Dialoguer avec des consommateurs sur la Sécurité Alimentaire Un partenariat entre l’AFSCA, le SPF Santé Publique, et la Fondation Roi Baudouin Résultats du projet pilote Présentation au Comité Consultatif 8 décembre 2004 Dialoog met consumenten over voedselveiligheid Een partnerschap tussen het FAVV, de FOD Volks- Gezondheid en de Koning Boudewijnstichting Resultaten van het pilootproject Presentatie aan het Raadgevend Comité 8 december 2004

040812_RGC_PTA- page 2 - Dit document geeft de resultaten weer van de werkzaamheden en van de toekomstige pistes 1.Herinnering aan de projectfasen 2.De resultaten van de dialoog  De STEM-analyse 3.Aanbevelingen en pistes voor de integratie van dit soort proces binnen het FAVV en de FOD

040812_RGC_PTA- page 3 - Basisdocument : Voedselveiligheid: Tot welke prijs?’ 4 focusgroepen van consumenten die een bijzondere band met het thema hebben Panel Verslag Evaluatie Deelnemers/ neemsters aan het panel informeren Selectie van deelnemers/neemsters aan het panel Opvolging en feedback naar de deelnemers De aanpak van het pilootproject is gecentraliseerd rond een panel van 30 burgers die over het onderwerp geïnformeerd zijn

040812_RGC_PTA- page 4 - Vier focusgroepen van consumenten die een bijzondere band met het thema hebben 1.Kansarmen 2.Risicopersonen 3.Personen die zich enkel bevoorraden via de korte en/of bio circuits 4.Personen die een gegronde klacht hebben neergelgd bij het meldpunt van het FAVV  Georganiseerd in de maand juni 2004  Begrip van hun perceptie van voedingsrisico’s, hun (on)aanvaardbaarheidsniveau van een aantal risico’s en factoren die bij hun beslissing belangrijk zijn  Verslag door STEM – voorstelling van de resultaten volgt dadelijk

040812_RGC_PTA- page 5 - Op 2 en 3 oktober 2004 werd in een panel gediscussieerd  Het weekend werd in verschillende stappen ingedeeld –kennismaking –Informatiegaring en -overdracht –Persoonlijk werk en werk in groep zodat de deelnemers tot een advies over het onderwerp kunnen komen  In de plenaire zittingen werd simultane vertaling voorzien. In de subwerkgroepen werd over ‘t algemeen per taal gewerkt (Nederlands en Frans), met een presentatie en valdidatie van de resultaten in plenaire zitting.  Omringd door twee facilitatoren (NL en FR)  Waarnemers: –Leden van het begeleidingsteam –Projectteam –Evaluatoren

040812_RGC_PTA- page 6 - Dit document geeft de resultaten weer van de werkzaamheden en van de toekomstige pistes 1.Herinnering aan de projectfasen 2.De resultaten van de dialoog  De STEM-analyse 3.Evaluatie van de oefening 4.Aanbevelingen en pistes voor de integratie van dit soort proces binnen het FAVV en de FOD 5.Volgende fasen

040812_RGC_PTA- page 7 - De focusgroepen: centrale conclusies  Elementen die de perceptie van een voedingsrisico negatief beïnvloeden: –O.a. het gebrek aan vertrouwen in overheden, ketens en experts,vervreemding van het eigen voedsel, gebrek aan persoonlijke controle, sociale ongelijkheid die gecreëerd, of in stand gehouden wordt door voedselproductie  Elementen die aanvaardbaarheid van een voedingsrisico beïnvloeden: –O.a. comfort/gemak, eten als sociale gebeurtenis, prijs, smaak, variatie, traditie, bekendheid met het proces, een gezondheidsvoordeel, beschikbaarheid van voedsel  Kansarmen –relatief sterk gevoel van wantrouwen  Mensen met een allergie of ziekte  Biologische eters  Klachtengroep

