- ling Dossier- analyse Veiligheids- beslissing Inventa-riseren Zorg Punten en Sterke punten Gewenste Ontwikke-lings- uitkomsten Actie-agenda Werk- doelen en Middelen Als de blokkades niet worden opgeheven Escalatie- ladder Belangen Partijen Netwerk Juridisch Specifieke problematiek ouders en kinderen Aanvulling Dossier- Analyse Eerste gesprek Positionering Psycho- educatie Voorwaar-den Bodem-eisen Psycho-educatie Eind Doelen Specifieke Doelen en Interven-ties Mogelijk- Heden Sturende acties en Middelen Specifiek bij echtschei- dings- problema-tiek

Voorbereidingsfase Lezen raadrapport en overige informatie door Bij bovenliggende echtscheidingsproblematiek Lezen raadrapport en overige informatie door casuïstiekgroep en gedragswetenschapper Dossieranalyse maken en noteren Veiligheidsbeslissing maken Voorbereiding eerste gesprek twee gezinsvoogden

Dossieranalyse Probleemgebieden Partijen en Belangen Fase van strijd Probleemgebieden Partijen en Belangen Juridisch Tijdslijn en Genogram

Escalatieladder 1 2 3 4 5 6 8 9 Probleem Strijd Oorlog de afgrond in Samen 8 9 Probleem Strijd Oorlog

Bedreigstrategie Ouders Kinderen - Paniekreacties - Er worden harde eisen gesteld - Paniekreacties - Sanctie Hardnekkige misverstanden worden gecreëerd - Ervaren zelf veel stress - Dreigen naar elkaar - Ultimatums - Sterke onmachtgevoelens Inzet van advocaten, procedures (duren lang) Men probeert allebei de baas te worden Blokvorming Iedereen moet kiezen Professionals worden hiermee geconfronteerd en gemobiliseerd - Situaties escaleren Angst voor geweld De ander controleren Kinderen - Heel onveilig voor de kinderen - Zien dat hun ouders verbitterd zijn - Veel stress in opvoedingssituatie Krijgen tegenstrijdige opdrachten en informatie - Krijgen te maken met verbaal en lichamelijk geweld Ouders zijn emotioneel niet beschikbaar voor de kinderen Broertjes en zusjes worden uit elkaar gehaald - Laten reactief gedrag zien - Psychosomatische klachten 6

Totale ontwrichting Ouders Kinderen -Systematische vernietiging -Alleen maar boosheid en woede -Systematische vernietiging -Verlamming -Versplinteren van tegenpartij -Dulden geen tegenspraak -Geen contact meer met de andere partij -Remmen worden losgelaten. -Spullen worden kapotgemaakt -Eerwraak -Frontale dreigingen -Stalking -Andere personen inzetten -Vernietiging is doel op zich Kinderen -Kinderen hebben geen stem meer -Worden niet teruggebracht -Ontvoering -OTS -Geconfronteerd met ernstige bedreigingen en geweld -Zeer onveilig -Ernstige signalen -Hebben nog maar met één ouder contact 8

De cirkel van wantrouwen Agressieve houding Vijandige reactie Glasl

Belangen en partijen

Ontwikkelingsbedreigingen Verbroken familieverbanden Tekort aan basisbehoeften Ouders emotioneel niet beschikbaar Onduidelijkheden Verlies hechtingsfiguur Blokkade contact met andere ouder Verandering ouder-kind relatie kind Verlies en rouw Betrokkenheid of getuige ruzie en geweld ouders Veranderingen school,verhuizing vrienden Parentificatie Loyaliteit problematiek ouderverstoting

In stand houdende en escalerende factoren Draagkracht en draaglast Afspraken niet nakomen Communicatie en conflicthantering Geen afspraken ouderschaps- plan Financiën Ouders Individuele problematiek ouder Juridische procedures Echtschei-dingsmelding Invloeden netwerk Voorgeschiedenis

Juridisch Raadsonderzoek Gezag na scheiding Omgang en omgangsregeling Ouderschapsplan Alimentatie

Wat levert een dossieranalyse op Kind meer in beeld, kind centraal Ouders als ouders aanspreken Beter zicht op jouw positie als werker Beter kunnen positioneren Handvatten voor plan van aanpak en onderbouwing Beter zicht op kansen Doelen helderder neer kunnen zetten

worden in partijdigheid Voorkomt meegenomen te worden in partijdigheid Helikopterview Beter zicht op ernst van de zaak )