040812_RGC_PTA- page 8 - Het panel en ‘voedselveiligheid’  De belangrijkste accenten in de suggesties aan het FAVV en de FOD –Bezorgdheid over de leefbaarheid van kleine producenten en distributeurs –Bezorgdheid over de handhaving van korte ketens –Vrees voor mogelijke prijsverhogingen –Grote behoefte aan inzicht in de voedselketen –Pleidooi voor zekere nuchterheid –Oproep om te werken aan de oorzaken van milieuvervuiling

040812_RGC_PTA- page 9 - Het panel en ‘voedselveiligheid’ - een eigen perspectief Burgerperspectief:  op voedselveiligheid: o.a. minder technische betekenis, associatie met begrippen als voedingswaarde en hygiëne  op het probleem: o.a. gebrek aan inzicht in de voedselketen, wantrouwen in een verdergaande technologisering, globalisering en schaalvergroting, nadelige effecten ontwikkelingen voedingssector op de leefwereld, haalbaarheid van een efficiënte controle door de overheid  op mogelijke oplossingen: o.a. voldoende voedselveiligheid die niet ten koste gaat van prijs en leefbaarheid van kleine producenten en korte ketens door: duidelijke en volledige informatie, realisering van een aantal voorwaarden Overheidsperspectief:  Eerder technische betekenis, voedselveiligheid verwijst naar contaminatie en microbiologische risico’s  Meer veiligheid impliceert een hogere prijs, consumenten verwachten maximale veiligheid  een goed evenwicht tussen veiligheid en prijs, belang van informatie

040812_RGC_PTA- page 10 - Dit document geeft de resultaten weer van de werkzaamheden en van de toekomstige pistes 1.Herinnering aan de projectfasen 2.De resultaten van de dialoog  De STEM-analyse 3.Evaluatie van de oefening 4.Aanbevelingen en pistes voor de integratie van dit soort proces binnen het FAVV en de FOD –Interesse voor deze aanpak –Mogelijke risico’s –Basisprincipes –Pistes 5.Volgende fasen

040812_RGC_PTA- page 11 - Het panel en ‘participatie’  Waardering –voor de inspanningen vanwege de overheid om de veiligheid van het voedsel te garanderen –Voor het participatieve initiatief: blijk van inzet van de overheid om voedselveiligheid dichter te laten aansluiten bij hun wensen en verwachtingen –voor de inbreng van de experts: een geslaagde poging tot verruiming van hun eigen perspectief  Verwachting –Feedback over wat er met hun ideeën en suggesties na afloop van het panel gebeurt

040812_RGC_PTA- page 12 - Er is geen uniek model maar wel een aantal fasen a.Recrutering b.Informatie c.Dialoog d.Opvolging/ feedback e.Integratie DEFINITIE EVALUATIE UITWERKING DIALOOG a.Te bereiken doel b.Selectie van het thema c.Doelpubliek d.Budget e.Timing

040812_RGC_PTA- page 13 - Goede definitie van de doelstelling van de dialoog en wat van de deelnemers wordt verwacht Agenda setting Informatiegaring Analyse Beslissing Uitwerking Evaluatie Voor het FAVV: •Verzamelen van info en van elementen, van opinies, toe te voegen aan het dossier bij beslissingname •Parallel met de adviezen van de andere raadgevende organen

040812_RGC_PTA- page 14 - De KBS heeft drie mogelijke pistes geïdentificeerd om een dergelijk proces in het FAVV te integreren 1.Een consumentenpanel 2.Individuele consumenten in het Raadgevend Comité 3.Een instantie die op verzoek rechtstreekse dialogen organiseert BASISHYPOTHESE VOOR ALLE PISTES •Het doel is niet om een consensus te bereiken, maar om over een bepaalde vraag de verschillende standpunten en argumenten van de deelnemers te leren kennen •Informatie vergaren (zie beslissingsfontein) •De output dient bij de beslissingname bij het dossier te worden gevoegd en dient beschikbaar te zijn voor het publiek •Met consumenten, niet met halve experten BASISHYPOTHESE VOOR ALLE PISTES •Het doel is niet om een consensus te bereiken, maar om over een bepaalde vraag de verschillende standpunten en argumenten van de deelnemers te leren kennen •Informatie vergaren (zie beslissingsfontein) •De output dient bij de beslissingname bij het dossier te worden gevoegd en dient beschikbaar te zijn voor het publiek •Met consumenten, niet met halve experten

040812_RGC_PTA- page 15 - Piste 1: Een gediversifieerd consumentenpanel  Naar het voorbeeld van wat er bijv. in Noorwegen werd gedaan op verzoek van het Ministerie van Landbouw (‘Food Policy Consumer panels’) en gefinancierd door ‘The Norwegian Food Control Authority’ ( nels.pdfhttp://forbrukerportalen.no/filearchive/Food_policy_consumer_pa nels.pdf  Model dat vergelijkbaar is met het model dat werd getest via het pilootproject  Samenstelling –Men kan een beroep doen op het reeds bestaande panel –Men zou dit bijv. om de twee jaar kunnen herhalen om te vermijden dat de consumenten expert worden (of minimum één jaar en maximum drie jaar) –Men zou het aantal deelnemers kunnen beperken (een tiental) –Selectie via een advertentie –Vergoeding

040812_RGC_PTA- page 16 - Piste 1: Een gediversifieerd consumentenpanel  Het panel zou tweemaal per jaar, of op verzoek, kunnen samenkomen gedurende twee dagen om te discussiëren over thema’s die werden bepaald door het FAVV en de FOD. Het zijn het FAVV en de FOD die de goedkeuring geven over de vragen en over het budget.  Een project team dient een informatie(dossier) te ontwikkelen ten behoeve van de deelnemers, vergaderingen te organiseren en verslagen op te maken.  Een zwaardere structuur  Deelname aan de panels garanderen  Men gebruikt wat reeds bestaat  Mogelijkheid om te combineren met andere elementen, afhankelijk van het thema (+ enquête, + focusgroepen, enz.)  Diversiteit van de deelnemers  Model dat blijkt te werken

040812_RGC_PTA- page 17 - Piste 2: Consumenten binnen het Raadgevend Comité  Cfr ‘Involving Consumers on Boards’, Center for Medicare Education, issue brief vol. 3, n°8, 2002  Twee consumenten in het Raadgevend Comité integreren ; deze kunnen worden geselecteerd via een advertentie, via het bestaande panel of op voorstel van andere consumentenorganisaties. Men kan bijv. om de twee of drie jaar hernieuwen.  Men moet er mensen uitpikken die zich gemakkelijk kunnen uitdrukken, zonder dat het om experten gaat  De twee consumenten moeten het nut inzien van hun deelname aan dergelijke debatten  Ze moeten tijdens de activiteiten hun onafhankelijkheid kunnen behouden  Hoe kan men de meer gemarginaliseerde mensen bereiken ?  Men moet de twee consumenten informeren over het beslissingsproces en over het functioneren van het Comité  Aanvaarding door de bestaande structuren ?  Hebben niet hetzelfde kennisniveau als de leden van het Comité  men moet ze vóór elke vergadering informeren  Een minder zware, goedkopere structuur dan een panel

040812_RGC_PTA- page 18 - Piste 3: een instantie die op verzoek rechtstreekse dialogen organiseert  Geen vast model  De aanpak wordt gekozen in functie van de doelstelling en van het thema  Eventueel ter beschikking van andere overheidsdiensten (‘shared services’)  Er zijn specialisten op het vlak van organisatie van dialogen nodig  Men zou een beroep kunnen doen op een bestaand panel dat zich uitspreekt over diverse onderwerpen. Maximum om de drie jaar te hernieuwen.  Men moet telkens opnieuw beginnen  Er is een team of een dienst nodig die zich daar specifiek mee bezighoudt  De functioneringswijze en de te creëren structuur goed definiëren  Risico op manipulatie indien het niet structureel in het beslissingsproces is ingebouwd  Een manier om dit proces op overheidsniveau te institutionaliseren