Echtscheidingsproblematiek Je kunt de strijd niet stoppen maar wel kaderen Lieve Cottyn

! 42

Vechtscheidingen en samenwerking in de keten. Werkwijze: 2 gv, 1 voor ouders, 1 voor het kind. Kind staat centraal, gezamenlijke gesprekken, schriftelijke aanwijzing. BJZ heeft samenwerking gezocht in de keten om eenduidige boodschap naar ouders af te geven. Afspraak met RvdK: Advies in raadsrapport om werkwijze vechtscheiding in te zetten Afspraak met KR: in beschikking OTS opnemen dat werkwijze vechtscheiding wordt ingezet (2 gezinsvoogden) Bij 1e zitting OTS: oudergezinsvoogd direct aanwezig.

Ontwikkelingen Werkwijze is nog in ontwikkeling. Er zijn gesprekken met de rechtbanken over de mogelijkheid om de OTS voor 6 maanden af te geven. : dit is bedoeld om kaders strakker neer te zetten, doelen eerder te evalueren om te lang (schadelijk) proces te voorkomen. Er wordt meer gebruik gemaakt van de positie van Kinderrechters.

Vechtscheidingen

Stappenplan vechtscheiding Er zijn twee gezinsmanagers betrokken bij het gezin. Eén gezinsmanager richt zich op de ouders. Eén gezinsmanager richt zich op de kinderen. Gesprekstechniek: Functional Family Parol Service (FFPS).

Doel: Ieder kind veilig Er wordt vastgesteld wat de kinderen nodig hebben (therapie etc.). Er wordt een gezinsplan gemaakt.

Transparantie maatwerk Het gaat uitsluitend over de kinderen. Er wordt gesproken over de huidige en nabije toekomst. Wanneer er wederzijdse beschuldigingen worden geuit, grijpt de gezinsmanager in. Blijven ouders beschuldigingen herhalen wordt het gesprek beëindigd.

Continue doorstroom Het proces duurt maximaal 6 maanden. Wanneer binnen deze periode het gestelde doel niet is bereikt, zullen door BJAA andere maatregelen worden overwogen, waaronder een uithuisplaatsing. Alle informatie wordt gedeeld met elkaar.

Stap 1 Maatwerk en deskundigheid op de juiste plaats Vaststellen van tijdsschema, waarin minimaal 1x per twee weken met elkaar overleg is. Uitleg over te volgen werkproces. Vaststellen hoe informatie met elkaar wordt uitgewisseld gedurende het proces. Opdracht 1: invullen van gedragsvragenlijsten.

Stap 2 Wat is er aan de hand? Vaststellen van een gemeenschappelijk beeld aan de hand van gedragsvragenlijsten De ouders geven concreet aan waaraan zij kunnen herkennen dat het goed gaat met hun kinderen en wanneer het niet goed gaat. Opdracht 2 : Ouders geven aan wat zij belangrijk vinden in de opvoeding aan de hand van een vragenlijst.

Stap 3 Gezamenlijke probleemomschrijving Ouders stellen vast wat zij gemeenschappelijk belangrijk vinden in de opvoeding en wat de verschillen zijn. Ouders krijgen uitleg over de drie huizen. Het maken van de drie huizen met de kinderen (GM, kind).

De drie huizen

Stap 4 Gezinsgesprek Presentatie van de drie huizen door de kinderen Pubers maken een collage of you tube filmpje

Stap 5 Maatwerk Het maken van omgangsafspraken op basis van: - Informatie uit gedragsvragenlijsten; - Informatie uit de drie huizen; - Informatie uit wat ouders belangrijk vinden.

Stap5 Samen een plan maken Vaststellen wie ouders daarbij kunnen ondersteunen in de vorm van een EKC of uitvoerderoverleg. Opdracht 3: Ouders geven antwoord op brief aan alle gescheiden ouders.

Stap 6 Gezinsgesprek Bespreken van de antwoorden op de brief. Maken van een gezinsplan voor de toekomst.

Stap 7 Samen op stap , regie i.s.m partners Uitvoeren van gezinsplan, tijdsfasering. Opdracht 4: gedragsvragenlijsten opnieuw laten invullen.

Stap 8 Ervoor zorgen dat het goed blijft gaan. Nagaan of de doelen zijn behaald aan de hand van gedragsvragenlijsten. Zo ja, borgen (evaluatie EKC of uitvoerdersoverleg). Zo nee, nagaan of er andere maatregelen nodig zijn.